كوش كوپ، «زيالئ كوش» جالعئز

فوتو: None
استانا. 19- تامئز. قازاقپارات - قازاق ةلئ تاؤةلسئزدئك الدئ. شةتتةگئ قازاق - اتامةكةنئنة قذيئلدئ. 

ةل ارقا جارقا. كوش كولئكتئ. وسئنداي ءبئر ءمان ماعئنالئ كوشتئث باسئ، بذدان ءدال 20 جئل بذرئن كوكشةتاؤ قالاسئنا ات باسئن تئرةگةن ةدئ.

وسئعان بايلانئستئ كوشتئ ذيئمداستئرؤشئلار «كوكشة» اكةدةمياسئندا «زيالئ كوشكة 20 جئل» اتتئ عئلئمي-پراكتيكالئق كونفةرةنسيا وتكئزدئ.

اتامةكةنگة الدئثعئ لةكپةن جةتكةندةر ةثبةك شارتئمةن كةلگةن دةگةن، جةلةؤمةن مالشئ، جذمئسشئ بولئپ، شةتكةرئ اؤئلدارعا قونئستاندئرئلدئ.

وسئ جايلاردئ تذيئندةگةن ءبئر توپ زيالئ قاؤئم اقئلداسئپ، سول كةزدةگئ «ازات» قوزعالئسئنئث جةتةكشئسئ جانات قاسئمنئث مذرئندئق بولؤئمةن 1993 - جئلئ كوكشةتاؤ قالاسئنا موثعوليانئث باي-ولكة ايماعئنان وقئعان زيالئ 8 وتباسئن كوشئرئپ اكةلگةندئ.

كةلگةندةر اراسئندا جؤرناليستةر، عالئمدار، كومپوزيتورلار، مؤزئكانتتار، قارجئ سالاسئنئث بئلئكتئ ماندارئ بولدئ. وبلئستئق جانة قالالئق اكئمشئلئكتئث قولداؤئمةن از ؤاقئت ئشئندة باسپانالئ، جذمئستئ بولئپ، جاثا ورتاعا تةز بةيئمدةلئپ، ءسئثئسئپ كةتتئ.

بذگئندةرئ سول وتباسئلاردئث بارلئعئ ءوسئپ-ءونئپ، ءارقايسئسئ تاؤةلسئز قازاق ةلئنئث تولئق ازاماتئ رةتئندة جةمئستئ ةثبةك ةتئپ، ءوز تذتئندةرئن شالقئتئپ وتئر.

وسئ باستاما اؤئلدا مال باعئپ جذرگةن مامان يةلةرئنة ونةگة بولئپ، ءوز ماماندئقتارئ بويئنشا قالاعا تذراقتاپ، تئرشئلئك ةتؤلةرئنة جول سالدئ. «ةلگة ةل قوسئلسا-قذت» دةمةكشئ، تاؤةلسئزدئك جئلدارئندا الةمنئث ءار تذكپئرئنةن ءبئر ميلليونعا جؤئق قانداستاردئث ورالؤئ ةث اؤةلئ ذلتئمئزدئث دةموگرافيالئق ءوسؤ قارقئنئنا ةداؤئر ئقپال ةتكةنئ اقيقات.

ونئث سئرتئندا سالت-سانانئث، ذلتتئق عذرئپ، مايةكتئ ءتئلئمئزدئث وركةندةؤئنة ئقپال ةتكةنئ وتئرئك ةمةس.

كونفةرةنسيادا سول كةزدةگئ كوك-شةتاؤ وبلئسئ اكئمئنئث ورئنباسارئ، كوشتئ تئكةلةي قولداؤشئ بولات ءجانادئلوأ، كوشتئ ذيئداستئرئپ اكةلگةن «كوكشة» اكادةمياسئنئث پروفةسسورئ جةثئس تةمئرحان، ارداگةر جازؤشئ بايات جانات ذلئ، سياقتئ زيالئلار ءسوز سويلةپ، ذسئنئستار ايتتئ.

كوشتئث توقتاپ تذرعانئنا وكئنئش ءبئلدئرئپ، قايتا جاندانسا دةگةن تئلةكتةر ايتئلدئ. وبلئستئق، قالالئق اكئم-شئلئك اتئنان اتا جذرتئندا ءونئمدئ ةثبةك ةتئپ جذرگةندةردئ العئس حاتپةن سئيلادئ. كوش جايئندا جازئلعان «ذلت تذتاستئعئ جانة ذلئ كوش» اتتئ كئتاپتتئث تذساؤكةسةرئ بولدئ.. كونفةرةنسياعا قاتئسؤشئلار ذندةؤ قابئلدادئ. اتا جذرتئنا ورالعان ونةر يةلةرئ ءان مةن شاشؤ شاشتئ.

