اينالاسئنا نذرئن شاشئپ جذرةتئن قايراتكةر

فوتو: None
استانا. 19- تامئز. قازاقپارات - جاسئ ذلكةن، قئزمةتئ جوعارئ بولسا دا، كورگةننةن-اق جاتسئنباي جانئثا ءوزئ كةلةتئن، جاسئثنان ءذيئر جاقسئثداي، جايدارئ شئراي بةرةتئن جاقسئ ازاماتتار بولادئ. سونئث ءبئرئ، بئرةگةيئ ئسئمةن دة، مئنةز-قذلقئمةن دة ذلگئ-ونةگة، كوزئ ءتئرئ بولسا وسئ جئلعئ ون بةسئنشئ تامئزدا جاسئ 85 كة كةلةتئن وسئ اقئن عافؤ اعامئز ةدئ.

ول كئسئنئث ءوزئن كورمةي تذرئپ، مةكتةپتئث جوعارعئ سئنئبئندا وقئپ جذرگةن كةزئمئزدة ةث العاش كةزدةسكةن ولةثئنة تامسانا تاثعالئپ، ءوزئن كورؤگة ئنتالاندئق. كوركةم ادةبيةتكة بوي ذرئپ، اسئرةسة اقئنداردئث ولةث-جئر جيناقتارئن قالدئرماي وقئپ، گازةت-جؤرنالداردان ولةث ئزدةيتئن شاقتارئمئزدا، ءبئر كذنئ عافؤ قايئربةكوأتئث «استانادا كوشةسئ بار گوگولدئث» دةگةن توسئن ولةثئنة تاپ بولئپ، قذلشئنا وقي باستادئق.

استانادا كوشةسئ بار گوگولدئث،

استانادا قئزئل گذلدةي جارئم بار.

سول كوشةمةن مةندئك باقئتتئ ءومئردئث،

سول جارئممةن قئدئرعان ءبئر شاعئ بار...

وسئلاي باستالعان بار-جوعئ ءتورت-اق شؤماق ولةثدئ تةز وقئپ، الدةنةشة قايتالادئق. استانا دةپ وتئرعانئ سول كةزدةگئ قازاقستاننئث ورتالئعئ الماتئ ةكةنئ ءمالئم. ال سول قالادا گوگول اتئنداعئ كوشة بار ةكةنئن وسئ ولةثنةن بئلدئك. سول كوشةدة ليريكالئق كةيئپكةردئث، ياعني اأتوردئث سذيئكتئسئ تذراتئن ءذي بار شئعار دةپ توپشئلادئق. ولةثدئ ءوز دوستارئمئزبةن تالقئلاسئپ جذرگةندة، گوگول كوشةسئندة قئزدار پةداگوگيكالئق ينستيتؤتئ ورنالاسقانئن ءبئلئپ، الماتئعا بارساق دةگةن ارمانئمئز ودان ءارئ ارتا تذسكةندةي بولدئ. عافؤ اقئننئث وزگة تؤئندئلارئن باسپاسوزدةن ئزدةستئرة جذرگةنئمئزدة، «قذرداس» اتتئ تذثعئش جيناعئ قولئمئزعا ءتذستئ. جيناقتئث دةنئ ماحاببات، سذيئسپةنشئلئك جئرلارئ ةكةن. ول ولةثدةر بئزگة جاثاعئ گوگول كوشةسئندةگئ قئزعا ارنالعانداي كورئنة بةردئ. ماسةلةن، «ةسئمدة سول كذن» دةپ باستالاتئن ولةث:

بئلمةدئك قاي كةز بولعانئن،

ؤاقئتتئ بايقار ءبئز بار ما.

كةلةردة الدا تذرعان كذن،

قايتاردا دا تذردئ الدا، - دةگةن شؤماقپةن اياقتالادئ. دةمةك، قئزدار ينستيتؤتئنئث باتئس جاعئنان ليريكالئق كةيئپكةر تاث اتا شئعئپ، شئعئستان شئققان كذندئ بةتكة الئپ كةلة جاتادئ. قئزدار ينستيتؤتئنداعئ سذيئكتئسئن ةرتئپ، شئعئس جاقتاعئ گوركي اتئنداعئ مادةنيةت ساياباعئنا بارئپ قئدئرادئ. «ؤاقئتتئ بايقار ولار ما»، باعانا ساياباققا كةلة جاتقاندا الدئنان كورئنگةن كذن، ساياباقتان قايتقاندا دا الدئندا تذرادئ. «كذنئ بويئ سةرؤةندةدئ» دةگةن ذعئمدئ كوركةم ادةبيةتتةگئ ةلليپس ءادئسئ بويئنشا سئر جاسئرا، وقئرمانئن ويلاندئرا «كةلةردة الدا تذرعان كذن، قايتاردا دا تذردئ الدا» دةپ تارتئمدئ، تذسئنبةسئنة قويماستاي ةتئپ تاماشا بةرگةن.

كذنئ بويئ قئدئرعاندا «بذلار نة ايتتئ؟» دةگةن سذراعئمئزعا «جاقسئ ولةث» دةگةن جئردان جاؤاپ تابامئز:

قالايئن ءبئر تئنئستاپ،

جازشئ قذربئم جاقسئ ولةث.

تذرسئث قئزئل گذلگة ذقساپ،

جئر اسئپ پا ناق سةنةن.

