بذگئن قازاق شةكارا ماسةلةسئ شةشئلگةن كذن

فوتو: None
استانا. 26 - تامئز. قازاقپارات - 1920 - جئلدئث 26 - تامئز كذنئ قازاق اأتونومياسئن قذرؤ جانة ونئث جةر كولةمئن بةلگئلةؤ جونئندة دةكرةت دذنيةگة كةلدئ.

بذل ايتؤعا جةثئل بولعانئمةن، قازاق جذرتئنئث قئلئشئنان قان تامعان قئزئل يمپةريانئ مويئنداتئپ، ءوز الدئنا ئرگة كوتةرؤئ وثاي بولعان جوق.

جان بةردئ، جان الئستئ. كرةملدة وتكةن ذزاق تارتئستان سوث، قئزئل پرولةتارياتتئث كوسةمئ - لةنين ارنايئ قاؤلئعا قول قويدئ.

بذل جةكة ازات ةل بولؤدئ اثساعان الاش ارئستارئنئث جانقيارلئق ةثبةگئنئث ارقاسئ ةدئ.

سول تارتئسئ مول القالئ ماجئلئستة بولاشاقتا قذرالاتئن قازاق مةملةكةتئنئث شةكاراسئ مةجةلةندئ. نةگئزگئ تارتئس «قازاق اأتونومياسئنا قاي جةرلةر كئرةدئ؟» دةگةن ماسةلةگة كةلگةندة، قاتتئ ؤشئققانئ بةلگئلئ. ءبئراق الاش ارئستارئ العا قويعان ماقساتئنا جةتتئ.

ءاليحان بوكةيحانوأ، احمةت بايتذرسئنوأ، ءالئمحان ةرمةكوأ قازاق مةملةكةتئ الدئنداعئ تاريحي ميسسياسئن وسئلايشا ورئنداپ شئقتئ.

سول كةزدة بار-جوعئ 29 جاستاعئ ءالئمحان ةرمةكوأ ءاليحان مةن احمةتتئث دةم بةرؤئنئث ارقاسئندا ازؤلئ توپتئث الدئندا قازاق جةرئنئث شةكاراسئ جايئندا بايانداما جاسادئ.

ول باياندامادا استارحان، ورال، تورعاي، اقمولا، سةمةي، سئرداريا، زاكاسپي، سامارقان، فةرگانا وبلئسئ مةن گؤبةرنيالارئن قامتيتئن، جالپئ كولةمئ 3 ميلليون 467 مئث 922 شارشئ شاقئرئم جةردئ قازاق رةسپؤبليكاسئنئث قذرامئنا بةرؤدئ سذرادئ.

كورسةتئلگةن جةردئث 81 پايئزئن جان سانئ 5،5 ميلليون بولاتئن قازاقتار پايدالاناتئن.

بذل سول ايماقتارداعئ تذرعئنداردئث 54 پايئزئ ةدئ. سول ماجئلئستة وتئرعاندار ةرمةكوأتئث ايتقاندارئنا تولئقتاي بولماسا دا قوسئلاتئنئن ءبئلدئردئ.

ءبئراق مذنئ جةثئس دةؤگة ةرتةرةك بولاتئن. ويتكةنئ ةندئگئ كةزةك اأتونوميانئث اؤماعئ مةن تذرعئندارئ تؤرالئ ذسئنئستاردئ لةنيننئث الدئندا قورعاپ شئعؤ كةرةك ةدئ.

12 - تامئز كذنئ لةنيننئث ءتوراعالئق ةتؤئمةن وتكةن ماجئلئستة ءالئمحان ةرمةكوأ بارئن سالدئ. ويتكةنئ ول ءيئسئ قازاقتئث تاعدئر-تالايئ شةشئلةتئن كةز ءدال وسئ تذس ةكةنئن جان دذنيةسئمةن سةزئندئ جانة جاعدايدئ اسا جةتئك بئلةتئندئگئ ءهام شةشةندئگئ ارقاسئندا ءوز ايتقاندارئمةن لةنيندئ يلاندئرا الدئ. ءتئپتئ كوزبة-كوز سويلةسؤدةن كةيئن، قازاقتئث ؤئسئنان شئعئپ بارا جاتقان اتئراؤ ءوثئرئن دة الاش جذرتئنا ماثگئگة قايتارئپ بةردئ.