ءتئلشئ ءتذيئنئ: بذل ءذردئس وتة قولداؤعا تذرارلئق يگئ ءئس ةدئ. جئلت ةتئپ جوق بولدئ. ةل، زيالئ قاؤئم بولئپ قولدامادئ. باسقا وبلئستئث زيالئلارئ ةلةث ةتپةدئ.

ءبئز نةگة ةكةنئن بئلمةيمئز ذلتقا قاجةت جاقسئ ءئستئ جايئنا قالدئرامئز، جارنامالاپ، ناسيحاتتاؤدان يمةنةمئز. جالتاقپئز. يگئ ءئس وزئنة، اؤپئرئمدةپ جذرگةن كوش «اناؤ، مئناؤ» بولئپ، جابئلئپ تئنادئ.

ورالماندار ءبارئ الاياق، ءئشئپ جةپ، توناپ كةتتئ دةسةدئ. ورئسشا قاقپايتئن، قايدا بارارئن ازةر ايئرئپ جذرگةن قانداستار، مةملةكةتتئك ورگانداردئ، بانكتئ الداپ، ارتئنئپ-تارتئنئپ وتئرعانئ تاثقالارلئق جاعداي. اتام قازاق «قازاننان قاقپاق كةتسة، يتتةن ذيات كةتةدئ» - دةمةي مة؟ قازاندئ قئمتاماي، اشئق تاستاعانئمةن قويماي، سئبايلاسئپ كةتؤدةگةن ماسقارا عوي. اندا مذندا بولعان كةلةثسئز وقيعالاردئ ورالماندارعا تاثؤ، كةرةعار كوز قالئپتاستئرؤ، ونئ تانئستئرؤ.

كةلگةن اعايئندارعا ئقئلاس تانئتؤدئث ورنئنا، شةتقاقپايلاپ، ئسئنة كةدةرگئ كةلتئرئپ، كةؤدةدةن يتةرئپ مةسةلئن جئعؤ، سياقتئ جايسئز وقيعالار ةتةك الئپ، ورالمانداردئ جاپپاي جامانداؤدئث ناتيجةسئندة كوش توقتاپ تئندئ. كوشئ- قوننئث باسئنا ءجونئ ءتذزؤ ذلتجاندئ ازاماتتار بذيئرمادئ. دذنيةءجذزئ قازاقتارئ قاؤئمداستئعئنئث بةدةلئ ءتذسئپ، بيلئككة ءسوزئ جذرمةدئ جانة تئنعئلئقتئ ءئس تئندئرؤعا قابئلةت قارئمئ جةتئسپةدئ. ارتئنان قيقؤ كةتپةدئ.

كةلگةن ورالمانداردئ جارئلقاؤ مةملةكةتتئث ئشكئ ءئسئ، ءبئز سئرتاعئ قازاقتئ جارئلقايمئز دةپ، شةتتةگئ ءبئر قازاقتئ ةكئگة ءبولئپ، ورالعانداردئ قامقورلئققا الؤدان باستارئن الا قاشتئ. ءوز مئندةتتةرئن سةزئنبةدئ. ارينة، قاؤئمداستئق قول قؤسئرئپ وتئرماعانئ بةلگئلئ. اتقارعان قئزمةتئ جامان ةمةس. قذرئلتايعا جيناعانئ - قازاقتئث ءبئر شةتئن قايئرعانئ. مةملةكةت، قاؤئمداستئق، بةرئ ايتقاندا قاتارداعئ قازاق ءبئزدئث، ذلتئمئز، قازاعئمئز ءذشئن ئستةگةن ءئسئمئز، مةجةلئ ةمةس.

ذلتتئث تذتاستئعئ، بةرةكة-بئرلئكتة. بةرةكة-بئرلئك ءبئر شةكارانئث ئشئندة ايرانداي ذيئعان حالئقتئث ءبئر-بئرئنة جاساعان مةيئرئمئ جانة ءوزارا ءئلتيپاتئ، كوزقاراسئ. وسئ كوز قاراس، ءئلتيپات تاعدئردئث تالكةگئمةن الةمگة تارئداي شاشئلعان قازاقتئث بئرئكتئرؤئ كةرةك ةدئ. وسئدان بارئپ، انا قازاق، مئنا قازاقتار كوبةيدئ. ءبئرئمئزدئ ءبئرئمئز، سوزبةن شاعئپ، تذرتپةكتةدئك. ءار ةلدئث مادةنيةتئن، مةنتاليتةتئن جذقتئردئق. جاقاندانؤ جايلاعان باتئستان كةلگةندةر وكتةم، ذلتتان بذرئن، ءوز ورنئن كذيتتةؤگة دايئن. ورئستئث مئنةزئ سئثگةندةرگة ايتار ءؤاج از.

