قازاققا تاثعالئپ كةتكةن تئثشئ

فوتو: None
استانا. قازاقپارات - قازاق جةرئن زةرتتةؤگة نةمةسة ساياحاتتاؤعا كةلگةن پاتشالئ رةسةيدئث وكئلدةرئ بارلئعئ وزدةرئنة مئندةتتةلگةن بةلگئلئ ءبئر ميسسيا اتقاردئ.

ةث ءبئرئنشئسئ - بارلاؤشئلئق، تؤراسئن ايتقاندا تئثشئلئقپةن اينالئستئ.

سول سياقتئ ةؤروپالئق تئثشئلار دا قازاق دالاسئنا كةلئپ، ءبئزدئث وسال تذسئمئزدئ ئزدةگةن ةكةن.

الايدا ولاردئث ويئ ئسكة اسا قويعان جوق. سولاردئث بئرئنة توقتالا كةتةيئك.

1863-64 - جئلدارئ أةنگر (ماجار) عالئمئ ارميني أامبةريدئ (1832-1913 ج ج) انگليا جالداپ الادئ. ماقساتئ - ورتا ازيا جةرئن بارلاؤ، سول ارقئلئ ءوزئنئث ةكسپانسياسئن جذرگئزؤ. ال، ورتا ازيانئ انگليا جانة رةسةي تاراپئ جاؤلاپ العئسئ كةلئپ، بولئسكة سالئپ، وزگةرئسكة تذسئرمةك بولعان.

ءدئنتانؤشئ دوساي كةنجةتايدئث زةرتتةؤئنشة، انگليا مةملةكةتئ أامبةريدئ ئستامبؤلداعئ ؤازئرلئكتة دايئندايدئ. تذرئك ءتئلئن، يسلام قاعيدالارئن ذيرةتةدئ. تذرئكتةر ونئ عالئم، شةيح رةتئندة قابئلدايدئ، ءبئراق ول - تئثشئ.

ارادا ءذش جئل وتكةندة نيكولاي 1 پاتشانئث ةؤروپاداعئ وكئلئ تذركياداعئ وسمان يمپةرياسئنئث پاتشاسئنا حات جازادئ. وندا ارميني أامبةري ماجاردئث عالئمئ، ورتا ازيانئ بارلاؤعا دايئنداپ جاتقان اعئلشئنداردئث تئثشئسئ ةكةنئن ايتئلادئ.

ول حات تذركياعا جةتكئزئلگةنشة، أامبةري كةتئپ قالادئ. ول حيجازدان ورتا ازياعا كةلة جاتقان ءبئر توپ قاجئلارعا قوسئلادئ. تذركئ مذسئلماندار أامبةريدئ شةيح، قاجئ دةپ قابئلدايدئ، شاپان جاؤئپ، جاعدايئن جاسايدئ. سول زاماندا تذركئلةر قاجئ اتاؤلئنئ قاتتئ قذرمةتتةيتئن.

وسئنداي مذمكئنشئلئككة ية بولئپ، حات جازئپ وتئرادئ، حاتئنئث بارلئعئن گرافيكاسئن ارابشا جازعانئمةن، ءئشئن وقئپ قاراساث، ءبارئ ماجارشا. أامبةري الماتئ، ءتئپتئ تذركئستانعا دا كةلئپ كةتكةن. مايلئقوجا اقئنمةن دة كةزدةسكةن. سامارقان، بذقاراداعئ ءدئني ءبئلئم بةرؤ قالاي جذزةگة اسئپ جاتقانئن ءبارئن زةرتتةپ، جازئپ وتئرادئ.

وسمان يمپةرياسئنئث كذشتةرئ شپيون دةپ تانئماعان أامبةريدئ بذقارانئث ءامئرئ ءبئلئپ قويادئ. ول قانشا جةردةن «تذركئمئن»، «قاجئمئن» دةگةنئمةن، قازاقتئث كذمبئرلةگةن كذيئن تئثداعاندا ءوزئنئث تئثشئ ةكةنئن ءبئلدئرئپ العان. وقيعا بئلاي بولدئ.

