ابةن مولدانئث کةرةمةتتةرئ

فوتو: None
استانا. قازاقپارات - شالقار اؤدانئندا ءومئر سذرگةن ابةن مولدانئث (شئن ةسئمئ ءابدئحالئق، 1881-1967 ج ج.)   نةبئر کةرةمةتتةرئن ةل ئشئ ءالئ کذنگة دةيئن جئر قئلادئ.

وکئنئشکة قاراي، ول باقسئلئق مةکتةپتئث، الدة سوپئلئق مةکتةپتئث وکئلئ بولدئ ما، ذستازدارئ کئمدةر، کئمدئ ءپئر تذتتئ، قانداي ورتامةن ارالاستئ دةگةن سذراققا جاؤاپ جوق.

زامانئنا بايلانئستئ ايتئلماي قالعان جايتتار کوپ. تئلسئم دذنيةمةن تئکةلةي بايلانئستا ءومئر سذرگةن مولدانئث تؤعان کةلئنئ، اقتوبة قالاسئنئث تذرعئنئ، 76 جاستاعئ اقالتئن ساپينادان مئنا جايتتاردئ بئلدئک:

- مةن 1957- جئلئ 19 جاسئمدا شالقار اؤدانئ توعئز ستانساسئنا   کةلئن بولئپ ءتذستئم. اتالارئمئز - ءابدئقادئر، ءابدئحالئق، ءازئرحالئق، ءابدئرازاق دةگةن ءتورت اعايئندئ کئسئلةر. بذل کئسئلةر ةکئ-ةکئدةن ءبولئنئپ، بئرگة تذردئ.

اؤلية اتام (ابةن مولدا-ب.س) قايئن اتامنئث باؤئرئ، بئزبةن بئرگة. ةکئ بولمةلئ قورجئن ذيدةمئز. قايئن ةنةم مةن بارعاسئن ءذش جارئم جئلدان سوث اؤئرئپ ومئردةن ءوتتئ. اؤلية اتامنئث وتباسئ بولمادئ. جاس کةزئندة سذلؤ قئزعا ذيلةنگةنئمةن، کوپ تذرماعانئن بئلةم. ايةلئ قئز بالا بوسانئپ، ول شةتئنةيدئ. کوپ کةشئکپةي ايةلئنئث ءوزئ دة قايتئس بولعان. اتام سودان بةرئ ذيلةنبةپتئ.

اؤلية اتامنئث   شةشةسئ ادؤئندئ دا ايباتتئ بايبئشة بولسا کةرةک. اؤئل ارالاپ بالاسئنا قئز تاثدايدئ. ول کةزدة 30 ءذي ءبئر اؤئل بولئپ بولةک-بولةک وتئرادئ. کورگةن قئزداردئ جاراتپايدئ. ءبئر اؤئلعا جةتکةندة: «جئندئ بالاثا بةرةتئن قئزئم جوق» دةگةندئ ةستيدئ. سول اؤئلدئث اقساقالئ «ول جئندئ ةمةس، اؤلية بالا. ءذيئث امان قالسئن دةسةث، قئزئثدئ بةر» دةيدئ.

 اجةم سذلؤ قئزدئ اق تذيةگة مئنگئزئپ الئپ قايتقان. کةلئنشةگئ کذندة تاثةرتةث وزةنگة کةلئپ بةتئ-قولئن جؤاتئن بولسا کةرةک. سودان ءبئر کذنئ قولئن شورتان تئستةپ العاندا، ول قولئن قاپقان شورتانمةن ذيگة کةلگةن.

...اتام جئثئشکةلةؤ کةلگةن، کئشکةنة بويلئ، يئعئ ةثکئشتةؤ، بةتئ سوپاقشا، ادةمئشة کةلگةن کئسئ ةدئ. مذرنئ ةرةکشة، تؤرا گرؤزيندةردئث مذرنئنداي. ذستئنة کةث قولتئق اق کويلةک، اق دامبال، اياعئنا گالوش کيةدئ. ناماز وقيدئ. کيئمدئ اق ءسذپئدان ءوزئم تئگئپ بةرةمئن. کذي تاثدامايدئ، ءبئر کةسة سورپاعا، نة سذتکة، نة شايعا ناندئ ذساقتاپ تؤراپ ةزئپ جةيدئ. بار قورةگئ وسئ.

 توعئزدئث کذنشئعئس بةتئندة کئشئقذم دةگةن جةر بار، سول جاقتاعئ اتا-بابا قورئمئن ارالاپ کةتةدئ. اي جذرةدئ، ةکئ اي جذرةدئ. ةلسئزگة کةتةتئنئن بئلةمئز، قذم اراسئنا کةتةتئنئن بئلةمئز. کةتةرئندة قولئنا ذيدةن ةکئ ءتذيئر نان الادئ. سودان اي جارئمداپ ءجذرئپ، ذيگة   قالجئراپ ازةر جةتکةندة، الگئ ناننئث ءبئر سئنئعئ مئندةتتئ تذردة قولئندا بولادئ.