جاقسئ جئر جازؤدئ ذنةمئ ارماندايتئن اقئنعا، جاقسئ جئر سذرايتئن، ءتئپتئ جاقسئ جئر جازؤعا تاپسئرئس بةرةتئن جار كةزدةسكةنئ قانداي جاراسئمدئ.

وعان جئگئت ءازئل دة،

ءنارسئز گذل دة قذلپئرماس.

جاقسئ جئردئ ازئرلة،

جان شولدةسة، سؤسئن باس!

مئنة، ءتئپتئ سذيگةن جئگئتئنئث جئر جازباسئنا قويمايدئ. اقئن دا بذلتارئپ باعادئ:

جاقسئ قذربئم مةن جازام،

تاقئرئبئن ايتشئ ءبئر؟

- تاقئرئبئ - جاس ادام.

تاقئرئبئ - وسئ ءومئر.

ةندئ قارسئلاسار امالئ قالماعان اقئن:

شابئت جيئپ، ءال جيئپ،

جازدئم ولةث عاجاپ بذل.

ولةثئمنةن جئميئپ،

قئزدئث ءوزئ قاراپ تذر.

مئنة، وسئنداي ءماندئ دة ماعئنالئ، سذراق-جاؤاپ سذحباتتارئمةن، قذندئ قورئتئندئلارمةن قئمبات ؤاقئت بئلئنبةي وتة بةرگةن. بئرگة بولسا وسئلاي سئرلاسئپ، سئر الئسئپ، الئس جذرسة حات جازئسئپ تذراتئنئ دا ولةثدة ورنةكتةلةدئ. «جالعئز ءسوز» دةگةن تاقئرئپتاعئ تؤئندئسئندا جئگئت الئستاعئ اياؤلئسئنا حات جازادئ. كوك كونأةرتتئث ئشئندة «سذيةم» دةگةن جالعئز ءسوز. قئز «سذيةم» دةگةن ول جالعئز ءسوزدئ قايتا-قايتا وقئپ، ول دا «سذيةم» دةگةن جالعئز ءسوز جازئپ قايتارادئ. وسئ ارادا:

«ءبئر ويدئ كوپ سوزبةنةن،

ةث جاقسئسئ ةزبةگةن،

كوپ ويدئ ءبئر سوزبةنةن،

جةتكئزسةث ءوزدئث وزگةدةن» دةگةن ماقالعا اينالعان حالئق دانالئعئ ةسكة تذسةدئ.

گوگول كوشةسئندةگئ تةك سول ءبئر قئزعا ارنالعان ولةث ةكةنئ ءار سوزئنةن ايان بولئپ تذراتئنئ بةسةنةدةن بةلگئلئ ولةثدةر بارشئلئق. ءارئ قاراي مئسالعا كةلتئرة بةرمةي، سول قئزدئث اتئنئث كئم ةكةنئن بئلؤگة قذمارتقانئمئزدا، اتئ جازئلعان ولةثگة دة كةزدةستئك. «ةسئمدة العاش» دةگةن تاقئرئپتاعئ ولةثدة ءبئز ئزدةگةن قئزدئث اتئ «بادةشكة» دةپ بةرئلئپتئ. ال وقيئق:

ةسئمدة العاش ولةث ايت دةپ ءوتئندئث،

اتتةث سوندا ءانشئ بولماي وكئندئم.

ءولئم ةدئ تئلةگئثدئ قايتارؤ،

مةن ءبئر ذلكةن تاؤةكةلگة بةكئندئم.

قيئن بولدئ ءانشئ ةمةسپئن دةؤ ماعان،

«سةن دة جئگئت، وزگةلةردةي سةن دة ادام» -

دةگةن ادال، اق سةنئممةن قارادئث،

بالعئن ةدئث بالا كوثئلئث قالماعان.

مئنةكي، باعانا اقئننئث جاقسئ ولةث جازؤئنا ذيئتقئ بولعان قئز، ةندئ، مئنة، ءان سالؤئن تالاپ ةتئپ، «جئگئتكة جةتئ ونةر دة از» دةگةن قاعيدانئ تئرئلتكةلئ وتئر. جئگئت قئز تئلةگئن تاباندا ورئندايدئ. قئز كوپتئث كوزئنشة «ءانشئ ةكةنسئث» دةگةن باعا بةرئپ، اق بئلةگئن جئگئتتئث موينئنا ارتادئ. ءسويتئپ، عاشئعئن ءسذيئپ قانا قويماي، ونئث سان قئرلئ تالانتئنئث قانات جايؤئنا كةث جول اشادئ. سذيگةن قئزئنئث اتئن اتاماي-اق ارناعان ولةثدةرئ قانشالئق كوپ بولسا، اتئن اتاپ جازعانئ جالعئز ةمةس ةكةن.

 
قازاقستان جازؤشئلار وداعئندا مةنئث 50 جئلدئعئم اتالئپ ءوتتئ. وثنان سولعا قاراي: عافؤ قايئربةكوأ، ورازاقئن اسقار، اجار بارات قئزئ. 1985 - جئل.

«شاثئراق» اتتئ ذزاق ولةثئنئث ةكئنشئ بولئمئندة «بادةشكة» ارناعانئن اتاپ جازئپتئ.

جان-جاقئنسئث سةن ماعان،

جارسئث، دوسسئث،

بار يگئلئك سةن بولئپ باسئن قوسسئن.

