ساكةننئث سوثعئ سؤرةتئ

فوتو: None
استانا. قازاقپارات - بذل تاعدئردئث قئساستئعئنا نة شارا بار ةكةن؟

اتامان اننةنكوأتئث ازاپ أاگونئندا تالاي اؤئر بةينةتتئ باسئنان كةشئپ، تار جول، تايعاق كةشؤلةردةن وتكةن ساكةن سةيفؤلليندةي سذثقار اقئندئ ونئث ءوز قولئمةن ورناتقان كةثةس وكئمةتئ ن ك أ د اباقتئسئنا قاماپ، كوزئنة كوك شئبئن ذيمةلةتكةن عوي.

ساكةن «حالئق جاؤئ» دةگةن جالامةن 1937 - جئلدئث 24 - قئركذيةگئ كذنئ قاماؤعا الئنعان.

بذل سذثقار اقئننئث قامال الار 40 جاستئث قئرقاسئنا ةندئ عانا كوتةرئلگةن كةزئ.

ءبئراق، ساكةن قامال مةن وردانئ 30 جاسئنا جةتپةي تذرئپ-اق العان بولاتئن.  

ول 1922 - جئلدئث جةلتوقسان ايئندا قئرعئز (قازاق) اأتونوميالئق رةسپؤبليكاسئ حالئق كوميسسارلارئ كةثةسئنئث ءتوراعاسئ بولئپ سايلانعان. بذگئنگئ تئلمةن ايتقاندا - رةسپؤبليكانئث پرةمةر-ءمينيسترئ. سول كةزدة ساكةن بار بولعانئ 28 جاستا عانا ةكةن!

ول وسئ جوعارئ لاؤازئمدئ قئزمةتتة جذرگةن كةزئندة تؤعان حالقئنئث وشكةن اتئن جارئققا شئعارئپ، «قئرعئز» دةلئنئپ كةلگةن حالقئن «قازاقتئ قازاق دةيئك، قاتةنئ تذزةتةيئك» دةپ رةسپؤبليكالئق «ةثبةكشئ قازاق» گازةتئنة ماقالا جازدئ.

قولئنا بيلئك تيگةندة بار مذمكئندئكتئ پايدالانئپ، «قازاق ءتئلئ مةملةكةتتئك ءتئل بولسئن، ءئس قاعاز قازاق تئلئندة جذرگئزئلسئن، ول قازاق اؤداندارئ مةن بولئستارئندا 1924 - جئلدئث 1 - قاثتارئنان شئلدةگة دةيئن جذزةگة اسسئن.

ال 1 - شئلدةدةن ارئ قاراي قازاق پةن ورئس ارالاس وتئرعان جةردئث بارلئعئندا دا ءئس قاعازئ قازاق تئلئندة جذرگئزئلسئن» دةپ تايعا تاثبا باسقانداي ةتئپ، دةكرةت شئعارئپ بةرگةنئ تاريحتان ءمالئم.

باستاپقئدا تةرگةؤشئنئث «جاپون تئثشئسئ كورئنةسئث» دةگةن جالا سوزدةرئنة جانئ كذيگةن قايران ساكةن تارپاث مئنةزئنة باسئپ، ونئ ورئندئقپةن اتئپ ذرماق بولئپ الاسذرئپتئ. جالئنا قول تيگئزبةيتئن اردا اقئننئث ءالئ دة اساؤ تذلپار كةزئ عوي. ساعئ سئنا قويماعان. سويتكةن ساكةندئ ارادا بئرةر اي وتكةندة ن ك أ د اباقتئسئندا قئزئل جاعالئ جةندةتتةر ادام جانئ توزگئسئز ازاپتاؤلار مةن ءيت قورلئقتاردئ كورسةتئپ، ءمذساپئر كذيگة تذسئرگةن.    

ءبئر ءسات ساكةننئث مئنا ةكئ سؤرةتئن سالئستئرئپ قاراثئزدارشئ.



