زئمئران مئنگةن قذدايلار

فوتو: None
استانا. قازاقپارات - ةس بئلمةس ةسكئ زاماندا عاجاپ وركةنيةت بولعانئ، ولار كةرةمةت جةتئستئكتةرگة قول جةتكئزگةنئ جايئندا الئپقاشپا اثگئمة كوپ.

ءتئپتئ ونئ عئلئم دا جوققا شئعارمايدئ.

دةمةك اثئزداردئث وزةگئندة ءبئر شئندئقتئث بذگئپ جاتقانئ بةلگئلئ.

ادامداردئث ذياتتئ جةرئن جاپئراقپةن جابؤعا ساناسئ جةتة قويماعان تذستا، عاجايئپ ناتيجةلةرگة قول جةتكئزؤئنة سةبةپشئ بولعاندار كئمدةر؟

كوك اسپاننان تذسكةندةر مة، الدة جةتئ قات جةر استئنان شئققاندار ما؟ ول جاعئ جذمباق.

دةگةنمةن تاياؤ شئعئس جانة ءذندئ اثئز-جئرلارئنئث استارئنا ذثئلةر بولساق، «ءالئپتئ تاياق دةپ بئلمةيتئن» ادام بالاسئنئث ساناسئن جةتئلدئرگةن، ون سةگئز مئث عالامنئث سئرئنا ذثئلدئرگةن كوكتةن تذسكةن قذدايلار دةگةندئ اثعاراسئث.

ءتئپتئ بذگئنگئ كذنئ اتلانتئقتار، شؤمةرلةر جونئندة تئلگة تيةك ةتكةندة ولاردئث كذرت دامؤئنا ئقپال ةتكةندةر عارئشتان كةلگةن بةلگئسئز، ءبئراق ساناسئ الدةقايدا وزئق تئرشئلئك يةلةرئ ةكةنئن مويئندايمئز. ويتكةنئ بارلئق جئلنامالاردا جةر بةتئنة ءئلئم مةن دانالئقتئث ذرئعئن سةپكةن سولار دةلئنةدئ. سونئمةن كوكتةن تذسكةن قذدايلار اتلانتئقتارعا، شؤمةرلةرگة جئلپئ ادام بالاسئنا قالاي اسةر ةتتئ؟

قازئر «قذداي كوكتةن ءتذستئ، جاي تذسكةن جوق، وقتان جئلدام ذشاتئن زئمئرانمةن ءتذستئ» دةسةث، «اقئماقسئث با، نة دةپ تذرسئث؟» دةپ، ءوزئثدئ مازاق ةتئپ كذلؤئ مذمكئن. ءبئراق ادامزاتتئث ارعئ تاريحئن قازئپ جئبةرسةث، الگئ ءسوز شئندئققا جاناسادئ.

ماسةلةن، بئزگة دةيئن دة كةرةمةت وركةنيةت بولدئ. ونئ اتلانتتئقتار نة بولماسا شؤمةرلةر دةيمئز. سوسئن ولار «اناداي دذنيةگة، مئناداي دذنيةگة قول جةتكئزگةن» دةپ جاتامئز. دذرئس. وركةنيةت بولعان، تولعان، جوعالعان. ءبئراق ناقتئ ةشكئم «مئنا زاماندا، مئناداي وركةنيةت بولدئ، مئناداي سةبةپتةن ءتذبئ قذرئدئمعا كةتتئ» دةپ ايتا المايدئ. ويتكةنئ قازئرگئ عئلئم ادامزاتتئث وتكةن ومئرئنة ءدال «دياگنوز» قوياتئنداي دةثگةيگة جةتكةن جوق.

وسئدان كةلئپ، كونة زاماننان قالعان جادئگةرلةرگة قاراپ، «سولاي بولعان» دةگةن توپشئلاؤ كوپ. وسئدان 5 مئث جئل بذرئن قازئرگئ يراك جةرئندةگئ قوس وزةننئث (ءنئل مةن ةفرات) جاعالاؤئندا ءومئر سذرگةن شؤمةرلةردئث جئلنامالارئ سولاي دةيدئ.

ءتئپتئ «شؤمةر»دةگةن ءسوزدئث اؤدارماسئ «زئمئران امئرشئلةرئنئث ةلئ» دةپ اتالادئ ةكةن. شئندئعئ وسئ. قاتتئ دامئعان وركةنيةتتة وسئنداي اپپاراتتاردئ باسقارعان كورئنةدئ. ءبئر سوزبةن ايتقاندا، شؤمةر تايپالارئ عارئشتان تذسكةن جاتجذرتئق وكئلدةرمةن بئرگة جذمئس ئستةگةن. بئرگة تذرعان. كةرةمةت مذمكئندئكتةرگة قول جةتكئزگةن. سةنبةؤئثئزدة مذمكئن.