ءبئر ؤئعئ كةلةدئ بوساماي-اق،

سةن ةكةؤمئز بئرئگئپ، تئككةن قوستئث.

مئنة، بذل ولةث ارقئلئ سذيئسپةنشئلئك جايلئ بارلئق ارناعان ولةثدةرئنئث باستئ نئساناسئ بولعان قئزعا عانا ذيلةنگةنئنئث كؤاسئ بولئپ وتئرمئز. ءسويتئپ، «استانادا كوشةسئ بار گوگولدئث» دةپ باستالعان ماحاببات، سذيئسپةنشئلئك جئرلارئ اثئزعا، انگة اينالعان «قارا كوز قئزدار» اتتئ ولةثمةن شارئقتاؤ شةگئنة جةتتئ.

قارا كوز قئزدار، جان قئزدار،

قارا كوز قئزدار، بالدئزدار.

كوپتئگئث - كوكتة جذلدئزدار.

جار دةگةندة جالعئزدار! - دةپ قئزدار پةداگوگيكالئق ينستيتؤتئنئث بارلئق قئزدارئن بالدئز ةتتئ.

مةكتةپ ءبئتئپ، جوعارئ وقؤ ئزدةپ الماتئعا دا كةلةتئن كذن جةتتئ. گوگول كوشةسئن كورئپ، قئزدار يستيتؤتئن دا جاعالايتئن شئعارمئز دةپ ويلاساق تا، شئنتؤايتئنا كةلگةندة «ورئن تاپپاي، باپتانبا» دةگةن اباي قاعيداسئ ةسئمئزگة ءتذسئپ، الدئمةن جازئپ جذرگةن ولةثئمئز ءبئر كادةگة جاراي ما، جوق پا دةگةن ويمةن، جازؤشئلار وداعئنا بارؤعا تؤرا كةلدئ. جوعارئ وقؤ ورنئنئث بئرئنة قذجات تاپسئرئپ، ءتذسؤدئث قاجةتئ تؤدئ. كوپ ذزاماي، ءوزئم ولةث جازا باستاعاننان بةرئ جادئمدا سارئ مايداي ساقتاپ جذرگةن جازؤشئلار وداعئنا كئرئپ، كوبئ سئرتتاي سؤرةتتةرئنةن تانئس بةلگئلئ اقئن-جازؤشئلاردئ كوردئم. حاميت ةرعاليةأ، مذزافار ءالئمبايةأ اعالارعا جولئقتئم. قايدان، قالاي كةلگةن ءجونئمدئ ايتئپ، ءبئراز ولةثدةرئمدئ جاتقا ايتئپ بةردئم. ئستئق ئقئلاس ءبئلدئرئپ، تؤئندئلارئمدئ بئردةن ذناتتئ. توثئرةگئندةگئلةردئ شاقئرئپ تاعئ ولةث وقئتئپ، ءوزارا اقئلداسئپ، حاميت اعا:

- ولةثدةرئث جاقسئ ةكةن. بئزگة ذنادئ.مةملةكةتتئك كوركةم ادةبيةت باسپاسئنان جاس اقئنداردئث «قوس جذرةك» اتتئ ذجئمدئق جيناعئ دايئندالئپ جاتئر. سوعان ءبئر توپ ولةثدةرئثدئ ةنگئزةيئك. ةندئ گوركيي كوشةسئندةگئ باسپاعا بار، وندا جاپپار ومئربةكوأ، عافؤ قايئربةكوأ دةگةن اقئن اعالارئث وتئر. سولارعا جولئق. مئنا حاتتئ بةر، - دةپ حات ذسئندئ. سوسئن سةن ةندئ ءوزئ نة ئستةمةكسئث، جذمئس ئزدةيسئث بة؟ - دةپ سذرادئ.

- وسئندا وقؤئمدئ جالعاستئرماقپئن، - دةدئم مةن.

- نة ءبئتئرئپ ةدئث، قذجاتتارئث بار ما؟

- قئتايدا ينستيتؤتتئث فيلولوگيا فاكؤلتةتئنئث ةكئنشئ كؤرسئن وقئعانمئن. قذجاتئم جوق. اتتةستاتئم سول ينستيتؤتتا قالدئ.

- ةندئ قايتتئك؟! قذجاتسئز وقؤعا قابئلدامايدئ.

ءبارئ تاعئ ءوزارا اقئلداسئپ، ماعان ؤنيأةرسيتةتكة جازؤشئلار وداعئنئث اتئنان جولداما جازئپ بةردئ. ةكئ حاتتئ الئپ، العئسئمدئ ايتئپ، الدئمةن باسپاعا باردئم. وندا جاپپار، عافؤ اعالارعا جولئقتئم. ولار دا ولةثدةرئمدئ ايتقئزئپ تئثداپ كوردئ. عافةكةث:

- فاميلياث كئم؟ - دةپ سذرادئ.

- توپةيةأ.

- فاميلياث اقئنعا ونشا جاراسا قويمايدئ ةكةن؟ اكةثنئث اتئ كئم؟

- اسقار.

- سةنئث اتئ-ءجونئثدئ جيناققا «ورازاقئن اسقار» دةپ جئبةرةيئك. ءبئزدئث ءبارئمئز «وأ» بوپ كةتكةنبئز. سةن ول «وأ»-تئ الماي-اق قوي.

