شةتتةن كةلةتئن قازاق كوشئنة قولدان توسقاؤئل جاساعاندئ قويايئق

فوتو: None
استانا. قازاقپارات - شذكئر، قازاق ءبئز ايتپاساق تا ءوسئپ جاتئر.

ةل حالقئنئث وسئمئندة قازاقتاردئث  ذلةسئ 97 پايئز ةكةن. بذل تؤرالئ ق ر ستاتيستيكا اگةنتتئگئنئث ءتوراعاسئ ءاليحان سمايلوأ مالئمدةدئ.

ال،  قازاق ةلئندةگئ  مةملةكةت قذراؤشئ  ذلتتئث  ذلةسئ 65،6 پايئزعا جةتئپتئ. بذل 2014 - جئلدئث  1 -  قاثتارئنداعئ كورسةتكئش.

ارينة،  الاش بالاسئ  شةتةلدةردةن كةلةتئن قازاق كوشئنئث توقتاعانئنا  كذيئنةتئنئ راس. دةگةنمةن، «مةملةكةت باسشئسئ نذرسذلتان نازاربايةأتئث دا ءبئر ويلاعانئ بار شئعار. قيئر جايلاپ، شةت قونعان قازاقتئ اتاجذرتقا جيناؤدئث  جاثا ءتاسئلئن دة قاراستئرئپ جاتقان بولار» دةپ  ذمئتتةنئپ تة قويادئ. ءسويتئپ،  ذكئلئ ذمئتپةن ءجذرئپ تة ءوسئپ جاتئرمئز.

قازاق ةلئندةگئ دةموگرافيالئق وسئمدة توپ باستاپ تذرعانئمئز دا سودان. ةل حالقئنئث وسئمئندة 97 پايئزدئ  قذراپپئز. ءاليحان سمايلوأتئث ايتؤئنا قاراعاندا قازاق ةلئندة  حالئقتئث  تابيعي ءوسئمئ  جئل سايئن 0،5  پايئزعا  كوبةيئپ كةلة جاتقان كورئنةدئ. «ةگةر  وتكةن جئلئ ةلئمئزدة  جالپئ تؤؤ كوةففيسيةنتئ  23،1 پايئز بولسا، بذل كورسةتكئش قازاقتاردئث اراسئندا 26،4 پايئز. ال، وزگة  ةتنوستاردا ورتا ةسةپپةن 16،9 پايئز. بذل دةگةنئثئز تابيعي  ءوسئمنئث 91 پايئزئن قازاق حالقئ  قذراپ  وتئرعاندئعئن كورسةتةدئ» دةدئ اگةنتتئك  ءتوراعاسئ.

سوندا، «دةموگرافيالئق  وسئمدةگئ قازاقتئث ذلةسئ 97 پايئز» دةگةن قايدان شئقتئ؟ بذل سذراقتئ كةز كةلگةن وقئرمان قويارئ زاثدئ. سويتسةك،  قالعان 6  پايئز ءوسئم كوشئ-قوننئث  ذلةسئندة ةكةن. ستاتيستيكا اگةنتتئگئنئث ءتوراعاسئ: «ال، ةگةر  كوشئ-قوندئ  قوسا ةسةپتةسةك ةل  حالقئنئث وسئمئندة  قازاقتاردئث ذلةسئ 97 پايئزدئ قذرايدئ» دةپتئ. ءجون ةكةن. ءبئراق،  بذل دةرةكتةر  2014 - جئلدئث 1 - قاثتارئنا دةيئنگئ ةسةپ-قيساپ. ادةتتة،  بذل مةرئزئمگة دةيئنگئ ستاتيستيكالئق دةرةكتةردة   2013 - جئلدئث  ةسةپ-قيسابئ  باستئ  رول اتقارادئ. دةمةك،  وتكةن جئلئ  قازاقتئث ءوسئمئ   جامان بولمادئ دةگةن  ءسوز.  ءبئراق،  بيئل قالاي بولار ةكةن؟  مئنة، ماسةلة وسئندا جاتئر.