وندا كونةدةن قالعان ازدئ- كوپتئ جازبالارعا نازار اؤدارالئق. الدئمةن «شؤمةر وركةنيةتئ قالاي پايدا بولدئ، قذدايلارمةن قانداي بايلانئس ذستادئ، اسا جوعارعئ دةثگةيدةگئ مادةنيةت پةن بئلئمگة قالاي قول جةتكئزة الدئ؟» دةگةنگة كةلةلئك.

ХХ عاسئردئث باسئندا جذرگئزئلگةن ارحةولوگيالئق قازبالار، زةرتتةؤلةر جانة ونئث قورئتئندئسئ الةم جذرشئلئعئن تاثقالدئردئ. يراكتاعئ قوس وزةننئث جاعالاؤئنا جذرگئزئلگةن ارحةولوگتاردئث قازبا جذمئستارئ قاسيةتتئ كئتاپ «ئنجئلدة» ايتئلاتئن اثئز قالانئث ورنئن تاپقان. بذل قالا ؤرا دةپ اتالسا كةرةك. ماسةلة قالانئث تابئلؤئندا ةمةس، ماسةلة سول جةردةن قازئپ الئنعان ادامزات ءذشئن وتة قذندئ دذنية-بالشئق تاقتاعا جازئلعان جئلنامادا بولسا كةرةك.

تاقتاعا شةكئلگةن تاثبالاردئث قذپياسئن شةشؤ بارئسئندا عالام ءدذر سئلكئندئ. ويتكةنئ تاقتا جازبالاردا شؤمةرلةردئث كوپ قئرلئ، اسا كةرةمةت مذمكئندئكتةرگة قول جةتكئزگةنئ كةلتئرئلگةن. ماسةلةن، شؤمةرلةر ماتاماتيكادا، مةتاللؤرگيادا، ارحيتةكتؤرا، حيميا مةن استرونوميادا، مةديسينادا باس اينالاتئن ذلكةن تابئستارعا جةتكةن. ون سةگئز مئث عالامنئث ءتئلئن تاپقان. مةثگةرگةن. يگئلئگئنة پايدالانعان. جةر بةتئندة شؤمةرلةر جةتكةن جةتئستئككة ةشكئم تةث كةلة الماعان.

ولار جةردئث دومالاق ةكةنئن، كذن جذيةسئندةگئ بارلئق عالامشارلاردئ، جذلدئزداردئ ءتئپتئ ولاردئث ورنالاسؤ جذيةسئن جةتئك زةرتتةگةن. بئلگةن. تاستئ قورئتا وتئرئپ، ءتذرلئ-ءتذستئ تةمئرلةر قذيعان. شؤمةر وركةنيةتئن زةرتتةگةن اسا ءئرئ مامان سةميؤةل كرامةر ءوزئنئث «تاريح شؤمةردةن باستالادئ» دةگةن اتاقتئ كئتابئندا شؤمةرلةر اشقان 39 دذنيةنئ اتاپ كةتكةن.

مئسالعا، حات جازؤ، ةكئ پالاتالئ پارلامةنت قذرؤ، دوثگةلةك، مةكتةپ، مةديسينا جانة ت.ب. ءبئر سوزبةن ايتقاندا شؤمةرلةردئث كةرةمةتتئگئ ءوز زامانئ ةمةس، بذگئنگئ جذرتتئ دا تاث قالدئرؤدا. الگئ تاقتاداعئ جازبالاردا، شؤمةرلةر مذنداي اسا كةرةمةت وركةنيةتكة قالاي قول جةتكئزگةنئن بئلاي باياندايدئ. «ءبئز - دةيدئ ولار، - جذمباق عالامشار نيبيرؤ جذرتئمةن بايلانئسقا تذسكةن سوث، وسئنداي عالامات عاجايئپتارعا قول جةتكئزة الدئق. نيبيرؤ پلانةتاسئ 3600 جئلدا ءبئر رةت جةرگة جاقئندايدئ. وندا تةك قذدايلار ءومئر سذرةدئ. ولار ادامدارعا وتة ذقساس. سولاردئث ارقاسئندا ءبئز وزئق تةحنولوگيانئ يگةردئك» دةلئنگةن.

كئم ءبئلسئن؟ قانشالئقتئ شئندئق؟ سةنبةيئن دةسةث، بذدان بالةنباي مئث جئل بذرئن بالشئق تاقتاعا تذسئرئلگةن جازؤ سولاي دةيدئ.

