بةلقذدئقتاعئ بةلگئ تاس

فوتو: None
 استانا. 27 - مامئر. قازاقپارات - استاناداعئ «نذر استانا» اپتالئق گازةتئنئث 2011 - جئلعئ 3 - قاراشاداعئ سانئندا «جات جةردئث توپئراعئ بذيئرعاندار» دةگةن تاقئرئپپةن كولةمدئ ماقالا جاريالانئپتئ. اتالمئش ماقالادا اتامةكةنئنةن توپئراق بذيئرماعان بابالارئمئزدئث جيئپ-تةرئپ، وقئرمان نازارئنا ذسئنعان ةكةن. سول ءذردئستئث جالعاسئ رةتئندة قئتايدئث التاي قاپتالئنا اتئ ءمالئم زؤقا باتئر ءسابيت ذلئنئث قئسقاشا ءومئرئ مةن ونةگةلئ كذرةس جولئ تؤرالئ تولئعئراق جازعاندئ ءجون كوردئم.

  قاراشا ءذيدئث قالقاسئ

قئتايداعئ التايدئث كوكتوعاي اؤدانئنداعئ بةلقذدئق دةگةن جةردة، كذرة جولدئث بويئندا باسئنا تاستان ةسكةرتكئش ورناتئلعان ةلؤ ءذش قذلاقتئ ذلكةن زيرات بار. تاس جولدئث بويئنداعئ وسئ ءبئر مولاعا ارئ-بةرئ وتكةن قازاقتئث تئزة بذگئپ قذران باعئشتاماي، قذرمةت قئلماي وتةتئنئ جوق.

ذلكةن دوثگةلةك قورعاننئث ئشئنة ذثئلسةثئز، بيئكتئگئ مئقئننان اسار-اسپاس بةسئكشة سةمةنت مولا مةن جئپئرلاي ورنالاسقان كونة قورئمداردئ كورةسئز. بذل وزئنةن باسقا 52 ادامنئث مذردةسئ قوسا جةرلةنگةن التاي بةتئنة اتئ ءمالئم زؤقا قاجئنئث زيراتئ. 53 ادام قالايشا بئرگة جةرلةنگةن دةپ وتئرعان بولارسئز. بذل جةر 1928 - جئلئ سول كةزدةگئ قئتاي ذكئمةتئ ءبئر تاثدا قئرئپ سالعان ءبئر اؤئل ةلدئث قانعا مالئنعان تانئ جاسئرئلعان توپئراق.

وسئدان سةكسةن بةس جئل بذرئن ءدال وسئ بةلقذدئقتا، مذزداي قارؤلانعان قئتايدئث گومينداث پارتياسئنئث اسكةرئ وثاشا وتئرعان زؤقا باتئردئث اؤئلئن قورشاپ، جاس-كارئ دةمةي، تايلئ-تاياعئنا دةيئن قالدئرماي وقپةن ورئپ كةتتئ. باتئردئث باسئن كةسئپ الئپ، سارسذمبة قالاسئندئعئ (قازئرگئ التاي قالاسئ) قئران وزةنئنئث كوپئرئنة ءئلئپ قويئپ، ذكئمةتكة قارسئ كةلگةننئث كذنئ وسئ دةپ، حالئققا ذرةي شاشتئ. ةل قورعاعان ةردئث مذنشاما قورلئققا ذشئراؤئنا،  سول كةزدةگئ ذكئمةتتئث كارئنة ذشئراؤئنا نة سةبةپ بولدئ ةكةن؟

زؤقا باتئر ةل ئشئندةگئ تئزةلئ مئقتئنئث قورلئعئنا ذشئراعان جارلئ-جاقئبايدئث كةشكةن كذنئنة جاناشئرلئق جاسايدئ. قذر موللالئعئمةن حالئققا اكةلةر پايدام جوق دةپ ذعئپ، ةل ئشئندةگئ ارئپ-اشقان، ذكئمةتتئث قاهارئنا ئلئككةننئث ءبارئن ماثئنا جيناي باستايدئ. باتئردئ پانا تذتقانداردئث كوبئ قازاق بولعانئمةن، وزگة ذلت وكئلدةرئ دة از بولماعان. دذثگةن، ذيعئر، موثعولدارمةن قاتار، كةثةس ذكئمةتئنةن قاشقان جذرتتئث دا ءبئرشاماسئ قورعان تذتقان، كةي دةرةكتةر ءتئپتئ قئتاي ذلتئنان دا پانا سذراپ كةلگةندةردئث بولعانئن ايتادئ. بةرگةنئن قولئنان، بةرمةگةنئن جولئنان الئپ، ءوز بةتئنشة ادئلدئك ورناتا باستاعان ارةكةتئ باتئردئ ةل ئشئندة «قاراقشئ»، «بارئمتاشئ» دةگةن دةگةن جامان اتاققا قالدئرسا، ذكئمةت تاراپئنان اسا قاؤئپتئ باندئ رةتئندة تانئلادئ.

