قازاقستانعا يادرولئق قارؤ قاجةت پة؟

فوتو: None
استانا. قازاقپارات - بؤداپةشت مةموراندؤمئ قاؤپئسئزدئگئمئزگة كةپئل بولا المايتئن ءتذر بار. بذگئنگئ كذنئ الةمدة بةلةث العان كوپتةگةن تذراقسئزدئقتارعا قاراي وتئرئپ، مةملةكةتتئث تاؤةلسئزدئگئمةن ةل تئنئشتئعئن ساقتاؤدا قورعانئسقا باسا ءمان بةرؤ كةرةكتئگئن تذسئنگةندةي بولدئق.  

وسئدان 22 جئل بذرئن يادرولئق قارؤدان باس تارتئپ، تاؤةلسئزدئگئمئزگة كةپئل رةتئندة ءئرئ يمپةريالار - ا ق ش، ذلئ بريتانيا جانة رةسةيدئث كةپئلدئك ةتؤئمةن 1994 - جئلئ قول قويئلعان بؤداپةشت مةموراندؤمئنئث قذنئ بذگئندة كوك تيئن بولعاندئعئ انئق بولدئ.

1991 - جئلئ ك س ر و كذيرةپ، 15 رةسپؤبليكا جةكة-جةكة مةملةكةت رةتئندة شاثئراق تئگة باستاعان ساتتة، كذركئرةگةن يمپةريانئث يادرولئق ارسةنالئ دا 15 كة بولئنگةن ةدئ. سولاردئث ةث باستئ بولئگئ - ؤكراينانئث (يادرولئق قارؤئ جاعئنان الةمدة ءذشئنشئ ورئندئ يةلةنةتئن)، قازاقستاننئث (يادرولئق قارؤئ جاعئنان الةمدة ءتورتئنشئ)، بةلورؤستئث قذرامئندا قالئپ قويعان ةدئ.

 الةمدئك ءئرئ دةرجاأالار الةم كارتاسئندا جاثا پايدا بولعان، جاس تاؤةلسئز ةلدةردئ يادرولئق قارؤدان باس تارتؤعا ماجبذرلةدئ. الايدا، تاؤةلسئز مةملةكةتتةردئث دة بذعان قارسئ قويار ءوز تالاپتارئ بولدئ. ماسةلةن، قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث پرةزيدةنتئ نذرسذلتان نازاربايةأ:

«تاؤةلسئزدئك العاندا ءبئز يادرولئق قارؤدئث كولةمئ جاعئنان الةمدة ءتورتئنشئ يادرولئق دةرجاأاعا اينالدئق. ءبئزدئث تاؤةلسئز مةملةكةت رةتئندةگئ العاشقئ قادامئمئز وسئ قارؤدان ءوز ةركئمئزبةن باس تارتؤ بولدئ» دةيدئ.  www.eurasianet.org سايتئندا جاريالانعان دجون كوشؤانئث ماقالاسئئندا.

اأتور قازاقستاننئث يادرولئق قارؤدان جايدان-جاي باس تارتپاعاندئعئن جازادئ: «نازاربايةأ امةريكالئق قوناقتاردئ يادرولئق دةرجاأالاردئث ميليتاريستئك كلؤبئنا قاتئسؤعا ةشقانداي قذلقئ جوق ةكةندئگئنة سةندئردئ. ول ءوز اؤماعئنداعئ زئمئرانداردئ ذستاؤ شئعئنئن تولةؤ جانة ونئ تةحنيكالئق قامتاماسئز ةتؤ مذمكئندئگئنئث جوق ةكةندئگئن جاقسئ تذسئنةتئندئگئن جةتكئزدئ.

 سونداي-اق، ول ةجةلدةن ءوز ةلئندة يادرولئق وبةكتئلةردئث بولؤئنا قارسئ. الايدا ول ةلئندةگئ يادرولئق قارؤدئ جايدان-جاي بةرة سالعئسئ كةلمةدئ. ةسةسئنة، تاؤةلسئزدئگئنة ةشكئم قول سذقپايدئ دةگةن كةپئلدئ تالاپ ةتتئ»، - دةي كةلة ول كوپشئلئككة بةيمالئمدةؤ ءبئر اقپاراتتئ تاراتادئ:

«دجةيمس بةيكةر (ا ق ش-تئث سول كةزدةگئ مةملةكةتتئك حاتشئسئ)، رةسةيمةن ورتاق شةكاراسئ 5600 شاقئرئمعا سوزئلاتئن بذرئنعئ كةثةستئك رةسپؤبليكانئث قاؤئپسئزدئگئنة كةپئل بولا المايتئندئعئن ءبئلدئ. ءبئلدئ دة نازاربايةأتان بذل تالابئنان باس تارتؤئن قاتاث تذردة تالاپ ةتتئ. اثگئمة وتة جايسئز اياقتالدئ.