شؤمةرلةر جةرگة تذسكةن قذدايلاردئ ءار ءتذرلئ اتاعان. ماسةلةن ةنكيدئ - «جةر قوجاسئ»، اننانئ - «عارئش پاتشايئمئ»، ةنليليانئ - «بيلئك تذتقاسئ» دةگةن. وسئ قذدايلار ادامزاتتئ وركةنيةتكة جةتةلةگةن. قالا سالؤدئ، مةتال وثدةؤدئ ت.ت. ذيرةتكةن-مئس. الگئ تاقتاعا كةرتئلگةن جئلنامادا نيبيرؤ پلانةتاسئنئث تاريحئ 260 مئث جئل دةي كةلة، كذننئث اسا قاتتئ قئزؤئ نيبيرؤدئ كذيدئرؤگة اينالادئ. وسئ سةبةپتئ ونداعئ تذرعئندار كذننةن قورعانؤ ءذشئن ونئث ساؤلةسئن اؤلاققا اؤدارؤ ماقساتئندا قذرلئقتاعئ بارلئق التئندئ قذيئپ، ساؤلة مةن رادياسيانئ وتكئزبةؤ ماقساتئندا ودان تور جاسايدئ. الايدا ونداعئ بارلئق التئن تاؤسئلئپ، جاعداي قيئنعا اينالعان. سوندئقتان ولار زئماران ءمئنئپ، جةرگة تذسكةن. التئن قازئپ، نيبيرؤگة جئبةرة باستاعان. ءبئراق التئننئث قذنئن سةزگةن قارا قذلدار-اننؤناكيلةر بيلةؤشئلةرگة قارسئ كوتةرئلئس جاساعان. بذعان قاپا بولعان قذدايلار ايتقانئنان شئقپايتئن، تةك قارا جذمئسپةن اينالئساتئن سانالئ تئرشئلئك يلةرئن جاساپ شئعؤدئ قولعا العان.

العاشقئ كةزدة دةنئ دذرئس ادام جاساپ شئعؤ مذمكئن بولماعان-مئس. ءبئرئ - سوقئر، ءبئرئ - ساثئراؤ، ميعذلا دةگةندةي. دةگةنمةن تاجئريبة جالعاسا كةلة اقئلدئ، سانالئ تئرشئلئك يةسئ دذنيةگة كةلگةن. ول - ادام. ءبئزدئث ارعئ تةگئمئز. قذدايلار ادامداردئ قذل رةتئندة تانئپ، تةك قارا جذمئسقا سالعان-مئس. تاقتا جئلناما سولاي دةيدئ. شؤمةرلةردئث تذرعان، ءومئر سذرگةن ولكةسئن قازئپ، زةرتتةگةن ارحةولوگيالئق جذمئستار، شؤمةر دةگةن حالئقتئث ومئردة بولعانئن راستايتئن كوپتةگةن ايعاقتار تاپقان. جةر استئنداعئ كونة شاحتالار، اسپان الةمئن زةرتتةيتئن زاتتار، ءتئپتئ مةديسينادا وتا جاساؤ ءذشئن قولداناتئن قذرالدار ت.ب. شؤمةرلةردئث ءبئلئمدئ، مادةنيةتتئ دامئعان ةل بولعانئن قؤاتتاي تذسةدئ. سول زاماندا-اق التئن «قذدايلار تةمئرئ» دةپ اتالعان ةكةن. ارادا قانشاما عاسئر ءوتتئ. ءبئراق التئن نارقئن جويعان جوق. دةمةك شؤمةرلةر «قذدايلار تةمئرئ» دةپ بةكةر اتاماسا كةرةك-تئ.

جالپئ شؤمةرلةر جونئندة ءتذرلئ زةرتتةؤ كوپ. اركئم وزئنشة بولجام ايتادئ. سونئث ئشئندة شؤمةر وركةنيةتئن زةرتتةؤشئ سةميؤةل كرامةر «قوس وزةن جاعالاؤئندا ءومئر سذرگةن جابايئ حالئق ةگةر كوكتةن تذسكةن قذدايلارمةن بايلانئسقا تذسپةسة، تاجئريبة الماسپاسا، مذنداي وركةنيةتكة جةتپةس ةدئ» دةگةن بولجام جاساعان. كئم ءبئلسئن، ءبارئ دة مذمكئن-اؤ... ويتكةنئ شؤمةرلةر وركةنيةتئ سونئث ايعاعئ.

ال ةندئ زئمئران مئنگةن قذدايلار جونئندة ءذندئ اثئزدارئندا دا ءجيئ كةزدةسةدئ. ءتئپتئ ولار اتوم قارؤئمةن سوعئسقانئدا وسئ ءذندئ جئرلارئندا بار. ماسةلةن، ءذندئنئث ةرتةدةگئ 18 كئتاپ، 200 مئث ولةثنةن تذراتئن «ماحابحاراتا» ةپوسئ بذل حالئقتئث ةس بئلمةس ةسكئ زامانئ، تاريحئ، ءدئنئ تؤرالئ ايتا كةلة ةل مةن ةل اراسئنداعئ قاندئ قاقتئعئستار جونئنةن دة سئر شةرتةدئ. ونداعئ سوعئستار داستان تؤعان كةزدةن دة بذرئن بولعان قذدايلار، جارتئ قذدايلار مةن ادامدار اراسئندا وتةدئ.