وزدةرئثئزگة مالئم  2013 - جئلدئث  جةلتوقسان ايئندا  ةلئمئزدة ءبئرقاتار زاثدارعا وزگةرئستةر مةن تولئقتئرؤلار ةنگئزئلگةنئ بار. سولاردئث قاتارئندا  شةتةلدةردةن كةلةتئن قازاقتارعا  قازاق ةلئ  ازاماتتئعئن  بةرؤ  مةرئزئمئن 4 جئلعا  ذزارتقان «قازاقستان رةسپؤبليكاسئنئث كةيبئر زاثنامالئق اكتئلةرئنة ةثبةك كوشئ-قونئ ماسةلةلةرئ بويئنشا وزگةرئستةر مةن تولئقتئرؤلار ةنگئزؤ تؤرالئ» زاث دا بار. قازاق حالقئنئث  اتاجذرتتاعئ  ءوسئمئن كوبةيتكةن 6 پايئز قازاق وسئ  زاث قابئلدانباي تذرعاندا كةلگةندةر. ولاي بولسا، 2014 - جئلئ  دةموگرافيالئق وسئمدةگئ ذلةسئمئز 97 پايئزدئ  قذراي قويماؤئ دا مذمكئن.  قاؤپئمئز دة سودان.

جالپئ،  بذگئندة  قازاق ةلئ  حالقئنئث سانئ  17 ميلليون 165،2 مئث ادامعا جةتئپتئ. ارينة، 1 - قاثتاردان بةرئ دة  ءبئراز ءسابي دذنيةگة كةلئپ،  ومئردةن كةتئپ جاتقاندار دا بولعانئ انئق.  دةمةك، ءدال بذگئنگئ  كذنئ سانئمئز  بذدان ءسال دة بولسا  كوپ ةكةنئ انئق. ونئث ناقتئ ةسةبئ  ساناؤلئ ايلاردان كةيئن بةلگئلئ بولا جاتار. ول باسقا ماسةلة. ايتپاعئمئز، ةل حالقئ 2012، 2013 - جئلدارمةن سالستئرعاندا  اجةپتاؤئر ءوسئپتئ.  ماسةلةن، 2013 - جئلدئث قاثتار ايئنداعئ  كورسةتكئشتةرگة قاراعاندا   1،5 پايئزعا نةمةسة 255،4 مئث ادامعا  وسكةن كورئنةدئ. 

دةمةك، 2020 - جئلعا قاراي ءبئزدئث ةلدئث  حالقئ پرةزيدةنت تاپسئرعانداي 20 ميلليون  ةمةس، 18 ميلليون 500 مئث  شاماسئندا بولؤئ مذمكئن. ةگةر  كوشئ-قون پروسةسئ قايتا جانداندئرئلعاننئث  وزئندة 19 ميلليوننان اسؤئمئز  مذمكئن. وندا دا  «جئلئنا 100 مئث قازاقتئ كوشئرئپ الساق» دةگةن  اسئرة وپتيميستئك  كوزقاراسپةن ةسةپ-قيساپ جاساساق قانا سونداي  بولادئ. الايدا، ازئرگة  كوشئ-قوننئث قايتا جاندانؤ، جاندانباؤ ماسةلةسئ ةكئذشتئ بولئپ تذر. ذكئمةت تة، پارلامةنت تة  بذل ماسةلة جونئندة ءتئس  جارعان جوق. ذلت زيالئلارئنئث مةملةكةت باسشئسئنا ارناپ جازعان حاتتارئنا، ذندةؤلةرگة قانداي جاؤاپ بةرئلگةنئن دة بئلمةيمئز. قئسقاسئ،  قازاقتئث وسئمئنةن ةندئ كوشئ-قوننئث ذلةسئن  ئزدةؤ قيئن بولماق. دةمةك،   بيئلدان باستاپ ةلدةگئ دةموگرافيالئق  وسئمدة  قازاقتئث ذلةسئن ارتتئرعان 6 پايئز بولماؤئ دا مذمكئن.

وتكةن جئلعئ بةلسةندئلئك ساقتالسا، قازاقتئث جالپئ دةموگرافيالئق  وسئمدةگئ ذلةسئ 91 پايئز بولئپ قالادئ دةگةن ءسوز. الايدا، حالئقتئث ءوسئپ-ءونؤئن بولجاؤ دا  قيئن بولارئ ءسوزسئز. ادةتتة،  تؤؤ كورسةتكئشتةرئنة بئرنةشة فاكتوردئث اسةر ةتةتئندئگئ انئق.  سوندئقتان، دةأالأاسيا  تؤعئزعان  دذربةلةثنةن كةيئن، تاريفتةر مةن قئزمةت كورسةتؤ قذنئ وسة باستاعان كةزدة،  مةملةكةتتئك ءبئرقاتار باعدارلامالارئ ءالئ كذنگة  دذرئس ورئندالماي جاتقاندا  دةموگرافيالئق  توثكةرئس كذتؤ قيئن. ماسةلةن،  ةل  حالقئنئث 66 پايئزئ باسپاناسئز جذرگةندئگئ تؤرالئ اقپارات شئققان عالامتورعا. ةگةر راس بولسا، مذنداي كورسةتكئش جاعانئ ذستاتارئ داؤسئز.