راس، ءسئبئر رةأكومئ 1922 - جئلعا دةيئن سولتذستئك وبلئستاردئ قازاقستانعا قوسپاؤعا تئرئسئپ باقتئ. ءبئراق اقئرئ كونگةن ةدئ. وسئلايشا الاش ارئستارئ تذعئش رةت الاش جذرتئنئث شةكاراسئن رةسمي تذردة بةكتئپ الدئ. بذل ولاردئث حالئق الدئنداعئ اسا ذلكةن ةثبةگئ بولدئ. بةلگئل الاشتانؤشئ عالئم، جازؤشئ تذرسئن جذرتباي بئلاي دةيدئ:

- ءالئمحان ةرمةكوأ ءوز سوزئندة مئناداي پئكئر ايتئپتئ: «قازاقستان شةكاراسئن انئقتاؤ بارئسئندا مذقئم ولكةنئث ةتنيكالئق، ةكونوميكالئق جانة مادةني ةرةكشةلئكتةرئن ةرةكشة ةسكةرؤ كةرةك. ةگةر قازاقتاردئث وسئ ؤاقئتقا دةيئن كوشپةلئ ءومئر سالتئ مةن مال شارؤاشئلئعئن باستئ كاسئپ رةتئندة ساقتاپ قالعانئن نازارعا ئلسةك، وندا بذل وبلئستاردئث ءوزارا تئعئز بايلانئسئ كوزگة انئق كورئنئپ تذر. سوندئقتان دا قازاق اأتونوميالئ رةسپؤبليكاسئن قذرؤ تةك سولتذستئك جانة وثتذستئك وبلئستاردئث اراسئنداعئ شةكارالئق تذتاستئقتئ ساقتاعان جاعدايدا عانا مذمكئن ءارئ ناقتئ ومئرلئك سيپات الادئ.

بذل ماسةلة كةرئسئنشة شةشئلگةن جاعدايدا اأتونوميا تئرشئلئك كوزئنةن ايئرئلادئ. سونئمةن قاتار، مادةني، ةكونوميكالئق جانة ارالاس وبلئستئق ورتالئقتاردا تالاپ ةتئپ وتئرعان تةرريتوريانئث قذرامئندا قالئپ قويادئ.

بذل ورتالئقتارسئز وثتذستئك وبلئستار ةكونوميكالئق، شارؤاشئلئق، مادةني اشارشئلئققا ذشئراپ، ءتئرئ ولئككة اينالادئ. وسئ پايئمداؤلاردئ ةسكةرة وتئرئپ، قازاق اأتونومياسئنئث شةكاراسئن كورسةتئلگةن شةكارا بويئنشا بةكئتؤ قاجةت. ورئنبور قالاسئ ؤاقئتشا ورتالئق رةتئندة قاراستئرئلؤئ كةرةك».

ةرمةكوأتئث ايتقانئ شئندئق ةدئ. ةگةر دة ءسئبئر رةأكومئنئث ئرقئنا كونةتئن بولساق، بذگئنگئ قازاقستاننئث بةس وبلئسئ: شئعئس قازاقستان، سةمةي، اقمولا، قئزئلجار، كوكشةتاؤ رةسةيدئث تةرريتورياسئندا قالؤئ كةرةك بولدئ.

ةگةر سول استراحاندئق دةلةگاسيانئث سوزئنة سةنةتئن بولساق، وندا قازئرگئ ورال، اتئراؤ، ماثعئستاؤ وبلئستارئ رةسةيدئث قذرامئنا كةتؤ كةرةك بولاتئن.تذرار رئسقذلوأتئث ءوتئنئشئ ءوتئپ كةتئپ، تذركئستان مةملةكةتئ قذرئلا قالعان جاعدايدا، وندا قازئرگئ الماتئ، جامبئل، وثتذستئك قازاقستان، قئزئلوردا وبلئستارئ تذركئستان مةملةكةتئنئث، ياعني قازئرگئ وزبةكستاننئث قذرامئندا قالئپ قوياتئن ةدئ.