قايدا بارادئ، نة ئستةيدئ، شذقئلاپ سذرامايمئز. ايتسا ءوزئ ايتادئ، ايتپاسا بئزدة ءذن جوق. اللا تاعالا ماعان قانات بئتئرةدئ دةيدئ، قذم ءئشئن ارالايتئنئن، قذمداعئ مولالاردئ ارالايتئنئن ايتادئ. ولئلةرمةن سويلةسةمئن، جامان ذيدةن ةلسئزدةگئ مولاعا تذنةگةن جاقسئ دةيدئ.

 قئستا دا سولاي، جازدا دا سولاي. اتام ءبئر ساپارئندا   قذم اراسئنداعئ مولادان باقيلئق بولعان ءبئر بالانئث جئلاعانئن ايتتئ. ئزدةؤشئسئ جوق، ةشکئمئ قالماسا کةرةک.

ءوزئم توعئز ستانساسئندا تةمئر جولدا جذمئس ئستةدئم، جول قارايمئز، بالا-شاعا جاس.

...توعئز جذرتئ   اتامدئ تةرئس وقؤدئ بئلةدئ دةپ ايتاتئن. ول قانداي وقؤ، اتام قاي جةردة کئمدةردةن ءبئلئم الدئ، شئنئن ايتسام، مةن بئلمةيمئن. نامازئن قازا قئلمايدئ، قولئنا تذسکةندئ جذرتقا ذلةستئرئپ کةتة بةرةدئ. ءتاسپيئعئن دا بئرةؤگة ذستاتئپ کةتکةن. ماعان ذنةمئ اللانئ اؤزئثنان تاستاما دةپ وسيةت ايتادئ. ةشقاشان مونشاعا بارعان ةمةس. جولامايدئ. کةرئسئنشة اعئپ جاتقان وزةن سؤئنا شومئلادئ. قئستئث قاقاعان ايازئندا دالاداعئ سؤعا شومئلئپ جاتقانئن اؤئلدئث تالاي ادامئ دا کورگةن.

سابئن مةن ءتئسشوتکاسئن دا قولئنا ذستامادئ. ءوزئ اعاشتان کةرتئپ جاساعان   شوتکاسئن ولة-ولگةنشة پايدالاندئ. ازؤ تئستةرئنئث بئرةؤئ تذسکةنئ بولماسا، باسقا تئستةرئ ساؤ ةدئ.  

ةندئ اتامنئث کةرةمةتتةرئ جونئندة. قانشاما جئل بئرگة تذرعاندا، ةکئ کئسئنئ ةمدةپ جازعانئ بولماسا، باسقالاي ةمشئلئکپةن اينالئسقانئن کورمةدئم. ءبئر جولئ توعئزداعئ ستانسا باستئعئنئث جاسوسپئرئم ذلئ قئستا دالادا اياعئن ءذسئتئپ الادئ. قاتتئ ذسئگةنئ سونشالئق، دارئگةرلةر اياعئن کةسةمئز دةپ جاتقاندا، اتام ءبئر شوپتةرمةن اياعئن بؤلاپ وتئرئپ جازعان. توعئزداعئ رازيا دةگةن ايةلدئ 60 ءشوپتئث تامئرئنئث قوسپاسئمةن ةمدةگةن.

 بذل ايةلدئث سئرقاتئ قئزئق، ذنةمئ ماثدايئن ةکئ قولئمةن قاسيدئ دا وتئرادئ. قئشئما قوتئر ةمةس. ارتئنان رازيا اتامنئث تةمئر جولدئث ارعئ بةتئندةگئ قار ذستايتئن اعاش قورشاؤدئث تاساسئنا اپارئپ وقئعان کةزدة، ماثدايئنان ةکئ ذلکةن اق قذرتتئث تذسکةنئن ايتتئ. قذرت بولعاندا، ءبئزدئث توعئزدا کةيدة تذيةلةردئث مذرنئنان اق قذرتتار تذسةدئ. تؤرا سونداي يرةلةثدةگةن قذرت. مةن بئلةتئن ةمشئلئک جايئ وسئ عانا.