امةريكاندئق ساياساتكةر قازاقستان اؤماعئنداعئ ءاربئر كونتينةنتارالئق بالليستيكالئق زئمئران ءذشئن ءذش امةريكاندئق زئمئران جئبةرةتئندئگئن ايتئپ، قوقان-لوققئ جاسادئ. الايدا نازاربايةأ بذعان يلئگة قويمادئ.

«مةنئ بذلاي قورقئتا المايدئ، قالاي دةگةنمةن دة ماسةلة بذندا ةمةس. ءبئز بارلئق ماسةلةلةردئ تةث دارةجةدة شةشةتئن بولامئز. ةث اؤةلئ ءبئز بذل قارؤدان باس تارتؤ ارقئلئ ةسةسئنة نة الاتئنئمئزدئ ءبئلؤئمئز قاجةت»، - دةدئ ول» دةلئنگةن ماقالادا.

دةمةك، قازاقستاننئث تاؤةلسئزدئگئ مةن قاؤئپسئزدئگئنة نذقسان كةلتئرمةؤ جايلئ كةلئسسوزدئث وزئنة قول جةتكئزؤدئث وثاي بولماعاندئعئن بولجاؤ قيئن ةمةس. قازاقستان مةن بةلارؤس باسشئلارئ يادرولئق قارؤدان باس تارتؤعا اسا پةيئلدئ بولدئ جانة وزدةرئ باستاما كوتةردئ.

كةيئن ةلباسئ ءوز ةستةلئكتةرئندة سول كةزدةگئ قالئپتاسقان جاعدايدئ جازعان بولاتئن. رةسةي باسشئلئعئ قازاقستاننئث يادرولئق قارؤدان باس تارتؤئنا ءذزئلدئ-كةسئلدئ قارسئ بولسا، مذسئلمان مةملةكةتتةرئ قارؤدئ وزئنة قالدئرؤدئ ءوتئنئپ، جالئنئپ-جالپايعان ةكةن. الايدا، بذنئث ةشقايسئسئن قذلاعئنا ئلمةگةن ةلباسئ ءوز دةگةنئندة تابانداپ تذردئ.

 جوعارئداعئ ماقالادا: «وعان حالئقارالئق مويئنداؤ، ينأةستيسيا جانة قاؤئپسئزدئك قاجةت بولدئ. بذل ماقساتتار يادرولئق ارسةنالدئ ساقتاؤمةن مذلدةم قابئسپايتئن ةدئ»، - دةلئنةدئ.

ؤكراينا جاعدايئ بئزدةن ءسال وزگةشةلةؤ. ك س ر و-دان مذراعا قالعان يادرولئق قارؤدئث كولةمئ جاعئنان الةمدة ءذشئنشئ دارةجةگة جةتكةن ؤكراينانئ الةمدئك قاؤئمداستئق وكئلدةرئ ودان باس تارتؤعا ماجبذرلةدئ، كذشپةن كوندئردئ دةسة دة بولعانداي.

وسئ ءساتتئ تاريحي دةپ سيپاتتاعان ءذش مةملةكةتتئث دة قازئر ويلانئپ قالعان جاعدايئ بار. ويتكةنئ اتالعان ءذش مةملةكةتتئث تاؤةلسئزدئگئنة جانة اؤماقتئق تذتاستئعئنا كةپئل بولامئن دةگةن ءئرئ ءذش يمپةريانئث ءبئرئ بؤداپةشت مةموراندؤمئن كوزئنة ئلمةيتئندئگئن تانئتتئ.

   13 - ناؤرئزدا نيؤ-يوركتةگئ ب ذ ذ-نئث قاؤئپسئزدئك كةثةسئنئث ماجئلئسئنة قاتئسقان ؤكراينانئث الةم مويئنداعان پرةمةر-ءمينيسترئ ارسةني ياسةنيؤك ؤكراينانئث ب ذ ذ-نئث قاؤئپسئزدئك كةثةسئنئث تذراقتئ بةس مذشةسئنئث ءبئرئ، كورشئ رةسةيدئث اسكةري اگرةسسياسئنا تاپ بولعانئن جةتكئزگةن: «بذل اگرةسسييانئث ةشقانداي سةبةپتةرئ مةن العئشارتتارئ جوق. 21 - عاسئردا كةز كةلگةن شيةلةنئستةردئ تانكئمةن، ارتيللةريامةن جانة ارميامةن شةشؤ مذمكئن ةمةس دذنية»، - دةگةن ول.

