ذلئ دالا پةرزةنتتةرئ ادامزاتقا تةثدةسئ جوق ماتةريالدئق جانة رؤحاني مادةنيةتتئث ذلگئلةرئن جاساپ قالدئردئ - تاريحشئ ارمان ءجذمادئل

فوتو: None
ازاقپارات /ةرلئك ةرجان ذلئ/ - ذلئ دالا تاريحئندا مةملةكةتتةردئث قالئپتاسؤئ مةن دامؤئندا اسكةري ءئس پةن سوعئس ونةرئ ايرئقشا ورئن الادئ.

وسئ ورايدا ذلئ دالاداعئ قولباسشئلئق ونةردئث قئر-سئرئن تةرةث زةرتتةپ جذرگةن ءال-فارابي اتئنداعئ قازاق ذلتتئق ؤنيأةرسيتةتئنئث اعا وقئتؤشئسئ، تاريح عئلئمئنئث كانديداتئ ارمان جذمادئلدةن العان سذحباتئمئزدئ نازارلارئثئزعا ذسئنامئز.

- ارمان قابدةش ذلئ، داثقتئ قولباسشئ باؤئرجان مومئش ذلئنئث «ةرلئكتئث ءوشؤئ - حالئق قاسئرةتئ» دةگةن قاناتتئ ءسوزئ بار ةكةن. ءبئز اسكةري تاريحئمئزدئ قازئر قانشالئقتئ دةثگةيدة تانئپ-بئلة الدئق؟

- ب.ز.د. І مئثجئلدئقتا حؤاثحئ وزةنئنئث (قئتايداعئ ةث ذلكةن ةكئ وزةننئث ءبئرئ-رةد.) ورتا اعئسئنان دؤنايعا دةيئنگئ ذلئ دالا كةثئستئگئندة جةر بةتئندةگئ ةث وزئق اسكةري مةكتةپتةردئث ءبئرئ قالئپتاسا باستادئ. سول دالانئث توسئندة ءومئر سذرگةن ساقتاردئث، عذنداردئث، تذركئلةردئث تئكةلةي ذرپاعئ رةتئندة قازاق حالقئنئث دالالئق اسكةري مةكتةپتئث ءداستذرئن جالعاستئرؤشئ مذراگةر بولئپ تابئلاتئنئ تاريحي زاثدئلئق. سوندئقتان دا، ءارءبئر تاريحي كةزةث قازاقتئث ذلئ قولباسشئلارئن شئثداعان مةكتةپتئث جةكة-جةكة سئنئبئ، اسكةري شةبةرلئكتئ جةتئلدئرة تذسكةن ساتئسئ سياقتئ.