جارايدئ، - دةپ كةلئسة كةتتئم. ماعان ولةثئمنئث شئققانئ كةرةك. قئتايدا وقئپ جذرگةندةگئ اتئ-ءجونئم دة سولاي بولاتئن. بةرئ وتؤگة انكةتا تولتئرعاندا «اتاثنئث اتئ كئم؟» دةپ سذراپ، وزئممةن كةلئسپةي-اق «توپةيةأ» دةپ تولتئرا سالعان. جاس اقئندار جيناعئنا ولةثدةرئ ةنةتئن اقئن بولئپ، ةكئنشئ جولدامامةن ةندئ كازگؤ-گة ءتذستئم.

عافؤ اعامئز تذساؤئن كةسكةن، جاثا شئعارماشئلئق اتئ-جونئممةن باسپاسوزدة ولةثدةرئم جارئق كورئپ تذردئ. اقئن اعالارعا ءجيئ جولئعئسئپ، اقئل-كةثةس الئپ تذراتئن بولدئم. ادةبيةتتئ ناسيحاتتاؤ بيؤروسئنئث جولداماسئمةن، عافؤ اعامئزدئث باسشئلئعئندا سةمةي وبلئسئنئث ماقانشئ اؤدانئنا شئعارماشئلئق ساپارمةن بارعانئمئز ةسئمدة. ت.مولداعاليةأ، ا.جاقئپ، ماسكةؤلئك اقئن ارسلان دا وسئ ساپاردا بئزبةن بئرگة بولدئ. عافةكةث ارنايئ كةزدةسؤ جيئنداردان كةيئنگئ وتئرئستاردا داستارقان باسئندا ءوزئ باستاپ ءان سالئپ، ولةث وقئپ، جةرگئلئكتئ اقئندارعا دا جئر وقئتئپ، جيئن-تويدئث گذلئ بولئپ، ةل ويئندا ساقتالار ةستةلئكتةر قالدئرئپ تا حالئقپةن ادةبي كةزدةسؤلةردئ قالاي وتكئزؤ قاجةتتئگئ جاعئنان دا بئزدةرگة ذلگئ كورسةتتئ.

عافةكةث ذزاق جئلدار «قازاقتئث مةملةكةتتئك كوركةم ادةبيةت باسپاسئندا»، قازئرگئ «جازؤشئ» باسپاسئندا، كةيئن جازؤشئلار وداعئنئث پوةزيا سةكسياسئندا باسشئلئق جاساعاندا دا الدئنا ءجيئ باراتئنبئز. قاراماعئندا تذمانباي، ساعي، شامئلدةر بولدئ. سولار ءبئز بارعاندا «عافةكةث بذگئن مئناداي ءبئر ولةث جازئپتئ» دةپ بئزگة جاتقا ايتئپ بةرةتئن. ول ولةثدةردئث قئسقا دا نذسقا، وثتايلئ مازمذندئ، تارتئمدئلئعئ سونشالئق تاباندا ءبئز دة قاعئپ الئپ، وزگةلةرگة ايتئپ جذرةتئنبئز. سولاردان مئسال:

دذبئردة بار ةكئ شي،

ماثايئندا جئلعا كوپ.

ءبئزدئث اؤلةت - ةكئ-ءذش ءذي،

جايلار ةدئ جئلدا كةپ.

قانداي قازاق جانئنا جاقئن تؤئس ذعئم؟! ءدذبئر - جةردئث اتئ، ةكئ شي بئزگة ءتئپتئ جايقالعان ءبئر توپ اعاشتاي اسةر ةتةتئن. ماثايئنداعئ جئلعالاردا ايتئلماسا دا ءمولدئر بذلاقتار بارئ بةلگئلئ. اؤلةت ءسوزئ ارقئلئ اتاقونئس ةكةنئن كورسةتئپ تذرعان جوق پا؟

جالعئز قازئق مئنا جذرت،

مةن دذنيةگة تؤعان جةر.

جالعئز تذتام شؤدا ءجئپ،

كئندئگئمدئ بؤعان جةر.

تؤعان جةرمةن بايلاعان،

كةتپةستةي عئپ كئندئكتةن.

بار ما ةكةن دةپ ويلانام،

مئقتئ نارسة سول جئپتةن.

بذل ولةثدئ وقؤ، ةستؤ ارقئلئ ءار وقئرمان ةرئكسئز ءوزئنئث تؤعان جةرئن ةسكة الادئ. سول تؤعان جةرئن نةگة سذيةتئنئن، قايدا جذرسة ورالئپ سول جةرگة بارا بةرةتئنئنئث سةبةبئن ةندئ جةتة تذسئنگةندةي بولادئ. وسئنداي، ءبئر وقئعاننان ةستة ماثگئ قالاتئن ولةثنئث ءبئرئ «وراق» دةپ اتالادئ. ولةث اقئننئث اكةسئنئث بولاتتان سوعئلعان جالعئز وراعئ جايلئ. ول ذنةمئ قايراؤلئ، وتكئر بابئندا تذراتئنئ، جئلدا ةگئن پئسكةندة جارقئلداپ جةدةل ئسكة كئرئسةتئنئ جايلئ ايتا كةلئپ:

ئزدةسةم شابئت وزئمنةن

الدئمدا جايناپ جئر الاپ،

كةتپةيدئ ئلعي كوزئمنةن،

جارقئلداپ سونداي ءبئر وراق، - دةپ قورئتئندئلايدئ.