مئنة، وسئ ماسةلةنئ قويئپ، ونئ زاثداستئرؤ، قازاق جةرئنئث ءار پذشپاعئنا دةيئن انئقتاپ، ونداعئ تذرعئندار مةن ولاردئث كذنكورئسئنة دةيئن ناقتئلاپ ايقئنداؤ، ءاليحان بوكةيحاننئث كةثةسئ مةن ءالئمحان ةرمةكوأتئث موينئنا جذكتةلگةن بولاتئن. ولار سةنئمدئ اقتادئ. ماجئلئستة ءاليحان بوكةيحاننئث، ءالئمحان ةرمةكوأتئث، لةنيننئث تئكةلةي ئقپالئ بولماعاندا جانة وسئ ءسوزدئ لةنيننئث نذسقاؤئنا تئرةپ، «لةنيننئث نذسقاؤئن ورئندايسئثدار ما، جوق پا!» دةگةن احمةت بايتذرسئن ذلئنئث قاتتئ ايتقان ءسوزئنئث ناتيجةسئندة عانا قازاق اأتونومياسئن قذرؤ تؤرالئ ماسةلة شةشئلگةن.

ول داؤعا تذسپةيدئ. ةندئ وسئ بةلگئلةنگةن تةرريتوريانئث ناقتئ شةكاراسئن انئقتاؤ كةرةك دةگةن شةشئم ءتذستئ.

قازاق اأتونومياسئن قذرؤ جانة ونئث تةرريتورياسئن بةلگئلةؤ تؤرالئ جذمئسئ ؤشئعئپ بارا جاتقانئن سةزگةن لةنين 12، 14، 18 جانة 19 - تامئزداعئ كوميسسيا وتئرئستارئن ءوزئ باسقارادئ.

24 - تامئزدا لةنين: «قاؤلئ دايئن. ءالئمحان ةرمةكوأتئث قايتا بايانداما جاساعانئ دذرئس. وسئ بويئنشا زاثداستئرؤ كةرةك» دةپ شةشئم شئعارادئ. وسئ شةشئم قابئلدانئپ شئققاننان كةيئنگئ ساتتئ ءالئمحان ةرمةكوأ ةستةلئگئندة بئلاي جازادئ: «ءوزئمنئث تابئسئما ماساتتانئپ، ريزا بولئپ شئقتئم. ول كةزدة بار-جوعئ 29 جاستا ةدئم. ءبئزدئث دةلةگاسيا دا قولئمدئ الئپ جاتتئ. قاراسام، بوكةيحانوأ جوق ةكةن. ءبارئمئز دالئزگة شئقتئق. قازاقستاننئث دةلةگاسيا قذرامئ ون بةستةي ادام بولاتئن.

ءبارئمئز ءاليحان بوكةيحانوأتئ توستئق. الةكةث لةنينمةن پئكئرلةسئپ، اثگئمةلةسئپ قالعان بولاتئن. ون بةس، جيئرما مينؤتتان كةيئن ول كئسئ دة شئقتئ. ءاليحان لةنينگة بةكئتئلگةن شةكاراعا تةزدةتئپ قول قويؤعا ءوتئنئش ةتئپتئ، لةنين ورئنداؤعا ؤادة بةرئپتئ».

سونئمةن جالپئ وتئرئستا بةكئتئلگةن تةرريتوريانئ قازاق اأتونومياسئنئث تةرريتورياسئ ةتئپ بةكئتكةن بذيرئق 26 - تامئز كذنئ باسپاسوزدة جاريالاندئ. مئنة، سودان باستاپ بذگئنگئ قازاقستاننئث تةرريتورياسئ قالئپتاستئ.

ءبئز تاؤةلسئز مةملةكةتپئز. تاؤةلسئز مةملةكةتتئث شةكاراسئ بةكئتئلگةن. سونئث بةكئتئلگةنئنة توقسان ءذش جئل بولئپ وتئر. تاؤةلسئزدئكتئث ءوزئ سونئث نةگئزئندة پايدا بولدئ. وسئنئ اقپارات قذرالدارئ نةگة ايتپايدئ؟ ءبئزدئث ذلتتئق مةرةكةمئز عوي. ذلتتئق تاؤةلسئزدئگئمئزدئث نةگئزئ عوي. نةگة ذندةمةيمئز؟ ءبئز تاريحئمئزدئ، تاريحتاعئ وقيعالاردئ ذلئقتاي ءبئلؤئمئز كةرةك.

مةن ءذشئن 1920 - جئلدئث 26 - تامئزئ - اللا جازسا، ماثگئلئك ازات قازاقستان تةرريتورياسئنئث ماثگئلئككة بةكئگةن كذنئ، ماثگئلئك سالتاناتئ».

بذعان ةندئ ءبئزدئث ةشقانداي الئپ -قوسارئمئز جوق.

ذلئقبةك سةيسةن

«ايقئن»