مةملةكةتتئك «قولجةتئمدئ باسپانا-2020» سئندئ باعدارلامالارئ ازئرگة  بارشانئث مذقتاجدئعئن وتةي الماي وتئر. ونئث ذستئنة دةموگرافيالئق  جاعدايعا ئقپال ةتةتئن ءبئرقاتار شةشئمدةر دة قابئلدانعان 2013 - جئلئ. ولاردئث قاتارئندا  ايةلدةردئث زةينةتكةرلئككة شئعؤ جاسئن بئرتة-بئرتة ذزارتؤ ماسةلةسئ دة بار. ودان سوث ءبئرقاتار قالانئث  مةگاپوليسكة اينالاتئندئعئ، اقتوبة، شئمكةنت قالالارئنئث توثئرةگئندة  اگلومةراسيالار قذرؤ  جونئندةگئ باستامالار دا  دةموگرافياعا ءوز ئقپالئن تيگئزةرئ  داؤسئز. ويتكةنئ،  قالاعا قاراي اعئلعان جذرتتئث تابيعي ءوسئمئ تومةندةيتئندئگئ باياعئدا-اق  دالةلدةنگةن دذنية. دةمةك، قازاقتئث ءوسئمئ  بذدان بئلاي ءبئز كذتكةن دةثگةيدة  بولماؤئ دا عاجاپ ةمةس. «كوبةي، قازاق!» دةپ وتئرعانئمئز دا سودان.

ايتپاقشئ،  ستاتيستيكا اگةنتتئگئ ءتوراعاسئنئث ايتقان دةرةكتةرئنة قاراعاندا،  حالئقتئث ءوسئمئ جونئنةن  كوش باسئندا ادةتتةگئدةي وثتذستئك قازاقستان وبلئسئ تذر ةكةن. 2014 - جئلدئث  1 - قاثتارئنا دةيئن بذل ءوثئردئث  حالقئ  55،8 مئث ادامعا ءوسئپ، 2 ميلليون 735 مئث بولئپتئ. ارينة،  بذل جةردة  ءولئم-جئتئم مةن تؤؤ كورسةتكئشتةرئ ةسكةرئلة وتئرئپ ةسةپ-قيساپ جاسالارئ داؤسئز. ايتپةسة، وثتذستئك قازاقستان  وبلئسئندا 78 مئث 238 ءسابي دذنيةگة كةلئپتئ.  دةمةك،  ءولئم-ءجئتئم شامامةن 23 مئث ادام كولةمئندة بولدئ دةگةن ءسوز.  ال،  وثتذستئك قازاقستان وبلئسئنان كةيئن  تذرعئندارئنئث تابيعي ءوسئم كورسةتكئشئ جوعارئ  بولعان وبلئستار الماتئ مةن ماثعئستاؤ وبلئستارئ. الماتئ جاقتا  ءوسئم 38،8 مئث بولسا،  ماثعئستاؤدا 19،7 مئث ةكةن. ءبئر ايتا كةتةر ءجايت  جان باسئنا شاققانداعئ تابيعي ءوسئم  ماثعئستاؤدا  جوعارئ بولئپ تذر. ويتكةنئ، بذل وبلئستا  587 مئث تذرعئن بار. ءوسئمئ 19،7 مئث ادام. وثتذستئك قازاقستاندا  2 ميلليون 735 مئث تذرعئن بار. ماثعئستاؤدان  5 ةسةگة جؤئق  ارتئق. ءبئراق، تابيعي ءوسئم كورسةتكئشئ شامامةن 2،8 ةسة عانا  كوپ.  دةمةك،  دةموگرافيالئق احؤالعا وثتذستئك قازاقستان وبلئسئنئث قوسار ذلةسئ الداعئ جئلدارئ كةمئپ كةتؤئ دة مذمكئن. بئراق، ول باسقا اثگئمة. ءسال كةيئنئرةك توقتالامئز.  ءبئز «ساناماعئمئزدئ» جالعاستئرا بةرةيئك.