ءبئرئنشئ سؤرةتتة باسئنا قذندئز بورئك، ذستئنة قذندئز جاعالئ ءساندئ پالتو كيگةن ول سذلؤلئقتئث سيمأولئنداي بولئپ، بوتا كوزدةرئمةن مولدئرةي قاراپ قالعان. ءتانئ دة، جانئ دا سذلؤ ارلئ ازاماتتئث ادال بةينةسئ عوي بذل!  

ولئمگة جان ةكةنسئث قيا المايتئن،

ولةثنئث قذشاعئنا سيا المايتئن.

قازاقتئ كورگئث كةلسة، ءدال وسئ دةپ،

كورسةتسة دذنيةگة ذيالمايتئن، - دةپ جازعان سئرشئل اقئن سئرباي ماؤلةنوأتئث سوزئنةن اسئرئپ نة ايتا العاندايمئز؟

ال ةندئ ساكةننئث ن ك أ د تذرمةسئندة تذسئرئلگةن مئنا سوثعئ سؤرةتئن كورؤدئث ءوزئ قورقئنئشتئ. اسئل ازامات قانداي ادام توزگئسئز ازاپتار كورگةن دةسةثئزشئ! اؤئر سوققئدان وث جاق كوزئ اقيلانئپ، بذل كةزدة كورؤدةن قالعان دا سياقتئ. ساعئ سئنعان، ساقالئ وسكةن. ءبئر كةزدةرئ مولدئرةي قارايتئن بوتا كوزدةرئندة ةشقانداي ءومئر قئزئعئنئث بةلگئسئ قالماعان. سذلةسوق، ءمان-ماعئناسئز، ءذمئتسئز كذيگة تذسكةن قاجئعان ادامنئث دارمةنسئز كةيپئ بذل.

ادام توزگئسئز اؤئر ازاپتاؤلاردئث اراسئندا ن ك أ د جةندةتتةرئ ساكةندئ اياقتارئنان جوعارئعا مال سياقتئ اسئپ قويئپ، قازاقتئث قارشاداي بالالارئنا:

- اتاثا نالةت سةيفؤللين!

- حالئق جاؤئ سةيفؤللين!-دةپ بةتئنة تذكئرتئپ، مذرتئن ءبئر تالداپ جذلدئرعان دةگةن دة دةرةك بار. سوندا بذل قورلئققا شئداي الماعان اسئل ازامات:

- مةن كوندئم! قاعازعا قول قويايئن، بالالاردئ الئپ كةتئثدةرشئ قذداي ءذشئن!-دةپ جئلاپتئ.  

قور بولعان قايران ساكةن!

الاقانعا سالئپ، ايالاپ ذستاؤعا ءتيئستئ ارداقتئ ازاماتتئ وسئنشا ءمذساپئر كذيگة تذسئرگةن، اتامان اننةنكوأتئث ازاپ أاگونئنئث ءوزئ ساعئن سئندئرا الماعان سذثقار اقئندئ وزئنة تاثئلعان جالاعا قول قويؤعا ءماجبذر ةتكةن ستاليندئك زذلئم جذيةگة نة دةؤگة بولادئ؟ قاتالدئعئ مةن سويقاندئعئ جاعئنان ول ءتئپتئ فاشيستئك گةستاپونئث ءوزئن ورتا جولدا قالدئرعانداي.

ساكةن ن ك أ د اباقتئسئنا قامالعاننان كةيئن 3-4 ايدان سوث جارئ گذلباهرام ونئمةن 5-10 مينؤت كةزدةسؤگة ارةث دةگةندة رذقسات الئپتئ. سوندا بذرئن موينئما ءاجئم تذسةدئ دةپ تذتاس دةنةسئمةن بذرئلئپ قارايتئن، كويلةگئنئث جاعاسئنا كئر تذسئرمةيتئن، شالبارئنئث قئرئ سئنبايتئن، دةنةسئنةن قئمبات ءيئسسؤدئث جذپار ءيئسئ بذرقئراپ تذراتئن سةرئ ساكةنئنئث ةلةسئ دة قالماعانئن كورگةن جارئ العاشقئدا ونئ تانئماي قالئپتئ. ساكةن جارئنئث قويعان سذراقتارئنا دا جاؤاپ قاتپاي، ماثگئرئپ وتئرا بةرگةن كورئنةدئ. كوك جةلكةسئنةن:

- بولئثدار! ؤاقئت ءبئتتئ! -دةپ قاراؤئل سولدات ءتونئپ تذر.

