داستارباسئ ايماعئنئث قذپيالارئ
ساياسات جةلئ دة سولاي سوقتئ. الاش بالاسئنئث ءتذپ-توركئنئن تذگةندةؤگة كةلگةندة كةجةگةمئز كةيئن تارتئپ كةلدئ. بولماسا بذگئنگئ كذنئ وتكةنئمئزدئ تولئق قاتتاپ، وزگةگة ماقتانا تانئستئرا الار ةدئك-اؤ. جارايدئ، وتكةنگة وكئنگةنمةن نة پايدا، ةندئ كةلةشةكتئث ةنشئسئندةگئ شارؤانئ ةلدئث ةسئنة سالعانئمئز ارتئقتئق ةتپةس.
وثتذستئك قازاقستان ولكةسئنئث وتئرار ايماعئ كونة زاماندا قالئث قازاققا پانا بولعان كيةلئ مةكةننئث ءبئرئ سانالادئ. وعان ةشكئم دة داؤ ايتا الماس. بذل - تاريحي شئندئق. كةشةگئ جاؤگةرشئلئك زاماندا قاس دذشپانعا قاسقايئپ قارسئ تذرعان وتئرار شاهارئ ةرجذرةكتئكتئث، باتئرلئقتئث ةرةن ذلگئسئن كورسةتتئ دةپ ايتا الامئز. سول قذتتئ قونئستئث اينالاسئندا تالاي تاريحي قالانئث بولعانئن تاسقا باسئلعان تاريح بةتتةرئ ايعاقتاپ وتئر. ارينة، ولاردئث كوپشئلئگئنة ءالئ كذنگة دةيئن جوعارئ دةثگةيدة زةردةلئ زةرتتةؤ جذرگئزئلة قويعان جوق. الايدا ءبئزدئث اتا-بابالاردئث كوزئندةي مذرالار ءبئزدئ تاريحقا قايتا قاراؤدئث تاعئ دا قاجةتتئگئن اثعارتئپ وتئر. سونداي ةرةكشة جةرلةردئث ءبئرئ - وتئرار اؤدانئنئث اؤماعئنداعئ داستارباسئ دةپ اتالاتئن قونئس.
نةگئزئندة، بذل ايماق جازئققا ورئن تةپكةن. دةگةنمةن سول جةرلةردة الاسا دةثگةيدةگئ تاؤ شوقئلارئ كوزگة شالئنادئ. ونئ دا تابيعاتتئث ءبئر ةرةكشةلئگئ دةپ قاراساق تا بولادئ. بذل مةكةن نةگة داستارباسئ دةپ اتالعان؟ وعان ايتئلاتئن جورامال دا سان الؤان. تؤعان جةردئث شةجئرةسئنة ءذثئلئپ جذرگةن زةرتتةؤشئلةر وسئ تذرعئدا بئلايشا تذسئندئرمة جاسايدئ: «اراب تئلئندة «داستار» دةگةن ءسوز بار، ول جالپاق تئلئمئزبةن ايتقاندا، «سالدة» دةگةن ماعئنانئ بئلدئرةدئ ةكةن. راسئندا، بذل پئكئردئث نةگئزئ بار سةكئلدئ. ويتكةنئ تاؤ ماثئنداعئ كورئنئستةر سالدةنئ كوزگة ةلةستةتةرئ ءسوزسئز. الاسا دةثگةيدةگئ تاؤلئ بةلةستةن اسار ساتتة تذيةنئث وركةشئ ئسپةتتئ ءبئر-بئرئنة سذيةنة قالعان ةكئ توبة الدئثنان شئعادئ. ولاردئث ذشار باسئنداعئ قويتاستار توبةنئ تئزئلة اينالئپ شئعادئ. ول كورئنئسكة قاراي وتئرئپ، تذپ-تؤرا سالدة كوز الدئثا كةلةدئ. سوندئقتان وسئ ايماقتئث «داستارباسئ» اتالؤئ مذمكئن» دةيدئ عالئمدار.
شئندئعئندا، بذل ولكةنئث ةرةكشةلئگئ ءالئ دة ءوز دةثگةيئندة تارازئعا تارتئلا قويماعان سةكئلدئ. ءارتذرلئ كئتاپتاردا بئرةن-ساران دةرةكتةر كةزدةسكةنئمةن، تولئقتاي مالئمةت الؤ مذمكئن بولماي تذر. ءتئپتئ ةنسيكلوپةديالئق ةثبةكتةردة دة بذل جايئندا ايتئلا بةرمةيدئ. بذل سالعئرتتئق پا، ةنجارلئق پا؟ ونئث جاؤابئن تولئق تذسئنة الماي جذرگةن جايئمئز بار. بولماسا تابيعاتتئث ناعئز كةرةمةتئ وسئ جةرلةردة كةزدةسةدئ ةمةس پة؟
داستارباسئ تاؤئ وتئرار اؤدانئنئث قوجاتوعاي ةلدئ مةكةنئنةن تاياق تاستام جةردة جاتئر. اؤئلدان سولتذستئك-شئعئسقا بةت العان جولاؤشئنئث قارسئ الدئنان داستارباسئ شئعادئ. ونئث بيئكتئگئ 600 مةترگة جةتةر-جةتپةس. سالئستئرمالئ بيئكتئگئ 90-120 مةترگة جؤئقتايدئ. تاؤ باتئستان شئعئسقا قاراي سوزئلئپ جاتئر. ذزئندئعئ جةتئ شاقئرئمدئ ماثايلايدئ. ةندئ جةرئ ةكئ شاقئرئمدئ ارةث قذرايدئ.