 ول رةسةي فةدةراسياسئ ؤكراينا مةن رةسةي اراسئندا جاسالعان ءبئرقاتار ةكئجاقتئ جانة كوپجاقتئ حالئقارالئق كةلئسئمدةردئ بذزئپ وتئرعانئن جةتكئزدئ:

«ءبئز ب ذ ذ جارلئعئنئث 2 - بابئنا ةشكئم ةشؤاقئتتا شذبا كةلتئرمةيتئندئگئنة سةنئمدئ ةدئك. وندا ب ذ ذ مذشةسئنئث بارلئعئ حالئقارالئق قارئم-قاتئناستارئندا كةز كةلگةن مةملةكةتتئث اؤماقتئق تذتاستئعئنا قول سذعؤئنا نةمةسة ساياسي تاؤةلسئزدئگئنة نذقسان كةلتئرةتئن كذشتئ قولدانؤدان باس تارتؤئ كةرةك دةلئنگةن. قازئرگئ رةسةيدئث ءئسئ بئرئككةن ذلتتار ذيئمئنئث ماقساتتارئمةن ذيلةسپةي وتئر»، - دةگةن ول رةسةي فةدةراسياسئن قئرئمداعئ اسكةريلةرئن شئعارئپ اكةتؤگة جانة كةلئسسوزدةر جذرگئزؤگة شاقئرعان. الايدا ونئث دا، وزگة حالئقارالئق قاؤئمداستئقتئث دا پؤتينگة ذندةؤئ اياقاستئ ةتئلدئ.

بيئل ناؤرئزدئث 4 ئندة رةسةي پرةزيدةنتئ ألاديمير پؤتين ماسكةؤدة وتكئزگةن باسپاءسوز-ءماسليحاتئندا رةسةيدئث بؤداپةشت مةموراندؤمئ بويئنشا ؤكراينا قاؤئپسئزدئگئ ءذشئن بذدان بئلاي كةپئل بولا المايتئندئعئن مالئمدةگةن ةدئ. «ؤكراينا اؤماعئندا توثكةرئس ناتيجةسئندة جاثا مةملةكةتتئث پايدا بولؤئ بذدان بذرئنعئ جاعدايدئ وزگةرتةدئ. بذل مةملةكةت الدئندا ءبئز ةشقانداي مئندةتتةمة العان جوقپئز جانة ةشقانداي قذجاتقا قول قويعان جوقپئز»، - دةگةن-دئ.

 ؤكراينانئث قازئرگئ بيلئگئ دة، بذرئنعئ پرةزيدةنتتةرئ دة، شةتةلدةگئ ةميگراسيادا جذرگةن ساياساتكةرلةرئ دة ؤكراينانئث يادرولئق قارؤدان ادا بولعانئنا وكئنةدئ. ويتكةنئ رةسةي ءبئرتذتاس ؤكراينانئ بولشةكتةدئ، گةوساياسي تذرعئدان اسا ماثئزدئ ايماق - قئرئمدئ ءوز تةرريتورياسئنا قوسئپ الدئ. ا ق ش ؤكرايناعا اسكةري كومةك كورسةتؤدةن باس تارتتئ. دةمةك، ةشكئم ونئث تاؤةلسئزدئگئ مةن قاؤئپسئزدئگئن قورعاماي وتئر.

ءتئپتئ، بذل وكئنئشتئ ولار 2006 - جئلدان باستاپ ايتا باستاعان ةكةن. 2009 - جئلئ تاعئ دا بةيبئت توثكةرئس ارقئلئ بيلئك باسئنا كةلگةن أيكتور يؤششةنكو بؤداپةشت مةموراندؤمئن قايتا قاراؤ تؤرالئ مالئمدةمة جاساعان.