ةكئنشئ دذنيةجذزئلئك سوعئستا ةل قورعاعان نةمةسة كذنئ كةشة عانا وزگة ةلدةردة جاؤئنگةرلئك بورئشئن اتقارئپ، ناعئز ةرلئكتئث ذلگئسئن كورسةتكةن قازاق ساربازدارئنئث بويئندا ساق داؤئرئنةن كةلة جاتقان اتا-بابالارئمئزدئث جاؤئنگةرلئك رؤحئ بولدئ. ب. مومئش ذلئ ءوزئنئث «سوعئس پسيحولوگياسئ» دةگةن كئتابئندا: «وتان سوعئسئنان باستالعان قازاق حالقئنئث اسكةري تاريحئنئث نةگئزئ ةجةلگئ زامانداردا وتكةن ذرئستاردان باستاؤ الدئ»، - دةپ جايدان-جاي ايتپاعان. عاسئرلار بويئ قالئپتاسقان بابالارئمئزدئث اسكةري ةرلئك رؤحئ، قولباسشئلئق دارئنئ جوعالماي وسئ كذنگة دةيئن جةتئپ وتئر. ال سول قولباشئلئق مةكتةپتئث باستاؤئ قايدا؟ ونئث نةگئزئن قاشان جانة كئمدةر قالادئ؟ قازئرگئ تاثدا ةكونوميكادا بولسئن، اسكةري كذشئ جاعئنان بولسئن كوش ئلگةرئ وزئپ كةتكةن باتئس ةلدةرئنئث تاريحشئلارئ كوبئنةسة ادامزات تاريحئنداعئ بارلئق جةتئستئكتةردئ تةك وزدةرئنة عانا تةليتئنئ بايقالادئ. ال ةؤرازيانئث ذلئ دالاسئندا ءومئر سذرگةن كوشپةلئ حالئقتاردئث ادامزات قازئناسئنا قوسقان ذلةسئ كوپ جاعدايدا ةلةنبةي قالادئ. بابالارئمئزدئث ايبئندئ جورئقتارئن، ةرلئككة تولئ شايقاستارئن باتئس تاريحشئلارئ قانئپةزةرلئكتةن، سوعئس قذمارلئقتان تؤئنداعان، تةك ولجا ءذشئن عانا بولعان دذنيةلةر رةتئندة سيپاتتالادئ. باتئس تاريحشئلارئنئث زةرتتةؤلةرئن وقئپ وتئرعان جاس ادام «شئنئندا دا سولاي ما؟» دةپ، ءوز تاريحئنان ءتذثئلئپ كةتؤئ دة مذمكئن.

- سوندا، شئندئعئندا سولاي بولعان با؟

- جوق، ولاي ةمةس! ذلئ دالا پةرزةنتتةرئ ادامزات قازئناسئنا تةثدةسئ جوق ماتةريالدئق جانة رؤحاني مادةنيةتتئث ذلگئلةرئن جاساپ قالدئردئ. ةشكئمگة ذقسامايتئن ةركئن ادامنئث دذنية تانئمئ مةن فيلوسوفياسئن قالئپتاستئردئ. ونئث ءبارئن بذگئندة بذكئل ادامزات بالاسئ ءوز يگئلئگئنة جاراتئپ وتئر. اسئرةسة، سوعئس ونةرئنة قاتئستئ دالالئقتاردئث جيناعان مول تاجئريبةسئ مةن ءداستذرئن، زاثدارئن دذنية جذزئندةگئ بارلئق ةلدةردئث قارؤلئ كذشتةرئ قابئلداپ، ءوزئنئث اسكةري جارعئلارئنا ةنگئزدئ دةسةك ارتئق ايتقاندئق ةمةس. عالئمداردئث ةسةپتةؤئ بويئنشا، سوثعئ 3 مئث جئلدئث تةك 250-300 جئلئ عانا ءبئرشاما بةيبئت ءوتئپتئ. سوعان قاراعاندا، اسةري ءئس پةن سوعئس ونةرئ قوعامنئث دامؤئنا اسةر ةتةتئن باستئ فاكتورلاردئث ءبئرئ بولئپ تابئلادئ.

