وزبةكتةردث ويئندا نة بار؟

فوتو: None
استانا. 20 - شئلدة. قازاقپارات - كذنئ كةشة قابا ساقالدئ سولجةنيسين، بذگئنگئ رةسةيدة ساياسات الاثئندا سايقئمازاقتئث «رولئن» ويناپ جذرگةن جيرينوأسكيدئث «قازاق جةرئ ورئستارعا تيسةلئ، سولتذستئك ءوثئردئ رةسةيگة قوسؤ كةرةك» دةپ ايتقانئ جاي نارسة ةكةن.

ءتئپتئ ولاردئث ساندئراقتارئنا «ءيت ذرةدئ، كةرؤةن كوشةدئ» دةپ قاراپ، ونشا ةلةمةؤگة دة بولادئ. ويتكةنئ ولار ويئنداعاسئن ايتقان تذستا قازاق ةلئ ةندئ عانا تاؤةلسئزدئك الئپ، ةتةك-جةثئن قئمتاپ جاتقان كةز ةدئ. ونداي پئكئردئ ةلئمئز ةندئ-ةندئ بوي تذزةپ، ةثسةسئن كوتةرة باستاعان العاشقئ كةزدة، قازاقتئث نانئن جةپ، سؤئن ءئشئپ كةلگةن، بويئندا شوأينيستئك «رؤحئ بذرقئراعان» وزگةلةر دة «قازاقتار ورئستارسئز مةملةكةت بولا المايدئ» دةپ مذقاتئپ قالؤعا تئرئسقان.

قذدايعا شذكئر، كةشةگئ قازاقستان مةن بذگئنگئ قازاقستاندئ سالئستئرؤعا كةلمةيدئ. بذگئندة، شةكاراسئن بةكئتكةن، شاثئراعئن تئك كوتةرگةن، الةم تانئعان ةلگة اينالدئق. ءسويتئپ جذرگةندة «جةر استئنان جئك شئقتئ، ةكئ قذلاعئ تئك شئقتئ» دةمةكشئ، «وزبةك - ءوز اعام» دةپ ةركةلةپ جذرگةن كورشئلةرئمئز وسقئرئنا قارادئ. ويئنداعئسئن ايتتئ. كوكةيئندةگئسئن ءبئلدئردئ. سوندا ولار نة دةيدئ؟ «ةگةر نذرسذلتان نازاربايةأتئث ويئ (تذركياعا بارعاندا ةلباسئ تذركئ وداعئن قذرساق دةگةن باياعئ تذرعئت ءوزالدئث باستاماسئن جاثعئرتؤعا تئرئسقان) راسئمةن دة شئنايئ بولسا، وندا ول بةيبئت جولدئ تاثداي وتئرئپ، قازاق حالقئن تذركئ حالئقتارئنئث ءبئرئ سانالاتئن وزبةكتةرمةن، قازاقستاندئ تذركئ مةملةكةتئ وزبةكستانمةن بئرئكتئرسئن. سول ارقئلئ ول ونئث بذرئنعئ بةدةلئن قالپئنا كةلتئرؤگة ذلةسئن قوسار ةدئ. قازئرگئ قازاقستاننئث بارلئق اؤماعئ قازاق تاريحشئلارئنئث وزدةرئ دالةلدةگةن قوقان حاندئعئن ايتپاعاندا، 1312 - جئلدان بةرئ وزبةكستان دةگةن اتتئ يةلةنگةن ءبئرئنشئ وزبةك مةملةكةتئنة تيةسئلئ ةكةنئ انئق».

وسئلاي دةگةن رذستةمجون: «قازاقستان وزبةكستانعا كاسپي جاعالاؤئنا شئعاتئن جةر ءبولئپ بةرؤئ كةرةك. وزبةكتةر ول جةرگة وزدةرئنئث جاعالاؤ قذرئلئستارئن، سونئمةن بئرگة جذك جانة جولاؤشئلار تةثئز تةرمينالدارئن سالادئ. اگاراكي قازاقستان بذعان كةلئسپةيتئن بولسا، وزبةكستان اسكةري-ساياسي ءهام ةكونوميكالئق قئسئم جاساؤ ارقئلئ دةگةنئنة جةتةدئ» دةيدئ. وسئلاي قورقئتئپ-ذركئتكئسئ كةلةدئ. بذلاي دةپ مذقئم وزبةكتئث اتئنان گاپئرئپ وتئرعان ةكونوميكا عئلئمدارئنئث دوكتورئ، اكادةميك رذستةمجون ابدؤللايةأ دةگةن اكا.