«ةگةر، ؤكراينانئث يادرولئق قارؤئ بولعاندا رةسةي ءوزئن باسقاشا ذستار ما ةدئ. ول ؤكراينا تةرريتورياسئنا كوز الارتا الماس ةدئ. دةمةك ءبئز يادرولئق ةل دةگةن مارتةبةمئزدئ قايتارئپ الؤئمئز قاجةت»، - دةگةن ول. ؤكراينانئث ةكئنشئ پرةزيدةنتئ لةونيد كؤچما دا كةزئندة يادرولئق دةرجاأا دارةجةسئن قايتارئپ الؤدئ كوزدةيتئندئگئن جةتكئزگةن.

 2008 - جئلئ يةرؤساليمدة وتكةن حالئقارالئق كونفةرةنسيادا لةونيد كؤچما كيةأتئث بؤداپةشت مةموراندؤمئنا قول قويؤئ قاتةلئك بولدئ، ونئث ساياسي تاؤةلسئزدئگئ مةن اؤماقتئق تذتاستئعئنا كةپئل بولارلئقتاي ةشقانداي كةلئسئمگة قول جةتكئزگةن جوق دةگةندئ كةسئپ ايتتئ.

 2010 - جئلئ بةلورؤس پرةزيدةنتئ الةكساندر لؤكاشةنكو دا يادرولئق قارؤدان باس تارتقانئ ءذشئن بارماعئن تئستةپ جذرگةندئگئن ايتئپتئ. الايدا ول رةسةيدةن كةلةتئن قاؤئپ جايئندا ءتئس جارماعان، ونئث باسئن قاتئرئپ جذرگةنئ باتئستئق ساياساتكةرلةردئث بةلارؤستةگئ ادام قذقئعئن سئلتاؤ ةتئپ، كةيبئر ةكونوميكالئق سانكسيالاردئ ذسئنؤئ - بؤداپةشت مةموراندؤمئنا قايشئ كةلةتئن كورئنةدئ.

 الايدا كوپتةگةن ساياساتكةرلةردئث پئكئرئنة سذيةنسةك، ول كةزدة يادرولئق قارؤدان باس تارتپاؤعا مذمكئن بولماعان كورئنةدئ. قولئنداعئ قارؤئن بةرمةي بذلتالاقتاعان ؤكرايناعا حالئقارالئق قاؤئمداستئق ساياسي جانة ةكونوميكالئق يزولياسياعا ذشئراتامئز دةگةن قوقان-لوققئ جاساعان.

ءبئراق، ؤكراينا مةن رةسةيدئث قازئرگئ قارئم-قاتئناسئ قازاقستاننئث دا قازئرگئ ساياسي احؤالئن قايتا قاراؤعا ماجبذرلةؤئ مذمكئن. ارينة، قازاقستان پوست كةثةستئك ةلدةر ئشئندة كورشئلةرئمةن، اسئرةسة، رةسةيمةن ئرگةسئن قئمتاپ، شةكاراسئن بةكئتئپ، ارنايئ رةسمي قذجاتقا قول قويدئرئپ، ونئ راتيفيكاسيالاپ العان تذثعئش مةملةكةت. ارينة، شةكارا ءبولئسؤ كةزئندة كورشئلةرئمئزگة ةسةمئزدئث كةتكةنئ ايقئن.

 ةكئنشئدةن، بئزدة سؤبيةكتئلةر، اأتونوميالئق وبلئستار جوق. قازاقستان - ؤنيتارلئ مةملةكةت، بذل دا قازاقستان اؤماعئن بولشةكتةؤگة مذمكئن بولمايتئن فاكتورلاردئث ءبئرئ.

ذشئنشئدةن، رةسةي ساياساتتانؤشئلارئ ذنةمئ تئلگة تيةك ةتة بةرةتئن سولتذستئك بةس وبلئستئث گةوساياسي جاعدايئ. 1997 - جئلئ قازاقستان پرةزيدةنتئ نذرسذلتان نازاربايةأتئث باستاماسئمةن اكئمشئلئك-اؤماقتئق رةفورما جاسالدئ.

«قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث اكئمشئلئك-اؤماقتئق قذرئلئسئن وپتيميزاسيالاؤ شارالارئ جونئندةگئ» زاث بويئنشا، تالدئقورعان وبلئسئ الماتئ وبلئسئنئث، تورعاي وبلئسئ قوستاناي وبلئسئنئث، كوكشةتاؤ - اقمولا جانة سولتذستئك-قازاقستان وبلئستارئنئث، جةزقازعان قاراعاندئ وبلئسئنئث، سةمةي شئعئس-قازاقستان وبلئسئنئث قذرامئنا ةندئ.