1923-1925 - جئلدار كةثةس وداعئنئث ايتاقتاؤئمةن زؤقانئث مةكةنئ بولعان موثعوليامةن شةكارالاس بايتئك، شئثگئل جةرلةرئنة كةلگةن موثعول اسكةرئن تويتارئپ، ةلئن تاعئ ءبئر رةت الاپات قئرعئننان، اؤا كوشؤ قاسئرةتئنةن قورعاپ قالدئ. وسئ ةكئ ءئس زؤقانئث بةدةلئن ودان ءارئ اسئردئ. زؤقانئث قول استئنداعئ جذرت ذكئمةتتئث ءبئر دة ءبئر سالئعئن تولةمةيدئ. كذن وتكةن سايئن كذشئ ءوسئپ، قولئ مولئققان زؤقا قوسئنئ ذكئمةتكة دة ذرةي تؤعئزا باستايدئ.

1928 - جئلئ شئينجاثدا ساياسي وزگةرئس بولئپ، جين شؤرئن بيلئكتئ تارتئپ الدئ. سول جئلئ التايعا دا جاثا داؤيئث (قوسئمشا قورعانئس ةلشئسئ) بولئپ ؤي جيثگو دةگةن كةلدئ. كةلة سالئسئمةن قارا حالئققا ويران سالئپ، اسكةري كذشپةن سالئق جينادئ. ؤي جيثگونئث قاندئ شةثگةلئنةن ةلدئ قذتقارؤ ءذشئن زؤقا باتئر ةندئ ذكئمةت اسكةرئمةن بةتپة-بةت مايدانداسا باستايدئ، تالاي جازالاؤ جورئقتارئن تاس-تالقان ةتةدئ. قارؤلئ كذشپةن قايسار قازاقتئ قذرتا الماسئن بئلگةن سذم ةندئ ارام ايلاعا كوشةدئ. زؤقا باتئردئث جارلئعا تيئسپةيتئنئن ءبئلئپ، جاقيا دةگةن دذثگةندئ تئثشئلئققا جئبةرةدئ.

جاقيا زؤقاعا باي مةن بيدةن قورلئق كورگةن جارلئ بوپ بارادئ، جانئ اشئعان اثعال باتئر باؤئرئنا تارتادئ. ةلگةزةك، ءتئل العئش، جذمساق مئنةزئمةن باتئردئث سةنئمئنة كئرئپ، وثتايلئ ءساتتئ كذتؤمةن بولادئ. زؤقا قولئنئث كذشئن، باسقان-تذرعان قادامئن قالت جئبةرمةي ذكئمةتكة ءمالئم ةتئپ تذرادئ.

1928 - جئلئ جاز كذندةرئنئث بئرئندة اثدئعان جاؤدئث كذتكةن ءساتئ كةلددئ. جاقيانئث سةنئمدئ مالئمةتئنئث ارقاسئندا زؤقا باتئر اؤلئنئث الاثسئز جاتقان ءبئر ؤاعئندا مذزداي قارؤلانئپ كةپ، ءتذن ئشئندة قورشاپ الدئ.

ءورالتايدئث قاسقا تاثئ راؤانداي بةرگةن شاقتا، اثعال ةردئ قورعان تذتقان الاثسئز جذرت ءتذن ذيقئسئنان ءالئ ويانا قويماعان شاقتا بةيبئت ةلدئث تئنئشتئعئن بذزئپ مئلتئق داؤسئ شئقتئ. ساقئلداپ پؤلةمةت سايرادئ، توثئرةكتئ ذرةي جايلادئ. بالا ذيقئسئنان جئلاپ ويانئپ وققا ذشتئ، انا ويباي سالئپ، ءوث مةن ءتذسئن ايئرماعان كذيئ قانعا بوگئپ قذلادئ. قارؤئنا قولئ جةتپةي تالاي ةر ارماندا ءولدئ...