18 كئتاپتئث ءبئرئ «دروناپارأادا» سوعئس كةزئندة ارتيللةريا، ذشاق، زئمئراندار قولدانئلعانئن سؤرةتتةي كةلة، قؤاتتئ سناريادتار جارئلعانئن، سونئث ئشئندة ون مئثداعان ادامدئ كذلگة اينالدئرعان بومبئنئ قولدانئلعانئ ايتئلادئ. ول جارئلعان كةزدة ساثئراؤقذلاققا ذقساس بذلت پايدا بولعانئندا سؤرةتتةيدئ. ودان كةيئن بذكئل ازئق-تذلئك لاستانئپ، جورتقان اث، ذشقان قذس، جذرگةن ادام رادياسيادان اؤرؤعا شالدئعئپ، كوبئ قئرئلئپ قالئپ وتئرعان.

ناقتئ مئسال كةلتئرةر بولساق، ءذندئنئث ةكئنشئ ءبئر «رامايانة» دةگةن داستانئندا اتوم قارؤئ جانة ونئث زاردابئ جايلئ بئلاي كةلتئرةدئ: «كةرةمةت قؤاتتئ جارئلئس بولدئ. ونئث جارئعئ كوكتةگئ ون كذننةن دة جارئق ةدئ. كوزدئ اشؤ مذمكئن بولمادئ. بذل أريسحن جانة اندحاكا ناسئلدةرئن تئپ-تئيپئل ةتكةن تةمئر نايزاعاي دةپ اتالاتئن قارؤ ةدئ. ادامداردئث دةنةسئ كذلگة اينالدئ. ولاردئ تانؤ مذمكئن ةمةس ةدئ... ءولئم جةبةسئ ءبئر مينؤتتتا بذكئل عالامدئ جويئپ جئبةرؤگة قاؤقارلئ بولاتئن».

ارينة اتوم قارؤئن كوكتةن تاستاؤ ءذشئن ذشاق قاجةت. بذل داستانداردا ذشاقتئث قذرئلئسئ، قالاي ذشاتئنئ ءبارئ-ءبارئ رةت-رةتئمةن جازئلعان. ال بذل سوعئستار ءبئزدئث داؤئرئمئزگة دةيئنگئ ونداعان-جذزدةگةن مئث جئل بذرئن بولعان.

«مذندا ايتئلعانداردئث ءبارئ وتئرئك، ويدان قذراستئرئلعان» دةپ سةنبةيتئن بولساثئز، ءذندئنئث بذل داستاندارئ ءبئزدئث داؤئرئمئزگة دةيئنگئ مئث جئلدئقتا پايدا بولعانئن ةسكة الساق، سول دا جةتكئلئكتئ. ويتكةنئ داستاندئ تؤعئزعان جاندار ول كةزدة، ذشاقتئ، زئمئراندئ، يادرولئق قارؤدئ قايدان ءبئلسئن؟ جالپئ مذنداي قاهارلئ قارؤلاردئث بولعانئن تةك ءذندئ ةمةس، الةمنئث كوپتةگةن حالئق داستاندارئندا كةزدةسةدئ. وسئ سالانئ زةرتتةپ جذرگةن كوپتةگةن عالئمدار، «بئزگة دةيئن دة جةر بةتئندة كةرةمةت وركةنيةت وتكةن. ونداي قارؤدئ سولار جاساعان. تةك جاساپ قانا قويماي، قارسئلاستارئنا (بوگدة عالامشاردان كةلگةندةرگة) قارسئ پايدالانعان» دةسةدئ. كئم ءبئلسئن؟

ياعني عارئشتان وقتان دا جئلدام ذشاتئن زئماران ءمئنئپ كةلگةن وزئق سانالئ تئرشئلئك يةلةرئن، ول كةزدة ةندئ-ةندئ ةسئ جةتئلة باستاعان ادامزات «قذدايلار» دةپ قابئلداؤئدا حاق. بالكئم كةيئن تئم-تئم كةيئن ادام بالاسئ وزگة ءبئر عالامشاردئ اشئپ، ونداعئ جارتئ قابئلةتتئ تئرشئلئك يةلةرئنة ون سةگئز مئث عالامنئث قئر-سئرئن ذيرةتسة، ولاردئ ادام بالاسئن «قذداي» دةپ قابئلداؤئ مذمكئن-اؤ.

سةيسةن امئربةك ذلئ

«ايقئن»