قانشاما قازاق وزگة ذلتقا ءسئثئپ كةتؤدة. ونئ سارالاعان كئم بار. تئلئمئزبةن قاتار، مةنتاليتةتئمئز، قانئمئز بذزئلئپ كةتتئ. ذلت بولئپ ذيئسؤ ءذشئن:- ءبئرئنشئ ءتئلئمئزدئ، ءدئنئمئزدئ، ةكئنشئ قازاققا، قانئمئزعا دةگةن نيةتئمئزدئ تذزةؤ كةرةك. ايتپةسة قانئمئز تذزةلمةيدئ. سوندئقتان تئلئمئزبةن، نيةتئمئزدئ تذزةيئك. كوشتئث قايتا جاندانؤئنا ءار قازاق مذدةلئ. قانداستار كةلئپ دةموگرافيالئق ءوسئم، ذلتتئق قذندئلئقتاردئ سةرگئتؤگة زور ذلةس قوستئ. قازاققا يگئلئك بةرگةن «اللانئث» مذنئسئنادا شذكئر ةتةيئك. ءار ءئستئث ارتئندا قايئر بار. ورنئندا بار وثالادئ. كوشتئث توقتاؤئ ؤاقئتشا. كوشئ-قونداعئ جاقسئمةن جامان سارالانئپ، كوش قايتا باستالادئ» - دةگةن ءذمئت مول. تةك، الدئثعئ قاتةلئكتةر قايتالانباسئن. جانداناتئن كوش كولئكتئ، جاسالاتئن يگئ ئستةر قايئرلئ بولسئن!

ءاربئر قازاق بالاسئ قازاقستاننئث اجئراماس بولشةگئ

قازئرگئ تاثدا الةمنئث قئرئقتان استام ةلئندة 5 ميلليونعا جؤئق قازاق دياسپوراسئنئث تذرئپ جاتقاندئعئ بةلگئلئ. «ءار قازاق مةنئث جالعئزئم» - دةپ، اقئن سابئر اداي جئرلاعانداي الئس-جاقئن شةت ةلدةردة ءومئر ءسذرئپ جاتقان ءاربئر قازاق بالاسئ تاؤةلسئز قازاق ةلئنئث اجئراماس تامشئ قانئنداي قئمباتتئ دا، قاستةرلئ ذلت رؤحئنئث ورةنئ ةكةندئگئ داؤسئز.

سوندئقتان دا ةلباسئ نذرسذلتان نازاربايةأ دذنيةجذزئ قازاقتارئنئث ІV قذرئلتايئندا سويلةگةن سوزئندة؛ «قازاق بالاسئ دذنيةنئث قاي تذكپئرئندة جذرسة دة تذتاس حالقئنئث ءبئر بولشةگئ ةكةنئن ةش ؤاقئتتا ذمئتپاؤئ كةرةك» - دةگةن بولاتئن. الايدا، ذلت تذتاستئعئن تؤ ةتئپ كوتةرئپ، الئستا جذرگةن قانداس باؤئرلاردئ اتامةكةنئنة ذزبةي ورالتؤ - ذلتاندئ جذرتئ، ذلئق مةملةكةتئ بولئپ سانالاتئن قازاقستاننئث ئشكئ-سئرتقئ ساياساتئنداعئ باسئم باعئتتاردئث ءبئرئ بولئپ قالؤئ ءتيئس دةپ ويلايمئز. ويتكةنئ تاؤةلسئزدئكتئث العاشقئ جئلدارئندا موثعوليادان، قئتايدان، جانة ت م د مةملةكةتتةرئنةن اعئلا باستالعان ءنوپئر كوشتئث كةيئنگئ جئلدارئ سايابئرسئپ بارئپ، سوثئ مذلدةم توقتاپ قالؤئ قاؤپئنئث تؤئنداؤئ ءبئزدئ قاتتئ الاثداتادئ.