اقئن ءوزئ قازاقستاننئث بارلئق وبلئستارئن جانة دوستاستئق ةلدةرئن ارالاعاندا سول جةرلةردئث تابيعات ةرةكشةلئكتةرئن، ادامدارئنئث ةرلئك ةثبةگئن، ءتئپتئ تاريحي ذلگئلئ وقيعالارئن ولةثئنة قوسئپ وتئرادئ. «التاي اياسئندا» دةگةن ولةثئندة:

ارداعئم التاي - دالامنئث

اسقاق ءتورئ ةكةن،

تاؤدئث دا تارلان تالانتتئسئ دا،

سةرئ ةكةن،

تاؤ ةمةس مئناؤ، كئلةث ءبئر التئن باسپالداق،

اللانئث ءوزئ اسپاننان توسةر جةر ةكةن.

تاؤ مارتةبةسئن وسئدان ارتئق قالاي اسقاقتاتؤعا بولادئ. جةرئنة جةتكئزة جازؤ دةگةن وسئنداي-اق بولار. ةندئ جةتئسؤ تؤرالئ جازعان ولةثئندة:

جةتئ ةمةس، جةتپئس شئعار سؤ دةگةنئث،

ةستيمئن كذندئز-ءتذنئ گؤلةگةنئن.

بذل تاؤلار وسئنشاما سةلدةتپةسة،

بئلمةدئم دالا قايتئپ كذن كورةرئن.

«جئگئتكة جةتئ ونةر دة از» دةگةندةي جةتئسؤعا جةتئ وزةندئ دة ازسئنئپ وتئرعانداي اقئن. جةتئسؤدئ بئلةتئندةر اقئننئث بذل سوزئنة قؤانا قول قويارئ ءسوزسئز.

«اق قايئثدار ةلئندة» دةپ اتالاتئن سيكلداعئ «ةسئل» اتتئ ولةثئندة:

قالايشا ساعان قؤناپ تاؤبة دةمةن،

اعاسئث اتام كورگةن ارنامةنةن،

قارايسئث جار كوزئنئث ئستئعئمةن،

ايئرئلئپ استة مةنةن قالما، - دةگةن.

كةثةس وكئمةتئ كةزئندة جازئلعان بذل ولةثدة ذلكةن ساياسي استار جاتئر. ةسئلدةن ايئرئلئپ قالماؤدئ ةسكةرتؤئ - اقئننئث ازاماتتئق ذلكةن ةرلئگئ. كةزئندة وسئنداي قاؤئپ-قاتةر تونگةن ةسئل جاعاسئ قازئر ةلئمئزدئث ئرگةسئ بةرئك الئپ استاناسئ.

كورشئلةس، دوس ةلدةردةن دة جةتةكتةپ قايتقان جئر تذلپارلارئ كوز تارتارلئق.

وعان بذلتتار كوكتةن جذپار بذرئككةن،

ول كيئكتئث لاعئنداي ذرئككةن.

الا تاثنان سونئ عانا سايراتئپ،

الاقاننان تذسئرمةيدئ تذرئكپةن، - دةيدئ تذرئكمةننئث ايگئلئ ءانشئ قئزئ شاحسانام جايلئ. ونةر ادامدارئن قالاي قذرمةتتةؤدئث ذلگئسئ ئسپةتتئ.

اقئننئث شوقتئعئ بيئك ولةثدةرئنئث ئشئنةن ءبئرازئنئث جةكة شؤماقتارئن مئسال ةتئپ شولعانداي بولدئق. ةندئ مئنا ءبئر «باؤئرساق» اتتئ ولةثدئ تولئق كةلتئرؤگة ءماجبذرمئز.

ولةثدةرئن مةكتةپتة وقئپ جذرگةن كةزئمئزدة جاتتاپ، الماتئعا جوعارئ وقؤ ورنئنا بارعاندا وزئنة كةزدةسةمئز دةپ جذرگةندة، و دذنيةلئك بولعان قاسئم امانجولوأ تؤرالئ كوپ ةستةلئكتةردئ وسئ عافةكةثنةن بئلدئك. ويتكةنئ قاسةكةثنئث قالامداس شاكئرتئ بولعان عافؤ اقئندئ جاس كةزئنةن وزئنة جاقئن ذستاپ دوس ةتكةن سياقتئ. ءتئپتئ ءبئز الماتئعا كةلگةندة كوزئ ءتئرئ كلاسسيك جازؤشئ عابيت مذسئرةپوأ جايئندا دا عافةكةثنةن تالاي اثگئمة ةستئدئك. ستؤدةنت بئزدةر عابيت مذسئرةپوأ سياقتئ ذلكةن كئسئلةردئ الئستان كورئپ، سالةم بةرةتئنبئز. الدئنان كةسة وتپةيتئنبئز. اق ديدارلارئن كورگةنئمئزدئث وزئنة قاناعات ةتؤشئ ةدئك.