دالالئق اسكةري جذية قولا عاسئرئ كةزئندة - ادامدار جئلقئنئ قولعا ذيرةتئپ، ةؤرازيا كةثئستئگئن يگةرة باستاعان كةزةثنةن باستاپ، وت پةن قارؤ پايدا بولئپ، جاپپاي تاراعانشا ذستةمدئك ةتتئ. ةگةر دالالئق اسةري جذيةنئ ب.ز.د. І مئثجئلدئقتا قالئپتاسا باستادئ دةپ ةسةپتةيتئن بولساق، وندا قازاقتئث قولباسشئلئق مةكتةبئنئث العاشقئ ساتئسئ ساق زامانئنان باستالاتئنئ زاثدئلئق. وعان تاريح كؤا. ساقتار جارتئ الةمدئ جاؤلاعان پارسئ پاتشالارئ كير مةن دارييدئث اسكةرئن تالقانداپ، ذلئ قولباسشئ الةكساندر ماكةدونسكيدئث اسكةرئن توقتاتقان. سول كةزدة ساق قولباسشئلارئنئث قانداي ذرئس ءتاسئلئن قولدانعانئن جانة ساقتاردئث جاؤئنگةرلئگئ تؤرالئ ب.ز.د. ІІ عاسئردا ءومئر سذرگةن «تاريحتئث اتاسئ» اتانعان گةرودوت تاپتئشتةپ تذرئپ ءوزئنئث «تاريح» دةگةن ةثبةگئندة جازئپ قالدئرعان. «ساقتار الةمدةگئ ةث ماثئزدئ ونةردئ يگةرگةن، ولار ةلئنة كةلگةن جاؤدئ تالقانداماي قويمايدئ»، - دةپ ءبئزدئث بابالارئمئزدئث اسكةري ونةرئنة ذلكةن باعا بةرگةن. سونئمةن قاتار گةرودوت ساقتاردئث جاؤئنگةرلئك مةكتةبئنةن كورشئ ةلدةردئث پاتشالارئ دا وتكةنئ تؤرالئ ايتادئ. ول ميديا پاتشاسئ كياكسار ءوز بالالارئنا ات ءمئنئپ، ساداق تارتؤدئ ذيرةتؤ ءذشئن ارنايئ ساق جاؤئنگةرلةرئن جالداعان دةپ كورسةتكةن.

-ساقتاردئث جاؤئنگةرلئك-قولباسئلئق مةكتةبئنئث كورشئ ةلدةرگة ئقپالئ انتيكالئق اثئزداردان دا كورئنةدئ. مئسالئ، گرةك اثئزدارئندا دةنة ءبئتئمئ بةلؤارئنان جوعارئ ادام، ال تومةنگئ بولئگئ ات بولئپ كةلةتئن «كةنتاأر» دةگةن بةينة بار. كةنتاأر - ةجةلگئ ةلليندةر ومئرئندة العاشقئ رةت سالت اتتئ ادامدئ كورگةن اسةردةن تؤعان بةينة ةمةس پة؟

- ءيا. ةجةلگئ بذل اثئزداردا گةراكل سياقتئ باتئرلار دا، تةسةي سياقتئ پاتشالار دا حيرون اتتئ كةنتاأردئث اسكةري مةكتةبئنةن ءوتئپ، ءتالئم-تاربية الؤئ دالالئق اسكةري مةكتةپتئث قانشالئقتئ وزئق جانة قانشالئقتئ ئقپالدئ بولعانئن ايقئندايدئ. قازاق قولباسشئلئق مةكتةپتئث قالئپتاسؤئنئث كةلةسئ ساتئسئ ب.ز.د. ІІ-ІІІ-عاسئردا سارماتتار مةن عذنداردئث اسكةري ونةرئمةن، دالالئق اسكةري جذيةنئث دامؤئمةن تئعئز بايلانئستئ بولدئ.