قئرعئن باسئلئپ، اؤئل ءذستئ جوساداي بولئپ، ءتئرئ جان قالماعان ساتتة ذكئمةت اسكةرئ ولئكتةردئ توناؤعا كئرئستئ. قولباسشئنئث قولپاشئمةن، زؤقانئث باسئ ءذشئن ساعان قئزئمدئ بةرةم، وعان قوسا كوپ التئن بةرةم دةگةنگة سةنگةن جاقيا سذم باتئردئث باسئن كةسئپ العاندا قولئ دئرئلدةگةن جوق...

اسئلدان قالعان سئنئقتار

كوپئرگة ئلئنگةن زؤقانئث باسئن بالالارئ ذكئمةتتةن سذراتئپ الئپ، دةنةسئمةن قوسئپ ارؤلاپ كومدئ. ذكئمةت زؤقانئث باسئن بةرسة دة ذرپاقتارئ التاي بةتئنةن كةتسئن دةپ شارت قويئپ، زؤقانئث ذلئ سذلتانشارئپ باركولگة كوشئپ كةتةدئ. كةيئن ةل اؤعاندا سولارعا قوسئلئپ تيبةت ارقئلئ تذركياعا جةتةدئ. 1995 - جئلئ قازاقستانعا كةلئپ، قازاقتئث قارا جورعا ءبيئن قايتا اكةلگةن ارئستان قاجئ زؤقا باتئردئث نةمةرةسئ ةدئ.

ادامدئققا ارامدئق جاساعان جاقييانئث دا تاعدئرئ وثعان جوق دةيدئ باتئردئث نةمةرةسئ. التئن بةرةم دةگةن قئتايدئث ءوزئ ماندئتپاعان جاقييانئ كةيئن التايدا التئن قازؤشئلاردئث اراسئنان تاپقان زؤقانئث ءئنئسئ بئلجايدئث ءذلكةن ذلئ ناسئر باسئن كةسئپ الئپ، تالعا ءئلئپ كةتئپتئ.

بةلقذدئقتاعئ زيراتتئ 1980 - جئلئ ساؤئت قاجئ زؤقا ذلئ تذركيادان ارنايئ كةلئپ قورشاتئپ، باسئنا ةسكةرتكئش ورناتتئ. زؤقا باتئر تؤرالئ قاجئعذمار شابدان ذلئنئث «پانا» اتتئ رومانئ، باتئرقان قذسبةگيننئث «زؤقا باتئر» روماندارئ جازئلدئ. جئر دا جازئلعان دةگةن ءسوز بار.

باتئردئث جةكة ذستانئمئ تارئزدةس «زؤقانئث ةگئز كاپئرلةرئ» دةگةن اتپةن عاقليا سوزدةرئ قالعان. ول كاپئرلةرئ مئنالار ةدئ دةپ، كونةگوز قاريالار ايتئپ وتئرادئ:

«باردئ جوق دةگةن، جوقتئ تاپ دةگةن - كاپئر.

اشئقتان اشقان الاقانعا، جذمعان جذدئرئق توسقان - كاپئر، دوستئق تئلةككة قاستئق ءيتئن قوسقان - كاپئر. ابئسئن تاپقان بالانئ الالاعان - كاپئر، اق كوثئلدئ ابئسئنئن قارالاعان - كاپئر. اقئلئ ذلكةن بالاعا ذلكةنسئگةن - كاپئر، بئلمةي تذرئپ بئلگةنسئگةن - كاپئر. ءدئتئ جامان دئنشئلدئك - كاپئر، كذنئ بئردةن شئققان كذنشئلدئك - كاپئر.»

زؤقا باتئردئث قئسقاشا تاعدئر كةشؤئ وسئلاي بولعان ةكةن. ءوزئ ولسة دة ةتكةن ةثبةگئ مةن قئلعان قايراتئ قالعان ذرپاعئنا ذلگئ بولئپ، اؤئزدان اؤئزعا تارالئپ، ءالئ ايتئلئپ ءجذر.

اإتورئ: شئنقازئ بارلئق

دةرةككوز: «نذر استانا» گازةتئ