ول بذقارا امئرئنة ءوزئن قاجئلئقتان كةلة جاتقانئن، وسئ تذركئ ناسئلئنةن ةكةنئن، ءدارؤئش ةكةنئن ايتادئ. ونئ قاجئ دةپ سئيلاپ ورداسئنا شاقئرئپ اس بةرةدئ. اس ذستئندة ونئث قذرمةتئنة كذي تارتقئزادئ. كذي تارتئلئپ جاتقان كةزدة الگئ «ءدارؤئش» كذيدئث ئرعاعئمةن ءبئر اياعئن جانة قولئنئث ساؤساقتارئن قوزعالتئپ وتئرادئ. ءامئر ونئ بايقاپ قالادئ. كذي بئتكةسئن ءامئر وعان: «سةن مذسئلمان ةمةسسئث»، - دةيدئ. ءامئر وعان ونئث جانسئز ةكةنئن جانة تذركئ ةمةس ةكةنئن ايتادئ. «ءدارؤئش» مويئندامايدئ.

سودان اث-تاث بولعان دارؤئش تذسئنبةي سةبةبئن سذرايدئ. نةلئكتةن بذلاي ويلايتئنئن سذرايدئ. سوندا ءامئر:

- تذركئلةر، مذسئلماندار اؤةندئ جذرةگئمةن تئثدايدئ. كةؤدة - جذرةكتئث بةسئگئ. ال اؤةن بةسئكتئ تةربةتةدئ.

سول كةزدة كةؤدةمئزدئ قوزعالتئپ، باسئمئزدئ شايقايمئز. ال، سةن مؤزئكا باستالعاندا كةؤدةثدئ دة، باسئثدئ دا قوزعالتقان جوقسئث. اياعئثدئ قوزعالتئپ وتئردئث. كذي ئرعاعئنا قوسئلئپ قولدئ، اياقتئ قيمئلداتؤ ءناپسئنئث قالاؤئ بولئپ سانالادئ. تذركئلةر مؤزئكا وينالعاندا ءناپسئنئث قالاؤئن سالمايدئ. سةنئث مذسئلمان ةمةس ةكةنئثدئ سودان ءبئلدئم، - دةيدئ.

ال، ارميني أامبةري مويئنداماسقا لاجئ قالمايدئ. ءامئر: «سةن مةنئث قوناعئمسئث، سوندئقتان دا مةن ساعان تيئسپةيمئن، ءبئراق سةن وسئ تذندة قاراثدئ باتئرئپ، تذركئ دالاسئنان كةتةتئن بول، ةگةر تاعئ دا كةزدةسئپ قالسام، سةنئ بئردةن ءولئم جازاسئنا كةسةمئن»، - دةيدئ. سودان أامبةري قاشئپ كةتةدئ.

 

ال، قازئر ونئ «ارميني أامبةري»، «ذلئ تذركئتانؤشئ» دةپ ءجذر. سول بذقارادا امئرئمةن كةزدةسكةننةن كةيئن قاشئپ كةتكةن. بذعان دةيئن ول ءبئراز نارسةنئ جازئپ ذلگةردئ، ساراپتاما جاسادئ، كورگةن، بئلگةنئن انئق جازدئ.

ورتا ازيانئ كئمدةر جاؤلاپ الدئ، قالاي جاؤلايدئ، قانداي نةگئزدةرئ بار، جاؤلاپ العاننان كةيئن نة ئستةيدئ؟ دةپ ساراپتادئ. ورتا ازياداعئ تذركئلةردئث دذنيةتانئمئ، پسيحولوگياسئنا دةيئن جازدئ. سونداي-اق ول تذرئك، پارسئ، وزبةك، تذركمةن، تاتار تئلدةرئن مةثگةردئ، مذسئلماندئق ءداستذردئ كةز-كةلگةن مولدانئث وزئنةن ارتئق ءبئلدئ دةسةك بولادئ.

وسئ ساپارئنان كةيئن ارميني لوندونعا باردئ. ورتا ازيا جايلئ ةثبةگئن («ورتا ازيا ساپارئ» - رةد.) 1864 - جئلئ اعئلشئن تئلئندة انگليا باسئپ شئعاردئ. 1885 - جئلئ نةمئس، ورئس تئلئنة اؤدارئلدئ.

ا.ةرمةك

Qaznews.kz