سارماتتار بذكئل اسكةري ءئس پةن سوعئس ونةرئنة اسةر ةتكةن ذلكةن جاثالئق اكةلدئ. ولار پارفيا (ب.ز.د. شامامةن 250 جئلدارئ پايدا بولعان ةجةلگئ مةملةكةت-رةد.) جانة ذلئ ريم يمپةرياسئنئث تذراقتئ اسكةرئمةن سوعئستا جيناعان تاجئريبةنئث نةگئزئندة اسكةري ءئس پةن ذرئس جذرگئزؤ ونةرئن جةتئلدئرئپ، جاؤ شةبئن جارئپ وتةتئن اؤئر قارؤلانعان اتتئ اسكةردئ - «كاتافراكتاريدئ» پايدالاندئ. بذل جاپپاي سالت اتتئ جاؤئنگةردئث قولدانعان قارؤئنا ذلكةن وزگةرئستةر ةنگئزئپ، اسكةر باسقارؤ مةن ذرئس جذرگئزؤدئث تذبةگةيلئ جاثا قاعيدالارئن قالئپتاستئردئ. ال ورتالئق ازيادا پايدا بولعان عذن مةملةكةتئ بئرنةشة عاسئر بويئ قئتاي يمپةرياسئنئث ةكسپانسياسئن تةجةپ قانا قويماي، قئتاي يمپةراتورئ ؤ-ديدئث اسكةرئن ويسئراتا جةثئپ، حان يمپةرياسئنا قئرئق جئل بويئ الئم-سالئق تولةتتئ. بذل دا تئكةلةي عذنداردئث جةتئلگةن اسكةري جذيةسئنئث ناتيجةسئ. اسئرةسة، مودة شانيؤي (عذنداردئث جوعارعئ بيلةؤشئسئن قئتاي اأتورلارئ شانيؤي دةپ اتايدئ-رةد.) تذسئندا عذنداردا اسكةر باسقارؤدئث وندئق جذيةسئ قالئپتاستئ جانة قولباسئنئث بذيرئعئن ءسوزسئز ورئنداؤ سياقتئ قاتاث اسكةري ءتارتئپ ةنگئزئلدئ. سونئمةن قاتار عذنداردئث تذسئندا ورتالئق ازيا كوشپةلئلةرئنئث ةث جاقسئ كورةتئن قارؤئ - ساداق جةتئلة ءتذستئ. قاتاث تارتئپكة باعئنعان، تةمئر قارؤمةن جانة الئس قاشئقتئقتان قولداناتئن كذردةلئ ساداقپةن قارؤلانعان عذندار قئتاي اسكةرئنة دةس بةرمةي، اشئق ذرئستا ذنةمئ جةثئپ، باسئم ءتذسئپ وتئردئ. سول سةبةپتةن دة قئتاي يمپةراتورئ ؤ-دي ءوز اسكةرئن عذن اسكةرئنئث ذلگئسئمةن قايتا جاساقتاپ اسكةري رةفورما جذرگئزدئ.

ب.ز. І-ІІ عاسئرئندا عذنداردئث باتئسقا قونئس اؤدارؤئ ناتيجةسئندة سارماتتار مةن عذندار قالئپتاستئرعان ةكئ اسكةري جذية ءبئر ارناعا توعئستئ. وسئنئث ناتيجةسئندة بذكئل ةأروپادا ةدئل باستاعان عذن اسكةرئنة توتةپ بةرةتئن ءبئر دة ءبئر كذش تابئلمادئ. كةيئنگئ عاسئرلاردا دا عذن مةن سارماتتاردئث اسكةري جذيةلةرئنئث تاجئريبةسئن ذلئ دالانئث ذلئ قولباسشئلارئ ذزاق ؤاقئت قولداندئ.

- عالئمدار قولباسشئلئق ونةردئث ودان كةيئنگئ دامؤ كةزةثئن تذركئ-موثعول داؤئرئمةن بايلانئستئرادئ. وكئنئشكة قاراي، بذل ماسةلةدة ولاردئث اراسئندا اؤئزبئرشئلئك جوق سياقتئ كورئنةدئ. بذعان ءسئزدئث كوزقاراسئثئز قانداي؟