سونئمةن قازاق ةلئ حالقئنئث  سانئ بئلتئرئ اجةپتاؤئر ءوسكةن ةكةن،  شذكئر. ءبئراق، «قئرئق كئسئ ءبئر جاق، قئثئر كئسئ ءبئر جاق» بولئپ تذرعان وبلئس تا بار بئزدة. ول سولتذستئك قازاقستان  وبلئسئ. ويتكةنئ، بذل وبلئستا تابيعي ءوسئم كورسةتكئشئ تومةندةپ كةلةدئ. 2014 - جئلدئث  باسئنداعئ كورسةتكئش بويئنشا بذل وبلئستاعئ حالئق سانئ 3،7 مئث ادامعا كةمئگةن. ءسويتئپ، 575،7 مئث ادامدئ قذراپتئ. بذل دةگةنئثئز تؤؤ دةثگةيئ  ءولئم-ءجئتئم مةن وبلئستان كوشئپ كةتكةندةردئث ورنئن تولتئرا المايتئندئعئن كورسةتةدئ. جاقسئلئقتئث نئشانئ ةمةس ارينة.  قانشا وداقتاسپئز دةگةنئمئزبةن رةسةي سياقتئ الئپ ةلمةن شةكارالاساتئن وبلئستا مذنداي جاعدايدئث قالئپتاسؤئ دذرئس بولمادئ. ونئث  ذستئنة  وبلئستا قازاقتان گورئ سلاأيان تةكتئ ةتنوستاردئث سانئ باسئم. «بئزگة جاعداي جاساماي جاتئر، الةؤمةتتئك احؤالئمئز وتة تومةن» دةپ قازاقتئ جامانداؤعا ءتاؤئر سئلتاؤ بولادئ مذنئث ءوزئ. جالپئ،  سولتذستئك وبلئستاردان رةسةيگة كوشئپ  جاتقان ورئس ذلتئنئث وكئلدةرئ.

شئعئس قازاقستان، قاراعاندئ، پاألودار، سولتذستئك قازاقستان  وبلئستارئنان ءوز اتاجذرتتارئنا كوشةتئندةر سانئ  از ةمةس. ءار وبلئستا كةم دةگةندة 2-3 مئث ادامدئ قذرايدئ. ال، ءبئز  سول ولقئلئقتئث  ورئنئن تولتئراتئنداي ارةكةت جاساي الماي وتئرمئز. ئشكئ كوشئ-قوندئ دا، سئرتقئ كوشئ-قوندئ دا رةتتةي المادئق. العاشقئسئ بةي-بةرةكةت ءجذرئپ جاتسا، سوثعئسئ تذرلئ سئلتاؤلارمةن اقئرئ  توقتاپ تئندئ. دةمةك،  ةرتة مة، كةش پة حالئقتئث ءوسئمئ دة باسةثسيدئ دةگةن ءسوز.

ايتپاقشئ، دةموگرافيالئق احؤالعا وثتذستئك قازاقستان وبلئسئنئث قوسار ذلةسئ تؤرالئ  اثگئمةمئزگة قايتا ورالايئق. ءسوز باسئندا ايتقانئمئزداي سالئستئرمالئ تذردة الساق، 2013 - جئلئ وثتذستئكتةن گورئ ماثعئستاؤ وبلئسئنداعئ ءوسئم مول بولئپتئ. تذرعئنداردئث سانئنا شاققاندا سولاي. دةمةك، وثتذستئك قازاقتئث وسئمئنة مول ذلةس قوسئپ كةلة جاتقانئمةن،  وثئردة بذل ءذردئس سايابئرلاي باستاعانئن بايقاتادئ. ويتكةنئ،  2011 - جئلئ  وثئردة 80 مئثنان استام ءسابي ءومئر ةسئگئن اشسا، 2012 - جئلئ ول سةكسةن مئثعا جةتپةي قالدئ. ال،  2013 - جئلئ 78 مئث بولدئ. دةمةك، وثتذستئكتةگئ ءوسئم جئلئنا كةم دةگةندة 500 دةن 1000 ادامعا  تومةندةپ كةلةدئ دةگةن ءسوز.