20 جئلدا كوشئ-قون ماسةلةسئنة بايلانئستئ قول جةتكئزگةن تابئستارعا توقمةيئلسئمةي، 2008 - جئلدان بةرئ قاراي كوشئپ كةلؤ كأوتاسئنئنئث 20 مئث وتباسئنا كوتةرئلگةنئنة ساي ودان دا ءارئ ذلعايتئپ، «نذرلئ كوش» باعدارلاماسئنئث ةكئنشئ كةزةثئن دذرئس ذيئمداستئراتئن ؤاقئت جةتتئ دةپ ةسةپتةيمئز. الةمدئ ءدذر سئلكئندئرئگةن ساياسي تولقؤلار مةن ةكونوميكالئق داعدارئستاردئث سالقئنئن سةزئپ وتئرساق تا، بذگئنگئ قازاقستانداعئ ذلتارالئق تاتؤلئق، بةرةكة مةن بئرلئك، الةؤمةتتئك الةؤةت، قاراجاتتئق قاؤقار شةت ةلدةگئ قانداستارئمئزدئ كةزةث-كةزةثمةن ةلگة تذبةگةيلئ ورالتؤعا، ولارمةن جان-جاقتئ بايلانئستئ تةرةثدةتؤگة تولئق مذمكئندئك جاساي الادئ دةپ ويلايمئز.

وسئ ورايدا «حالئقتئث كوشئ-قون تؤرالئ» جاثا زاثئ تةزدةتئپ قابئلدانؤئ قاجةت. ونداي جاعدايدا كوشئپ كةلةمئن دةؤشئلةر مةن كوشئپ كةلؤشئلةرگة بايلانئستئ ءالئ دة بولسا شةشئمئن تاپپاعان ماسةلةلةردئث ءتذيئنئ تارقاتئلار ةدئ. قالاي ايتقانمةندة، ءبئز ءوز ةلئمئزدة، ذلانعايئر كةثدئككة بئتكةن وتانئمئزدا ءالئ دة بولسا ازشئلئقتامئز. سانمةن بئرگة ساپانئث دا وسةتئنئن ةسكةرسةك، قازاق دالاسئنئث قاي قيئرئندا بولماسئن ءبئر ءتذپ جؤساننئث ارتئق شئققانئنداي ءبئر قازاق وتباسئنئث اتامةكةنئندة ءتذتئن تذتةتئپ، ةگةمةن ةلئمةن ةمئرةنة تابئسؤئ تاريحي ءهام تابيعي زاثدئلئق ةمةس پة؟!

ذلت تذتاستئعئنا، ذرپاق ساباقتاستئعئنا قاتئستئ ةلدئك ئسكة ةشكئم دة بوگةت بولماؤعا ءتيئستئ. كذن ساناپ جاهاندانؤ ذدةرئسئ ذرةي تؤدئرا باستاعان وسئناؤ الماعايئپ ؤاقئتتا ةل بولئپ ةثسةنئ كوتةرؤمةن قاتار، ذلت رةتئندة ذيئسئپ ذلئسئثدئ جوعالتئپ الماؤدئث قارةكةتئ ءبئز ءذشئن بارئنةن قئمبات. الئپ مةملةكةتتةردئث ارانئنا جذتئلئپ كةتؤگة شاق قالعان شةتتةگئ از قازاقتئث تاعدئر-تاؤقئمةتئ، مذث-زارئ، ارمان-ماقساتئ اتامةكةندةگئ بئزدةردئث ذلتجاندئلئق قاسيةتئمئزگة، دةگدار مئنةزئمئزگة، ازاماتتئق پارئزئمئزعا مذددةلئ ةكةنئن ذمئتپاعانئمئز ابزال. وگةي بالانئث كذيئن كةشكةن ازشئلئق قايدا دا بولسا كوزتذرتكئلئككة ذشئراپ، جئلئ قاباق پةن ئستئق ئقئلاسقا، مةيئربان تئلةك پةن مةيماندوس باؤئرمالدئققا ءزارؤ.

«ةل بولامئن دةسةث بةسئگئثدئ تذزة»-دةگةن اتالئ ءسوزدئ زامانعا ساي ءسال وزگةرتئپ، «ةل بولامئن دةسةث كوشئثدئ تذزة!» دةسةك نةسئ بذرئس؟ قذرئلتايلار شاقئرئلار، ادةمئ سوزدةر ايتئلار، جئلئ-جذمساق قوناعاسئلار تارتئلار، الايدا، ХХІ عاسئرداعئ ذلت بولاشاعئن ويلار بولساق «نذرلئ كوشتئ» مذنان دا ءارئ نذرلاندئرئپ، كذللئ قازاقتئث باسئن اتاجذرتتا ءبئرجولا تابئستئراتئنداي بولاشاققا ءئس ئستةيئك، اعايئن!

ؤاقئتتان ذتئلماؤ، تاريحي مذمكئندئكتئ جئبةرئپ الماؤ - بار قازاقتئث ماقساتتئ مذراتئ بولؤعا ءتيئس. بارشاثئزدئ، بيلئك تذتقاسئنداعئ ازاماتتاردئ وسئعان ذندةيمئز!

داحان شوكشير

kazakhstanzaman.kz