بذل ونئث ءوز پئكئرئ مة، الدة بارشا وزبةكتئث كوكةيئن تةسئپ جذرگةن وي ما، بةلگئسئز. نة دة بولسا، قازاق جةرئنة كوز الارتتئ. كةشةگئ دذنيةنئ دذركئرةتئپ وتكةن تذركئ جذرتئنئث ءبئر تارماعئ، باؤئرلاسئمئز وسئلاي دةپ جاتقاندا، ويداعئ ورئس، قئرداعئ قئتاي نة دةمةسئن؟ بذعان قارسئ ءؤاج ايتاتئن تاريحشئلارئمئز اؤئزدارئنا سؤ تولتئرئپ العانداي، ءذنسئز قالدئ. الدة رذستةمجون اكانئث ايتقانئ دذرئس پا؟

ويتكةنئ ذنسئزدئكتئث ءوزئ كةلئسئمنئث بةلگئسئ ةمةس پة؟ تةك ساياساتتانؤشئلار عانا دذرلئگئسئپ قالدئ. بةلگئلئ ساياساتتانؤشئ دانيار اشئمبايةأ: «كةرئسئنشة، وزبةكستان مةن قئرعئزستان قازاقستانعا قوسئلعانئ ءجون. ونئث وزئندئك سةبةپتةرئ بار. ماسةلةن، ءبئز كورشئلةرئمئزدة بولئپ جاتقان قيئن جاعدايدئ كورئپ وتئرمئز. قئرعئزستان مةملةكةت بولؤدان قالئپ بارادئ. ءالسئن-ءالسئن بولئپ جاتقان مةملةكةتتئك توثكةرئستةر، ءارتذرلئ ذراندار كوتةرئلگةن ءمانسئز-ماعئناسئز شةرؤلةر، ينأةستورلارعا قارسئ رةكةتتئك ءئس-ارةكةتتةر، جاپپاي كوشؤ - بذل ةلدئ ابدةن السئرةتتئ.

مذنداي قيئن جاعداي وزبةكستاننئث دا باسئندا بار. ةكونوميكادا قول جةتكئزگةن ازئن-اؤلاق تابئس بولعانئمةن، ةلدئث جالپئ ئشكئ ءونئمئنئث بةلگئلئ ءبئر بولئگئ گاستةربايتةرلةر ةسةبئنةن تذزئلؤدة. ذلتتئق أاليؤتا قذنسئز. ءدئني فاكتورلار بوي تذزةپ، ةكسترةميزم وركةندةپ بارادئ...» دةيدئ اشئمبايةأ. «بذلارعا قاراعاندا، قازاقستان قؤاتتئ. ئشكئ-سئرتقئ ساياساتئ مئعئم. ةكونوميكاسئ سةرپئندئ. كوپ ذلتتئث وكئلدةرئ وتئرعانئمةن، اؤئزبئرشئلئك بار، ئنتئماقتا ءومئر سذرؤدة. دةمةك، بذل ةكئ ةل قذقئقتارئن ساقتاي وتئرئپ، اأتونوميا رةتئندة قازاقستانعا ءوز ةركئمةن قوسئلئپ جاتسا، جامان بولماس ةدئ-اؤ» دةپ ءؤاج ايتادئ دانيار ءئنئمئز.

بذعان دا شذكئر. ةندئگئ اثگئمةنئ تاريحشئلار ايتؤئ ءتيئس. ويتكةنئ جارانئ ئرئثدةمةي تذرئپ سئلئپ تاستاماسا، بذكئل دةنةگة جايئلئپ كةتةتئنئ بار. بذگئن ءبئر وزبةك وسئلاي ءدوث-ايبات جاساسا، ةرتةث تاعئ ءبئرئ وثتذستئك قازاقستان ةجةلگئ وزبةك جةرئ دةپ سايراپ شئقپاسئنا كئم كةپئل؟ وزبةكستاندا بذكئل ب ا ق بيلئكتئث باقئلاؤئندا ةكةنئ بةلگئلئ.

بيلئككة جاقپايتئن دذنيةنئ ولار جئبةرة قويماسئ حاق. اياقاستئ مذنداي ماقالانئث شئعؤئ تةگئن ةمةس. دةمةك، وزبةك بيلئگئ دة اكادةميكتئث ايتقانئن قذپ كورگةندةي. قازاقتاردئث شامئنا ءتيئپ، اثدئسئن اثدئعئسئ كةلةدئ. قازئردئث وزئندة اكادةميك رذستةمجوننئث ماقالاسئ ةكئ ةلدئث ساياساتتانؤشئلارئ اراسئنا وت تاستادئ. ذرلةدئ. ةكئ جاق عالامتور جةلئلةرئ ارقئلئ ايتئستئ باستاپ جئبةردئ. ماسةلةن، دانيار اشئمبايةأتئث پئكئرئنة قارسئ بةكزود يبوتوأ دةگةن بئرةؤ (وزبةك) «ارمانداپسئث...» دةپ ايقايلاتئپ ات قويئپ، قارسئ پئكئر جاريالادئ. «اشامبايةأ يلي اشينبايةأ نؤؤ نة أاجنو دةپ كةلگةن اأتور، «ونئث باسئندا مي جوق. بارئنا كذماندئمئن» دةيدئ. «قازاقستانعا دةرجاأا بولؤ قايدا-ا-ا» دةيدئ. دايار مذنايدئ ساتؤدئ قازاق تذرماق، جابايئ اراب تايپالارئ دا بئلةدئ. بذل دامؤدئث جولئ ةمةس... رةسةيدئث ئقپالئنداعئ مةملةكةت... اتا-باباث قوي باعئپ جذرگةندة، وزبةك جةرئندة عئلئم وركةندةپ جاتتئ... سةندةرگة سالسا، ءبئزدئث ذلئ اتالارئمئز تةمئرلان، ناأوي، بيرؤني، يبن سينالاردئ دا قازاق دةپ اتاي سالماقسئزدار. وزبةكستان سانئ جاعئنان باسئم، ارمياسئ كذشتئ، توعئز جولدئث تورابئنا ورنالاسقان الئپ ةل...» دةپ جازادئ الگئ پاقئرئث.