عابةث ءبئر جاققا شئعارماشئلئق ساپارعا، كةزدةسؤلةرگة اتتانار كةزدة وسئ عافؤ اقئندئ قاسئنا ةرتئپ الادئ ةكةن. سونداي ساپارلاردئث بئرئنةن قايتئپ كةلة جاتقاندا، جولدا ئستئقتا شولدةپ «اسحانا» دةگةن ماثدايشاسئندا جازؤئ بار ءبئر ءذيدئث تذسئنا كولئكتئ توقتاتئپ، عابةث:

- مئنا جةردة ءشول باسار ءجوندئ سؤسئن بار ما ةكةن؟ - دةپ عافةكةثدئ جذمساپتئ. ول كئسئ كةشئكپةي قايتئپ كةلئپ:

- ءجوندئ ةشنارسة جوق، ذزئن-ذزئن كوريدور، ءئشئ تولعان پوميدور، - دةپ ولةثدةتئپ جاؤاپ بةرئپتئ. اقئننئث تاباندا ايتقان تاپقئر جاؤابئنا عابةث ءبئراز كذلئپ، ساپارئن جالعاستئرئپتئ. عافؤ اقئننئث بذنداي تاپقئر سوزدةرئ بارشئلئق. قازان مةرةكةسئندة كوشةدة توثئپ تذرئپ، شؤحوأقا كةزئندة مئناداي ولةث شئعارعانئن ةسكة ءتذسئرئپ عابةث ءوزئ جاتقا ايتتئ.

يأان شؤحوأ دةگةنئث مئنا كئسئ،

بةلئندة بار اسكةري فلياگاسئ.

ءوزئ قذيئپ كونياك، ءوزئ ئشةدئ.

كئسئنئث كةلةدئ ةكةن جئلاعئسئ.

جولاؤشئلار تاعئ دا كذلدئ.

«جذلدئز» جؤرنالئنئث باسشئلئعئ اؤئساردا نة دةگةنئثدئ ايتشئ، - دةدئ عابةث، - جول قئسقارسئن.

عافؤ:

جوعارعئ جاقتان جؤرنالدئث باس رةداكتورئن ورنئنان الاتئن بولئپ، «ورئنباسارئن دا اؤئستئرؤ كةرةك» دةگةنئن ةستئگةندة:

ورئنباسار ويئن با ةكةن،

باس الئنسا بئرگة كةتةر مويئن با ةكةن؟

- دةپ ةلدئ كذلدئرئپ، ورنئمدا قالعانئم بار.

جولدا جاثبئر جاؤئپ، جول قيئنداپ، كةش باتا باستايدئ. باتپاققا تئعئلئپ، ماشينانئث توقتاؤئ كوبةيةدئ. ماثايداعئ ةلدئ مةكةننةن تراكتور تاؤئپ، كولئكتةرئن اسفالت جولعا شئعارؤعا كومةكتةسؤئن سذراؤ ءذشئن عافةكةث باستاعان ءبئر-ةكةؤئ اؤئلعا قاراي بةتتةدئ. كةثسةگة كةلئپ، سونئث ماثئندا جذرگةن ءبئر كئسئلةرگة عافةكةث بذيئمتايلارئن ايتادئ. ول كئسئ كةش بوپ كةتكةنئن، تراكتور تابؤدئث وثاي ةمةس ةكةندئگئن ايتا باستاعاندا، قاستارئنا جذگئرئپ جةتئپ كةلگةن ءبئر بوز بالا جئگئت:

- ءسئز عافةكةثسئز بة؟ مةن ءسئزدئ سئرتئثئزدان شئرامئتئپ، سوثدارئثئزدان جذگئرئپ كةلئپ ةدئم. تراكتور دا، ءبارئ دة تابئلادئ. ذيگة جذرئثئزدةر، قاستارئثئزدا كئمدةر بار؟ - دةگةندة، عافةكةث: «ماشينادا - عابةثدةر (عابيت مذسئرةپوأ) بار» دةپ جاؤاپ بةردئ.

جاثاعئ جاس جئگئت:

- شاقئرساق، كةلتئرة المايتئن ذلكةن كئسئلةرسئزدةر، ذيگة جذرئثئزدةر، - دةپ ءبئر ذيدةن جةثئل ماشينا الئپ، عابةثدةرگة بارئپ، ءوز ذيئنة الئپ قايتتئ. - دةمالئپ، شاي ءئشئپ، اسئقپاي وتئرئثئزدار، كولئكتةرئثئزدئث كةم-كةتئك جةرئ بولسا جوندةيمئز. قونئپ، اتتانئثئزدار.

تورگة ءتذرلئ-ءتذستئ قذراق كورپةلةر توسةلئپ، جاستئقتار قويئلدئ. اق داستارقان جايئلئپ، ءذستئ قذرت، ئرئمشئك، جةنت، سارئ ماي، باؤئرساققا تولدئ. دةرةؤ قايماقتالعان شاي كةلدئ. شاي ءئشئلئپ وتئرعاندا ةسئك اشئلئپ، اق سارئ باس قويدئث باسئ كورئنئپ، وتاعاسئ باتا سذرادئ. قارسئلاسؤعا اؤئزدارئ بارماي، عابةثنئث باتا بةرؤئنة تؤرا كةلدئ. باتادان كةيئن عابةث مئناداي ذسئنئس جاسادئ:

- ءتذننئث ءبئر ؤاعئ بولئپ قالدئ. «ةسئثة الساث، ةسكئثنةن ساقتا» دةگةن قازاق سالتئن سةزئپ وتئرمئز. داستارقاندا سذرلةنگةن، پئسكةن، توثازئعان ةت تة بار ةكةن، ءسذيسئنئپ جةپ وتئرمئز. قويدئث ةتئ پئسكةنشة قاشان. ءبئز جولدان شارشاپ كةلة جاتئرمئز، دةمالساق.