- تذركئلةر عذنداردئث ذرپاعئ رةتئندة وزدةرئنة دةيئن جينالعان سوعئس ونةرئنئث باي تاجئريبةسئن دامئتئپ قانا قويماي، جاثا سوعئس دوكتريناسئن جاساپ شئعاردئ. سونئث ناتيجةسئندة تذركئلةر ةؤرازيانئث ذلئ دالاسئندا ءومئر سذرگةن بارلئق تايپالاردئ بئرئكتئرگةن ةث كذشتئ قاعانات قذرئپ، ةؤرازيانئث ةتنيكالئق، ساياسي-ةكونوميكالئق جاعدايئنا تئكةلةي اسةر ةتتئ. تذركئ قاعاناتئ كوپ ؤاقئتقا دةيئن شئعئسئندا قئتايدئ تاؤةلدئ ةتئپ، باتئسئندا يران مةن أيزانتيانئ وزئنة مذددةلئ قئلدئ. بذل دا تذركئلةردئث اسكةري ءئسئ مةن سوعئس ونةرئنئث، قولباسشئلئق مةكتةبئنئث وزئق ذلگئسئنئث دالةلئ بولئپ تابئلادئ. ذلئ دالا كوشپةلئلةرئنئث سوعئس ونةرئن جةتئك مةثگةرگةنئ سونداي، ولاردئث قولباسشئلئق مةكتةبئ تاعئ دا حالئقارالئق دةثگةيگة شئقتئ. اسئرةسة، Х-ХІІ عاسئرلاردا قئپشاقتان شئققان قولباسشئلار بارلئق كورشئ ةلدةردة اسكةري قئزمةت اتقارئپ، سوعئس ونةرئن قانشالئقتئ جةتئك يگةرگةنئن كورسةتتئ. قئتاي يمپةراتورئ، گرؤزيا پاتشالارئ، ريم پاپاسئ، ورئس كنيازدةرئ، حورةزم شاحتارئ تذگةل قئپشاقتاردان تذراتئن ذلان ذستاسا، مئسئر ةلئندة ماملذك سذلتانئ بةيبارئس قاراپايئم ساربازدان بيلئكتئث شئرقاؤ شئثئنا دةيئن جةتتئ. جالپئ سول كةزدةگئ تذركئلةردئث اسكةري ءئسئ مةن سوعئس ونةرئ، قولباسشئلئق دارئنئنا بايلانئستئ مالئمةتتةردئ تذركئ جازبالارئنان، اراب-پارسئ دةرةكتةرئنةن كوپتةپ تابؤعا بولادئ.

ذلئ دالا قولباسشئلارئ الدئنا جان سالمايتئن، سوعئس ونةرئنئث ناعئز مامانئ ةكةنئ شئثعئسحان داؤئرئندة كورئندئ. شئثعئسحان اسكةري ئسكة قاتئستئ وزئنة دةيئن جينالعان تاجئريبةنئ جةتئلدئرئپ ونئث نةگئزگئ قاعيدالارئن «ذلئ جاساق» زاثدار جيناعئنا ةنگئزدئ. ةگةر بذعان دةيئن سوعئسقا قاتئستئ ءئس-ارةكةتتئث ءبارئ ادةت-عذرئپ، سالت-ءداستذردئث نةگئزئندة رةتتةلسة، ةندئ ول سول داستذرلةردئث نةگئزئندة جاسالعان زاثدئق، قذقئقتئق نورمالارعا قذرئلاتئن بولدئ. ذجئمدئق جاؤاپكةرشئلئك، انتقا ادال بولؤ، وپاسئزدئق جاساماؤ، بذيرئقتئ ءسوزسئز ورئنداؤ، اسكةري بورئشتئ ورئنداؤعا ساقاداي ساي بولؤ، جورئق ذستئندة جان-جاققا بارلاؤشئلار مةن شولعئنشئلاردئ اتتاندئرؤ سياقتئ تاعئ باسقا ذستانئمداردئث شئثعئسحان زاثدار جيناعئندا ورئن الؤئ قولباسشئلئق مةكتةپتئث دامؤئنا عانا ةمةس، سونئمةن قاتار بذكئل دذنيةءجذزئ قارؤلئ كذشتةرئنئث قذرئلئمئ مةن جارعئلارئنا، سوعئس جذرگئزؤ تاسئلئنة ذلكةن اسةرئن تيگئزدئ.