بذعان قارسئ داؤ ايتئپ جاتقاندار دا بار. قالاي دةسةك تة، رذستةمجون ابدؤللايةأتئث ساندئراعئ كورشئ وتئرعان، باؤئرلاس ةلدةر اراسئنا شي جذگئرتؤ، سئنا قاعؤ دةپ ذققان ءجون سياقتئ. ءتئپتئ ارانداتؤ دةپ قابئلداساق تا ارتئق ةمةس. قازاقتار كةزئندة وزبةكستانعا ءوتئپ كةتكةن جةرلةردئ (مئرزاءشول جانة بوستاندئق اؤدانئ) قايتارئپ الؤ تؤراسئندا داؤ كوتةرسة، نة بولماق؟ ءتئپتئ قاراقالپاقستان دا كةزئندة قازاققا قارادئ. كةيئننةن ءتذرلئ ساياسي قيتذرقئ ارةكةتتةردةن سوث وزبةكستانعا قاراپ كةتتئ.

داؤلار بولساق بئزدة دة دالةل-دايةك جةتكئلئكتئ عوي. ءبئراق ونبةس داؤدئ قؤئپ قاجةتئ بار ما؟ رذستةمجون «ءبئز كوپپئز، ارميامئز ماقتئ» دةپ قورقئتپاق بولادئ. اقيقاتئنا كةلسةك، بذگئندة 30 ميلليونعا تاقاپ قالعان وزبةك حالقئنئث قانشاسئ قازاق، قانشاسئ تاجئك، قانشاسئ قئرعئز بةن تذرئكپةن ةكةنئن بئلة مة ةكةن؟ ةرتةث الدةقانداي جاعداي بولا قالسا، قازاق قازاقپئن دةپ، تاجئك تاجئكپئن دةپ، قانئنا تارتپاي تذرمايدئ دةيسئث بة؟ وزبةك ءذشئن ولةم دةيتئندةر از. ارميا دةيدئ. ارمياسئ كئممةن سوعئسئپ شئثدالدئ ةكةن؟ ةشكئممةن. قذر داؤرئعؤ. كةرئسئنشة، بذگئنگئ قازاقستان قارؤلئ كذشتةرئ ساپاسئ جاعئنان دا، اتئس قذرالدارئ، تةحنيكا جاعئنان دا وق بويئ وزئق تذر.

ءبئزدئث ارميانئث تةحنيكاسئ دا، اتئس قذرالدارئ دا جاثارتئلعان. ورتا ازيادا (سونئث ئشئندة وزبةكستاندا) جوق زةنيتتئك-زئمئراندئقС -300 كةشةندةرئ دة بار. بذل - بيئكتئگئ 40، قاشئقتئعئ 200 شاقئرئمنان ونداعان نئساندئ ءبئر ؤاقئتتا اتئپ تذسئرةتئن عالامات زئمئراندئق قارؤ. دةمةك، قازاقستان اسپانئ تةگئس قئمتاؤلئ دةؤگة بولادئ. بذل - ءبئر. ةكئنشئدةن، سئرتتا قاثعئپ، وزگة ةلدئث وتئمةن كئرئپ، كذلئمةن شئعئپ جذرگةندةر دة سول وزبةك پةن قئرعئز ةمةس پة؟ قئسقاسئ، وسئدان 15 جئل بذرئن ةكئ ةل اراسئندا ماثگئلئك دوستئق تؤرالئ كةلئسئمگة قول قويئلعان بولاتئن.

ال كةشةگئ ماؤسئم ايئنئث ورتاسئندا قازاق باسشئسئ نذرسذلتان نازاربايةأتئث وزبةكستانعا جاساعان كةزةكتئ رةسمي ساپارئندا ستراتةگيالئق ارئپتةستئك تؤرالئ كةلئسئمگة ءمور باسئلدئ. ياعني بذل كةلئسئم كورشئ جاتقان باؤئرلاس ةكئ ةل اراسئنداعئ قارئم-قاتئناستئث جاثا پاراعئن اشقان بولاتئن. سونئ بازبئرةؤلةر بذزعئسئ كةلةتئندةي. ةكئ ةل اراسئندا قالئپتاسا باستاعان وسئنداي ءدذردارازدئقتئ ءذشئنشئ ءبئر كذشتةر قوزدئرئپ، ءوز ماقساتتارئنا پايدالانئپ كةتؤئ دة مذمكئن. سوندئقتان ةكئ ةل اراسئنا شي جذگئرتةتئن، ويئ بذزئق، پيعئلئ تةرئس ايتقئشتاردان ساق بولعان ءجون.

ذلئقبةكوأ سةيسةن

«ايقئن»