- اقئن-جازؤشئ، بئلگئش، سذثعئلا كئسئلةرسئز عوي. ءبئزدئث ويئمئزدئ ءدال تاؤئپ ايتئپ وتئرسئزدار. قويدئث ةتئ تاثةرتةث دايئن بولادئ. قازئر دةمالاسئزدار.

- ةرتةسئنة ذيقئمنان ويانسام، عابةث وياؤ جاتئر ةكةن، - دةيدئ عافؤ اعامئز، - عابةث جاثا ويانعان ماعان قاراپ:

- مئنا ءذي يةلةرئ ذلكةن-كئشئسئ بولئپ تاثعا اياقتارئنان تئك تذرئپ قئزمةت ئستةدئ. قازانئ وشاقتان، ساماؤرئندارئ وتتان تذسپةدئ. ءبئز دة ةندئ ورنئمئزدان تذرايئق، - دةدئ.

داستارقان جايؤلئ، اس دايئن ةكةن. اس ذستئندة عابةث ءسوز باستادئ:

قوي سويئپ ةت اسقانئثا ةمةس، قوناق كةلدئ دةپ ساسقانئثا ريزامئز! سئزدةر كئمدةرسئزدةر، قايدان جذرسئزدةر دةپ سذرامايسئزدار عوي.

عابة، بئزدةر كئمدةرمئز دةپ قايتا بئزدةن سذراثئز. «ويانعان ولكةثئزبةن» ويانئپ، «قازاق باتئرئمةن» كوز اشقانبئز، - دةپ الگئ الدارئنان شئعئپ، ذيگة باستاپ كةلگةن جئگئت جاؤاپ بةرئپ، «زئتئپ كةلةم، زئتئپ كةلةم، ارتئما قاراي-قاراي زئتامئن. زئتئپ كةلة جاتقانئم قاشئپ كةلةمئن، ارتئما قاراي بةرةتئنئم، قورقئپ كةلةمئن» دةپ «قازاق باتئرئنئث» بئرنةشة بةتئن جاتقا ايتتئ. ال ةندئ قاسئثئزداعئ سةرئگئثئز جاراسقان ابدئراشةأ ايتقانداي «تةلةديداردئ اشئپ قالساق كورئنةتئن، راديونئ باسئپ قالساق ةستئلةتئن» اقئن عافؤ قايئربةكوأ اعامئز. ةندئ عافةكةثنئث شئعارمالارئ جايلئ بالالارئمئز ايتسئن. دومبئراسئن كوتةرئپ ءبئر ذلئ داستارقانعا جاقئندادئ:

دومبئرا، شةبةر دة سةن، شةشةن دة سةن،

ةلگةزةك ةكئ ئشةكپةن ةسةندةسةم،

ءجذز بايلاؤ، توقسان تارقاؤ - كوثئل ارقاؤ،

ءوزئث ءبئل قاي جةرئنةن شةشةم دةسةث، - دةپ الگئ بالا عافةكةثنئث «دومبئرا» اتتئ بةس شؤماق ولةثئن تذگةل جاتقا ايتئپ، نذرعيسانئث «اتا تولعاؤئ» دةگةن كذيئن تارتئپ بةردئ. ةندئ قئزئمئز عافةكةثنئث «انا تؤرالئ جئرئن» ورئنداپ بةرسئن...

ولةثگة دة، انگة دة ريزا بولعان قوناقتار قول سوعئپ، ءماز بولئپ «وسئنئث ءبارئنئث قارئمتاسئنا عافؤ، سةن ةندئ قاسئم امانجولوأتئث «داريعا سول قئز» ءانئن ايت» دةدئ عابةث. عافةكةث الگئ ءذي يةسئنئث ذلئنئث دومبئراسئن الئپ، تاباندا اتالمئش ءاندئ ةرةكشة شابئتپةن قذيقئلجئتا ورئندادئ.

ءذي يةسئ قئتايدان كةلگةن ورالمان. الماتئدا كازگؤ-دة سئرتتان وقيتئن جئگئت ةكةن.جولاؤشئلار جول جذرؤگة اسئعئپ وتئرسا دا، ئستئق ئقئلاستئث قذشاعئندا ءبئراز ايالداؤعا تؤرا كةلدئ. ءذي يةسئ قازاق سالتئمةن قذتتئ قوناقتارئنئث يئعئنا شاپان جاپتئ. دالاعا شئققاندا، جؤئلئپ شايئلعان، كةم-كةتئگئ تولئقتانعان كولئكتةرئ ساقاداي ساي تذر ةكةن. ءذي يةلةرئ ذلكةن جولعا دةيئن شئعارئپ سالئپ، قيماي قوشتاسئپ قالدئ.

عافؤ اعامئز قاشان كورسةك اقئنداردئث ورتاسئندا جذرةتئن. قادئر، تذمانباي، ساعي، ءشامئل، دذيسةنبةك، سابئرحان، جاراسقان، قايرات، كةثشئلئك، سةرئك، ءشومئشباي، ت.ب. اقئندارمةن قئزمةت بابئندا دا، اقئندئق ساپارئندا دا ذنةمئ بئرگة بولدئ. سولاردئث ئشئندة وسئ جولداردئث يةگةرئ دة بار.