ارينة،  بذل ءبئزدئث قارابايئر ةسةبئمئز. ةكئنشئدةن، وثتذستئكتة دة، باتئستا دا   تؤؤ كورسةتكئشتةرئنة كةرئ اسةر ةتةتئن فاكتورلار قالئپتاسا باستادئ. ولار اگلومةراسيالار مةن مةگاپوليستةر ماسةلةسئ. ماسةلةن، جئل باسئندا شئمكةنتتكة 40 ةلدئمةكةن قوسئلدئ. ال،  قالا  تذرعئندارئنئث سانئ 145 مئث ادامعا ءوستئ. ارينة،  بذل جاقسئ جاثالئق. قازاقتئث قالادا تذرئپ،  قالالئق بولعانئ جاقسئ، قالانئث يگئلئگئن كورگةنئ جاقسئ. ءبئراق،  قالالئقتاردئث اراسئندا 6-7 ءسابيدئ ءومئرگة اكةلةتئن بايئرعئ  قازاقئ ذستانئم  اأتوماتتئ تذردة جويئلاتئندئعئن  ذمئتپاعان ءجون.  اقمولا قالاسئ ةلدئث استاناسئ اتانعان كةزدة سولاي اعئلعان قازاق قازئر 1-2 بالا عانا ءوسئرئپ وتئر. ءئرئ قالالاردا  7-8 بالالئ وتباسئلار سيرةك. ويتكةنئ، قالا تذرمئسئ بولةك. باسپانا  ماسةلةسئ بار، بالاباقشا ماسةلةسئ بار... قئسقاسئ تولئپ جاتئر.  شئمكةنت تة ةرتة مة، كةش پة  گذلدةنگةن  قالاعا اينالادئ. ماثايئنداعئ اؤئلداردئ «جذتادئ».  بذل وثتذستئكتةگئ كوپ  بالا ومئرگة اكةلةتئن قازاقئ ذستانئمدئ دا «جذتادئ». اقتوبة دة سولاي. ةگةر اقتوبة مةن شئمكةنتكة  اسا مول ينأةستيسيا  تارتئلئپ،  استانادا جذرگئزئلگةن قذرئلئستار  سياقتئ  جوبالاردئ  جذزةگة اسئرؤ باستالسا ةكئ قولعا ءبئر كذرةك تاپپاي جذرگةن تالاي ازامات  سول قالالارعا اعئلارئ انئق.  سوثدارئنان وتباسئلارئ كةلةدئ. ءسويتئپ، جاستاردئث  دةموگرافياعا قوسار ذلةستةرئ كةمي بةرةدئ.

ارينة،  ءتذپتئث-تذبئندة  قازاق ةلئندة قالا تذرعئندارئنئث سانئ، اؤئلدئقتاردان الدةقايدا باسئم بولارئ داؤسئز. قازئردئث وزئندة ةل حالقئنئث 55 پايئزئ نةمةسة 9 ميلليون 450 مئث ادام قالادا تذرادئ. 7 ميلليون 715 مئث ادام اؤئلدا  ءومئر ءسذرئپ جاتئر. ولاردئث ذلةسئ جالپئ  حالئقتئث 45 پايئزئن قذرايدئ. ؤاقئتئ كةلگةندة اؤئل تذرعئندارئنئث سانئ 30 پايئزدان دا تومةن بولؤئ  عاجاپ ةمةس. كوپتةگةن ةلدةردة سولاي. ال، بذل ءوز كةزةگئندة  ةل تذرعئندارئنئث تابيعي  وسئمئنة كةرئ اسةرئن تيگئزةرئ انئق. راس، دامي بةرةرمئز. الةمدةگئ  «مةن!» دةگةن   30 ةلدئث قاتارئنا قوسئلارمئز. ءبئراق،  ذلان-عايئر جةرگة يةلئك ةتةتئن  قازاقتئث سانئن دا ةسكةرؤگة ءتيئسپئز. پرةزيدةنتتئث ارمانئ بولعان 20 ميلليونعا جةتؤگة  ءتيئسپئز. تةز ارادا. ول ءذشئن  شةتةلدةردةن كةلةتئن قازاق كوشئنة قولدان توقساؤئل جاساعاندئ قويئپ، قولداؤعا ءتيئسپئز. كوپ بالالئ وتباسئلاردئث مذقتاجدئعئن وتةؤدةن تارتئنباؤئمئز قاجةت. جذيةلئ دةموگرافيالئق،  ئشكئ جانة سئرتقئ كوشئ-قون ساياساتئن جذرگئزبةككة كةرةك. ازئرگة، بئزدةگئ ساياسات «ءبئر كةم دذنية».

امانگةلدئ قذرمةت ذلئ
«جةبة» گازةتئ