 اؤئلئمئزدا قالاعان دةگةن جول بويئن قاراؤشئسئ ءبئر کذنئ رةلستةردئ تةکسةرئپ، ةلسئزدة کةلة جاتئپ ةکئ ورکةشئ بالاداي تذيةدة جةلئپ کةلة جاتقان ءبئر کئسئنئ الئستان کوزئ شالعان. کذن بوراپ تذر. ةلسئز دالا. مذنداي بوراندا ادام جالعئز-جارئم جذرمةيدئ. تاپ سول کةزدة کوز ذشئنداعئ ادامنئث مئنگةنئ تذية ةمةس ارعئماق بولئپ کورئنةدئ. قالاعان کوز المايدئ. ةندئ استئنداعئ ارعئماق ةمةس، قوي. قويعا مئنگةن اتام قالاعانعا جةتئپ قالعان. کوزدئ اشئپ-جذمعانشا قالاعاننئث قاسئندا ةسةککة مئنگةن اتام تذر.

 «مةن وسئلاي جذرةمئن. ةسةککة مئنگةنئم - ادال مةن ارامنئث ارالاسقان زامانئ عوي قازئر»، - دةيدئ جارئقتئق.

توعئزعا تاياؤ جئلان ستانساسئندا تذراتئن کذزةمباي ةلسئز دالادا وزةن سؤئنا شومئلئپ جاتقان اتاما کةپ، ذيئنة شاقئرادئ. «شاراپاتئثدئ تيگئز، ذيئمة کةل»، - دةيدئ ول. بالاسئ تذرماي ءجذر ةکةن. اتام ذيئنة کةلئپ، توسةک سال دةيدئ. کذزةمبايدئث ايةلئ جاتقان کورپةنئث ءبئر شةتئن ذستاپ جاتادئ. سودان ةرتةثئنة بالا کوتةرئپ، توعئز ايدان سوث قئز بالا تؤادئ. ارتئنان ءبئر ذل، تاعئ قئز کوتةرةدئ.

ةندئ ءبئر بالا کوتةرمةي جذرگةن اؤئلداعئ ءبئر ابئسئنئمئزدئث ذيئنة اتامئز ءوزئ بارعانئندا، «جئندئ شال قاثعئپ نة ئستةپ ءجذر» دةپ الگئ کوک دولئ ايةل قؤئپ شئققان. کذندئز بولسا کةرةک، کذيةؤئ ذيئندة بولماعان. سودان ولاردئث باستارئ قؤراپ، شاثئراقتارئ ءسونئپ قالدئ. اتام ةشقاشان ةشکئمنئث ذيئنة رةتسئز بارعان ةمةس. ول قذدئرةتتئث کذشئمةن عانا کئرةتئن.

1967 - جئلئ جارئقتئق 86 جاسئندا قايتئس بولدئ. جةتئسئن جاساؤعا شالقارعا ازئق-تذلئککة باراتئن بولئپ، توعئزدان 135- تاشکةنت پويئزئنا ءمئندئم. جولسةرئک ساقال-مذرتتئ جاسئ ةگدة تارتقان وزبةک شالئ ةکةن. ءالئ ةسئمدة، اياعئندا ساپتاما ةتئگئ بار. سويلةسئپ وتئرئپ، اتامنئث قايتئس بولعانئن، ازئق-تذلئک الؤعا شالقارعا بارا جاتقانئمدئ ايتقانئمدا، الگئ شال قالت تذرئپ قالئپ:

«جذما نامازئنا وسئ توعئزدان کئشکةنتاي عانا دومالانعان قازاق شالئ باراتئن ةدئ. ءبئر جةتئ بولدئ، سول شال جوق. قايتئس بولعان ةکةن عوي» دةپ وزبةکستانداعئ ءبئر مةشئتتئث اتئن ايتئپ، بةتئن سيپاپ دذعا وقئدئ.   ول مةشئتتئث اتئن الگئ جولسةرئک وزبةک ايتقان کةزدة، مةن دة اتامنئث ءسوزئن ةسکة ءتذسئردئم. الگئ مةشئتتئث اتئن اتام اؤزئنان تاستامايتئن. ول - جاقسئ جةر، تازا جةر دةيتئن جارئقتئق. تذثعئش ذلئمئز دذنيةگة کةلگةندة، اتام بالاما وسئ مةشئتتئث اتئن ةسئم ةتئپ قويدئ.

اتام جذما نامازئندا ئلعي سول جةردة بولادئ ةکةن-اؤ. قالاي باردئ؟ جذمادا توعئزداعئ، ذيدة جذرةتئن اتام قالايشا سول مةزةتتة وزبةکستانداعئ مةشئتتةن تابئلدئ؟ (بةلگئلئ ءبئر سةبةپتةرگة بايلانئستئ ول مةشئتتئث اتاؤئن جاريالاؤدئ ءجون کورمةدئک - ب.س.). بذل اتامنئث سوثعئ کةرةمةتئ ةدئ.

 جازئپ العان بايان سارسةمبينا، اقتوبة.

 «جاس الاش»