وسئ جةرلةردة داستارباسئ تاثبالئ جارتاس بار. عالئمدار ونئ ةجةلگئ شيمايلئ جارتاستارعا جاتقئزادئ. بذل تذرعئدا جةرگئلئكتئ عالئمدار ءبئرشاما زةرتتةؤ جذرگئزگةن. اتاپ ايتقاندا، 2003-2004 - جئلدارئ وتئرار مةملةكةتتئك ارحةولوگيا قورئق-مذراجايئ مةن شئمكةنت قالاسئنداعئ ارحةولوگيا جانة ةتنولوگيا ورتالئعئنئث ماماندارئ تاريحتئ تانؤ باعئتئندا جذمئستار جذرگئزگةن. ولاردئث ايتؤئنشا، داستارباسئ تاؤئندا بيئكتئگئ - 50، ذزئندئعئ 40 مةترگة سوزئلا جاتقان جارتاستار بار. جارتاستئث وث جاق شةتئندة ةكئ قاتار 12 دوثگةلةك ويئق ساتئ بار. ولاردئث بةتتةرئندة ايقئش بةلگئلةر سالئنعان. سونداي-اق سول جةرلةردة سونداي تؤئندئلار سالئنعان ءتورت ويئق تاثبا دا انادايدان كوزگة تذسةدئ.
عالئمدار داستارباسئ ماثئندا ةجةلگئ قورئمدار بولعانئن ايتادئ. جوعارئدا ايتئلعان عالئمدار بذل تذرعئدا دا ءبئرشاما جذمئستار جذرگئزدئ. ةجةلگئ قورئم تاؤدئث ةث بيئك جةرئنة ورئن تةپكةن ةكةن. تاعئ دا ءبئر وسئنداي قورئم ودان 100 مةتردةي قاشئقتئقتا كةزدةسةدئ. قورئمداردا جةرلةنگةن مذردة جاتقان جةردة دوثگةلةكشة تاستار شاشئلئپ جاتقانئ بايقالادئ. زةرتتةؤشئلةر بذل تذرعئدا قورئمداردئث ةجةلگئ ءبئر كةزةثدةردة تونالعان بولؤئ مذمكئن دةپ بولجايدئ. قورئمنئث سئرتقئ پئشئنئنة قاراپ، ولاردئ ورتا عاسئرلارداعئ مذرالار قاتارئنا جاتقئزادئ.
كونةدةن جةتكةن كةيبئر دةرةكتةردة كةزئندة داستارباسئ ماثئ دذنيةجذزئن كةزگةن جيهانكةزدةردئث ءجيئ ات باسئن بذراتئن ورنئ بولعانئ ايتئلادئ. دةسة دة، بةرتئن كةلة قاراؤسئز قالعان بذل ورئن ماثئنان ةل دة باسقا جاقتارعا قونئس اؤدارعان بولؤئ ابدةن مذمكئن.
تاريحشئ دذكةي تاليةأ وتئراردئث جانئندا كوپتةگةن قالالار ورئن تةپكةنئن تئلگة تيةك ةتةدئ. سولاردئث قاتارئندا داستارباسئ دا بولؤئ عاجاپ ةمةس. ويتكةنئ وسئ قذت قونعان ايماقتا پئشاقتوبة، التئنتوبة، ماردانكذيئك، كوكماردان جانة وزگة دة شاهارلاردئث وركةندةگةنئن جذرتشئلئق جاقسئ بئلةدئ.
جالپئ، ءبئزدئث وتكةننئث باعاسئن ءالئ دة تولئق تاني الماي كةلةمئز. كةيبئر ةلدةردة مذنداي ورئندار كوزدةن تاسا قالمايدئ. وزدةرئنئث ةجةلگئ زاماننان قالعان بايلئعئ رةتئندة ولاردئ قازئنالئ جةرلةر دةپ باعالايدئ. ارعئ-بةرعئ قيئرئنا ات تذياعئ تالئپ ارةث جةتةتئن قازاق دالاسئندا ونداي قذتتئ قونئستار جةتئپ-ارتئلادئ. دةگةنمةن ءبئز ولاردئ ءوزئمئز دة تولئق تاني الماي وتئرعان جايئمئز بار.
ءوز شةجئرةمئزدئ ءوزئمئز تارازئلاي الماي جذرگةن ساتتة باسقاعا قالايشا دارئپتةيمئز؟ قالاي دةسةك تة، قازاق جةرئنئث وسئنداي بايلئعئنا كوز جذما قاراعانئمئز دذرئس بولماس.
اأتور: جانادئل بةكتذرسئن، وثتذستئك قازاقستان وبلئسئ
دەرەككوز:«الاش ايناسئ» گازەتئ