ارينة، اكئمشئلئك-اؤماقتئق وسئ ءبئر رةفورمانئ كةزئندة سئناعاندار از بولمادئ. الايدا بذل دا ساياسي ءابجئلدئك ةدئ. ويتكةنئ شئعئس قازاقستان وبلئسئنئث قذرامئنا قازاعئ مول سةمةي وبلئسئن قوسؤ ارقئلئ، ونداعئ بايئرعئ ذلتتئث ذلةس سالماعئ - 48،5 پايئزعا ارتئپ، ورئستاردئث ذلةس سالماعئ - 45 پايئزعا دةيئن تومةندةگةن.

سولتذستئك قازاقستان وبلئسئنداعئ ورئس ذلتئنئث وكئلدةرئنئث ذلةس سالماعئ - 65 پايئزدان 49،8 پايئزعا دةيئن قذلدئراسا، قاراعاندئ جانة اقمولا وبلئستارئندا ورئستار مةن قازاقتاردئث ذلةس سالماعئ تةثةستئرئلدئ. ءسويتئپ، قازاقستاندا ورئس ذلتئنئث وكئلدةرئ كوپ تذراتئن ايماق قالمادئ دةسة دة بولادئ.

 ةگةر دة، كةزئندة «نذرلئ كوش» باعدارلاماسئ كوبئنة جةمقورلاردئث ءبذيئرئن تولتئرئپ قانا قويماي، ناقتئ جذمئس ئستةگةندة، اتالعان وبلئستارداعئ قازاقتاردئث ذلةس سالماعئ بذدان دا ارتا تذسةر ةدئ. قازئر قازاقستاندا 20 جئل بويئ تابئستئ تذردة جذزةگة اسئرئلئپ كةلگةن ورالمانداردئ قونئستاندئرؤ ساياساتئ توقتاپ تذر.

 ةرتةث سولتذستئكتةگئ كورشئمئز ءبئزدئث ورئسئ مول اؤماقتارعا كوزئن الارتئپ، ورئسءتئلدئ تذرعئنداردئث قذقئعئ دةگةندئ جةلةؤ ةتپةس ءذشئن، ورالماندارعا قاتئستئ قازئرگئ ساياساتئمئزدئ تذبةگةيلئ وزگةرتئپ، ولارعا ازاماتتئق بةرؤ ءئسئن جةثئلدةتؤدئ قايتا قاراؤ كةرةك.

 ةكئنشئدةن، قازاقستان اؤماعئنداعئ رةسةيگة جالعا بةرئلگةن ايماقتاردئث مارتةبةسئن قايتا قاراعان ابزال. بذل تةك بايقوثئر قالاسئنا قاتئستئ ةمةس، بايقوثئردان وزگة قازاقستاندا 11 ميلليون گةكتار جةر رةسةيدئث اسكةري پوليگونئنا اينالئپ وتئر. وسئ پوليگونداردئ جابؤ ماسةلةسئن قازاقستان قايتا قاراؤ كةرةك نةمةسة ولاردئث مارتةبةسئن وزگةرتؤ جانة كةلئسئم-شارتتارعا قايتا قول قويعان ءجون.

 ذشئنشئدةن، قازاقستاننئث يادرولئق ارسةنالئن قايتارؤ ماسةلةسئن كذن تارتئبئنة شئعارؤ. ساياساتكةرلةر بذل ماسةلةنئث وثاي بولمايتئندئعئن ايتادئ. ةگةر، قازاقستان اتوم بومباسئن قايتا سئناؤدئ جانة ونئ ءوز اؤماعئندا ذستاؤدئ قولئنا السا، وعان قويئلار تالاپ تا وزگةرةدئ، ينأةستيسيانئث كةلؤئ دة باياؤلايدئ، حالئقارالئق قاؤئمداستئقتئث كوزقاراسئ دا تذبةگةيلئ باسقاشا سيپاتقا كوشةدئ. ءارئ بذل مارتةبةنئ قايتارؤ وثايعا سوقپايدئ. ةندةشة ؤكراينا جاعدايئن سئلتاؤ ةتة وتئرئپ، قازاقستان بؤداپةشت مةموراندؤمئنئث قايتا قارالؤئنا قول جةتكئزگةنئ ءجون سياقتئ... كةپئلدئكتئث وزگةشة قئرئن ويلاپ تاپقان لازئم.

ةسةنگذل كاپ قئزئ

 «تذركئستان» گازةتئ