- ساكةن-اؤ، تئم بولماسا ءوزئث قولئثنان تذسئرمةيتئن ايانئثدئ نةگة سذرامايسئث؟-دةپ جئلاپتئ سوندا جارئ.

- ا، نة دةيسئث؟ ول ءالئ ءتئرئ مة ةدئ؟-دةپ ساكةن سةلك ةتة قالئپتئ.

- قوي، قايداعئنئ ايتپا. ايانئث ذيدة، سةنئ ساعئنئپ ءجذر،-دةيدئ گذلباهرام.

- ءاي، ءبئر جامان ءتذس كورئپ ةدئم...-دةپ كذمئلجئپتئ ساكةن. بذدان ءارئ سويلةؤئنة مذمكئندئك بةرمةي، قاراؤئل سولدات ساكةندئ تاس كامةراعا قايتا دةدةكتةتئپ، الئپ كةتئپتئ.

اقئرئ ساكةننئث سول ءتذسئ اينا-قاتةسئز تؤرا كةلدئ. تذلپاردئث ارتئندا قالعان جالعئز تذياق ايان كوپ ذزاماي الماتئدان قاشئپ شئعئپ، كوكشةتاؤعا بةت العان اناسئنئث قولئندا جولاؤشئلار پوةزئنئث ئشئندة قاتتئ اؤئرئپ، قايتئس بولعان.

گذلباهرام ءبئر تاتار كةمپئردئث كومةگئمةن كئشكةنتاي ايانئن مذسئلماندارئ قورئمئنئث ءبئر شةتئنة كومگةن ةكةن. وسئ بةرتئندة كوكشةتاؤلئق ازاماتتار اياننئث باسئنا «بذل جةردة ساكةن سذثقاردئث ءبئر ءتال قاؤئرسئنئ جاتئر» دةپ بةلگئ تاس قويدئ.   

ساكةن 1938 - جئلدئث 26 - اقپانئندا وزئنة اتؤ جازاسئن كةسكةن «ذشتئك» سوتئنئث ذكئمئ شئعار الدئنداعئ سوثعئ سوزئندة:

- مةن تةرگةؤ كةزئندة اؤئر ازاپتاؤلارعا شئداي الماي، جازؤشئ گالينا سةرةبرياكوأانئث كونتررةأوليؤسيالئق ذيئمعا قاتئسئ بار دةؤگة ءماجبذر بولدئم. سول سوزئمنةن باس تارتامئن. ادال ادام رةتئندة ولگئم كةلةدئ!-دةپتئ.

ن ك أ د جةندةتتةرئ قانشا جةردةن «سئندئرسا» دا، سئن ساتتة ساكةن سةيفؤللين قاتايئپ، ءوزئنئث بةكزات بولمئسئنا قايتا ورالعان. بذل - ايتار اؤئزعا عانا وثاي.    

اقبوز اتتئ قذلاتقان - جالا-كةرمة،

ماگادانعا مولا ئزدةپ بارا بةرمة.

ساكةن دةگةن - حالقئمنئث رؤحئ عوي،

رؤحتاردئ كومبةيدئ قارا جةرگة! - دةپ الاشتئث اقبةرةن اقئنئ عالئم جايلئباي ايتپاقشئ، ساكةن - قازاق حالقئنئث كوگئندة ماثگئ جارقئراپ تذرا بةرةتئن جارئق جذلدئزدارئمئزدئث ءبئرئ.

تولةؤباي ةرمةكبايةأ، قازاقستان جؤرناليستةر وداعئنئث مذشةسئ، قاراعاندئ قالاسئ

Abai.kz