عافؤ قايئربةكوأتئث بذرئنعئ جاؤاپتئ قئزمةتتةرئنة قوسا 1989 - جئلدان باستاپ ءومئرئنئث سوثئنا دةيئن قازاقستان جازؤشئلار وداعئ اقئندار قاؤئمداستئعئنئث پرةزيدةنتئ بولعانئ دا سوندئقتان. ماثئنداعئ اقئندارعا قولئنان كةلگةنشة جاقسئلئعئن ايامايتئن. مةنئث وزئمة «سةن باسپاعا جيناقتارئثدئ سيرةك ذسئنئپ ءجذرسئث. سةن قاتارلئ اقئندار جئل ارا، ءتئپتئ جئلدا كئتاپ شئعارادئ. قولجازباثدئ باسپاعا ذسئن» دةپ كةثةس بةرگةنئ ةسئمدة. دةرةؤ دايئن قولجازبامدئ باسپاعا ذسئندئم.

ول كةزدة باسپا كئتاپتئ شئعارؤ ءذشئن بئرنةشة سئنشئلارعا، بةلگئلئ اقئندارعا اقئلئ رةسةنزيا جازؤعا بةرةتئن. كوپ كةشئكپةي «وزئنشة ورنةك تذسئرگةن» دةگةن تاقئرئپتا عافةكةثنئث ءوزئ قولئمةن مارجانداي عئپ ءتئزئپ جازئلعان ءتورت بةت رةسةنزيا جازعان قولجازبامدئ «جازؤشئ» باسپاسئنان كوردئم. وندا مئنانداي جولدار بار:

«ورازاقئن مئنا تئرلئكتة قاتار وتئرئپ ويلار ايتئسئپ، سئر شةرتئسؤگة جارايتئن جئگئت. جيعان-تةرگةنئ كوپ، تذيگةنئ، سذيگةنئ مول، ةكئ ميئعئ بذلكئل قاعئپ، باياؤ ءذنئ كةيدة كوتةرئلة ءتذسئپ، كوزئ كذلئمسئرةپ، ءوز اثگئمةسئنة ءوزئ ءسال تاثئرقاي، وزگةنئ توسئننان كذلدئرةتئن جذمساق ءازئل، يؤمورئ بار اقئن». «ساؤلةت» دةپ اتالاتئن ولةثدةر جيناعئم ةلؤ جاسقا تولار قارساثدا عافةكةثنئث سول العئ سوزئمةن جارئق كوردئ. جازؤشئلار وداعئندا ةلؤ جئلدئعئم اتالئپ ءوتئپ، عافةكةث بايانداما جاسادئ. وسئ اعالئق قامقورلئعئن قالاي وتةيمئن، ول ءذشئن ولةثدئ جاؤاپكةرشئلئكپةن جاقسئ جازا ءتذسؤئم كةرةك دةپ جذرگةنئمدة، الدئثعئ كومةگئ از بولعانداي، ورئسشا، قازاقشا ةكئ تئلدة بئردةي ولةث جازاتئن بالاسئ باقئتپةن تانئستئرئپ، «ولةثدةرئثدئ وسئ باقئتقا بةر، ول ورئسشا اؤدارسئن» دةپ ذستازدئق قانا ةمةس، اكةلئك اقئل بةرگةنئن قالاي ذمئتارمئن.

سودان مةنئث «تاؤداي بول!» دةگةن بالالارعا ارنالعان كئتابئم باقئت عافؤ ذلئ قايئربةكوأتئث اؤدارؤئمةن ورئس تئلئندة جارئق كوردئ. باقئتپةن شئعارماشئلئق قارئم-قاتئناسئمئز ءالئ جالعاسؤدا. باقئتتئث «الةم ايناسئ» دةگةن ورئسشا جازئلعان كئتابئن مةن قازاق تئلئنة اؤداردئم. ءبئزدئث ءوز تةثگةمئزدئث ون بةس جئلدئعئنا ارنالئپ ذلتتئق بانك تاپسئرماسئمةن جازئلعان «اقشا تؤرالئ اقيقات» دةگةن بالالارعا ارنالعان ولةث كئتابئمدئ، باقئتپةن دوستئق، شئعارماشئلئق بايلانئسئمئزدئ بئلةتئن باسپا ورئندارئ باقئت قايئربةكوأكة وزدةرئ ءوتئنئش جاساپ، ول كئتاپتئ ورئس تئلئنة اؤدارتئپ، باسئپ شئعاردئ. ول كئتاپ وقئرمانداردئث سذرانئسئنا ية بولئپ، بيئل تةثگةمئزدئث جيئرما جئلدئعئنا بايلانئستئ تولئقتئرئلئپ ةكئنشئ رةت ورئسشا، قازاقشا ةكئ تئلدة قايتادان جارئق كوردئ.

قايئرئمدئ اكةنئث يگئلئكتئ ءئسئ قامقور بالاسئنا جالعاسئپ كةلةدئ. دذنيةدةن وتكةنئنة جيئرما جئلعا جؤئقتاپ قالسا دا، عافةكةث ءالئ قاسئمئزدا ذلگئ-ونةگة كورسةتئپ بئرگة جذرگةندةي. بذنداي ادامگةرشئلئگئ مول، تالانتتئ، اينالاسئنا نذرئن شاشئپ جذرةتئن قايراتكةرلةر الئسقا ذزاپ كةتسة دة، قالدئرادئ ةلةسئن، ذمئتار كةزئث جةتسة دة، ونئ ويلاي بةرةسئث.

ورازاقئن اسقار

«انا ءتئلئ» گازةتئ