- قازاق حاندئعئ ءداؤئرئ كةزئندةگئ جاؤگةرشئلئك زامان تاريح ساحناسئنا كوزسئز باتئرلار مةن داثقتئ قولباسشئلاردئث ذلكةن ءبئر شوعئرئن اكةلدئ. ونئ كوشپةندئلةر اراسئنداعئ اسكةري-قولباسشئلئق ونةردئث دامؤئنداعئ شارئقتاؤ كةزةثئ دةؤگة بولا ما؟ ول كةيئنگئ كةزةثدةردة بئرتئندةپ ذمئتئلا باستاعانداي كورئنةدئ. بذل پئكئرگة نة ايتاسئز؟

- حاندئق ءداؤئر ءوتئپ، قازاق حالقئنئث باسئنان باق كةتسة دة وزدةرئنة كةزةثگةن وتقارؤدئث قاهارئنان بذقپاعان قازاق قولباسشئلارئ زاماناؤي قارؤمةن قارؤلانعان جاؤعا قارسئ جاثا سوعئس تاسئلدةرئن تاؤئپ، ايبئنئن اسئرئپ وتئردئ. مئسالئ ش. ءؤاليحانوأ قازاقتئث باتئرلارئن تةك ذرئس ءئسئن بئلةتئن ادام عانا ةمةس، سونئمةن بئرگة جاؤدئث مئنةز-قذلقئن ءجئتئ تانيتئن پسيحولوگ رةتئندة دة كورسةتةدئ. بئردة، اتاقتئ قوراما مئلتئقپةن قارؤلانعان قالماق مةرگةنئ ذثگئردئث اؤزئندا بةكئنئپ الئپ بئرنةشة قازاق باتئرئن جةر قاپتئرادئ. قالماققا قارسئ شئعؤعا ةندئ ةشكئمنئث جذرةگئ داؤالاماي تذرعان كةزدة ةلشئبةك دةگةن باتئر جورعا اتئن ويناقتاتئپ، اسئقپاي مايدا جةلئپ شئعئپ، مةرگةنگة جاقئنداي تذسةدئ. قالماق مةرگةنئنئث وعئنا ذشاتئن بولدئ-اؤ دةپ تذرعاندا ةلشئبةك قالماق مةرگةنئنة ذمتئلا شابادئ. قالماق پئلتةنئ باسقاندا مئلتئعئ بئردةن اتئلماي، ةكئنشئ رةت باسقانشا ةلشئبةك ونئ شاؤئپ ولتئرةدئ. ارتئنان سةرئكتةرئ ودان نةگة اسئقپاي شاپتئث دةپ سذراعاندا ول: "قالماق اتئما قئزئعئپ ونئ جارالاپ الماؤ ءذشئن مةنئ جاقئنداتا تذسكئسئ كةلدئ. ال مةنئث ويئم وعان جةتكةنشة ونئث پئلتةسئن كوبئرةك كذل شالئپ، مئلتئعئ بئردةن اتئلماسا ةكةن دةدئم"، - دةپ جاؤاپ بةرئپتئ.

قازاقتئث اسكةري-قولباسشئلئق مةكتةبئنئث دةثگةيئ حالئق تاراپئنان سول زاماندا-اق ءوز باعاسئن الئپ وتئردئ. قازاقتار نةءبئر ذرئس جذرگئزؤدئث تاكتيكالئق تاسئلدةرگة سونئ ذتئمدئ قولدانعان باتئرلاردئث اتئمةن اتايتئن بولعان. مئسالئ، ابئلاي بذقار جئراؤدان ءوز باتئرلارئنئث جاعدايئن سذراعاندا: "جاناتاي تالقئ ارقئلئ وتةدئ، بوگةنباي قذلجانداپ وتةدئ، ال حان-بابا قايتئپ كةلةدئ"، دةپتئ. مذنداعئ «قذلجانداپ ءوتؤ» ةرلئك پةن ايلا كورسةتئپ، مئقتئ ذرئس جذرگئزئپ، جاؤ قولئنان سئتئلئپ شئعادئ دةگةندئ بئلدئرةدئ ةكةن. بذل ذرئس ءادئسئ ةرتةرةكتة باتئل جاؤئنگةر، ءارئ كةرةمةت تاكتيك بولعان قذلجاننئث اتئمةن اتالئپ كةتئپتئ.

بايقايسئز با، ماسكةؤ تذبئندةگئ شايقاستا باؤكةث دة سويتكةن جوق پا! باؤكةثنئث سوندا ذرئس بةرئپ قورشاؤدان شئققان ءتاسئلئ بارلئق اسكةري وقؤلئقتارعا كئردئ. مةن ونئ ءداستذرئ ذزئلمةي كةلگةن قولباسشئلئق مةكتةپتئث ايقئن ذلگئسئ دةپ سانايمئن. ذلئ دالانئث قولباسشئلئق مةكتةبئ مةن اسكةري رؤحئ جوعالئپ كةتپةي ةكئنشئ دذنيةجذزئلئك سوعئس كةزئندة بارلئق قازاق ساربازدارئنئث بويئنان تابئلعاندئعئ باؤئرجان مومئش ذلئ ةثبةكتةرئنئث باستئ ارقاؤئ.

قورئتا كةلگةندة، دذنيةجذزئنئث بذگئنگئ بارلئق قارؤلئ كذشتةرئ وندئق جذية بويئنشا ءبولئنئپ ءوز جارعئلارئندا دالالئقتار جاساپ بةرگةن ورتاق قاعيدالار مةن زاثدارعا سذيةنةدئ، جورئق كةزئندة جان-جاققا شولعئنشئ مةن بارلاؤشئنئ جئبةرةدئ، كةرةك دةسةثئز شابؤئلعا «ؤرالاپ» شئعادئ. مذنئث ءبارئ ذلئ دالا توسئندة ءومئر ءسذرئپ، قازاق حالقئنئث نةگئزئن قالاعان، قولباسشئلئق مةكتةپتئ قالئپتاستئرئپ كةتكةن جاؤئنگةر ساق، عذن، تذركئ تايپالارئنئث جةتئستئگئ.

بذگئنگئ كذنئ قازاقتاردئث اسكةري تاريحئن زةرتتةؤ وتة وزةكتئ ماسةلة بولئپ تابئلادئ. ذلئ شايقاستار وتكةن جةرلةردئ انئقتاپ، ول جةرلةردة كوزسئز ةرلئكپةن اتئ شئققان قازاق باتئرلارئنا ةسكةرتكئش قويؤ ؤاقئت كذتتئرمةيتئن ماسةلة. بذگئنگئ تاؤةلسئز قازاقستاننئث جاس ذرپاعئن ءبئز سولاردئث ذلگئ-ونةگةسئمةن تئربيةلةؤئمئز كةرةك. الدا ءالئ قانداي زامان تؤاتئنئ ءبئر قذداي بئلةدئ. ال وتان ءذشئن وتقا ءتذسئپ، جان بةرؤگة دايئن ازاماتتار ءارقاشان قاجةت. سوندئقتان دا مةن عئلئم، وقؤ-اعارتؤ ماسةلةسئمةن اينالئسئپ جذرگةن بارلئق ءتيئستئ قذزئرلئ مةملةكةتتئك ذيئمدار مةن مةكةمةلةرگة قازاق حالقئنئث اسكةري تاريحئن جةكة ماسةلة رةتئندة زةرتتةؤ، ول جايئندا ارنايئ وقؤلئقتار جازؤعا كوثئل ءبولؤ جونئندة جانة قازاق حالقئنئث ةرلئككة تولئ داثقتئ تاريحئن ناسيحاتتاؤ ماقساتئندا ونئ مةملةكةتتئك «مادةني مذرا» باعدارلاماسئنا قوسؤ تؤرالئ ذسئنئس ايتقئم كةلةدئ.

-ساليقالئ سذحباتئثئزعا راحمةت!