انانىڭ اناسى
- وقىڭدار شۋلاپ! اق-ق، تفۋ!.. - دەپ ەسىكتەن اسىرا تۇكىرىپ جىبەرگەندە، بوساعادا وتىرعان بالالار سەلك ەتىپ:
- اعۋزە... بەسمەللا، راسىرە... ءراسىري... راتۇرە... راريرە!..-دەپ، قويا بەرەر ەدىك...
...جالپاق جاز. ساي-سالادا ساعىم ويناعان سارشانىڭ تامىزى. ساياسىز جايلاۋدىڭ جان-جانۋارى كەلگە تىعىلىپ قانا سايا تابادى. كۇننىڭ كوزىنىڭ ءوزى دە كۇن ۇزىن كولگە شومىلىپ جانىن ساقتايتىنداي... شالقىعان شاڭقاي ءتۇس كەزىندە ادامنىڭ كولەڭكەسى دە سايالاۋعا جەر تاپپاي باۋىرىنا كىرىپ كەتەدى. جالعىز-اق، ءجۇنى تۇسپەگەن كوپەي تايىنشاعا ۇساپ، قويشى-مالشىلار عانا جالبا-جۇلبا تەرى تون مەن جاباعى كۇپىسىن تاستاي المايدى. قويشىلاردىڭ وزدەرى كۇنگە كۇيىپ قۇرىسىپ، كىشىرەيىپ، كۇپىلەرى عانا ءوسىپ بارا جاتقان سياقتانادى. سامايىنان ساعال-ساعال تەرى شۇبىرعان تەزەكشى ايەلدەر عانا التى قىردىڭ استىنان تەزەگىن ارقالاپ، ارەڭ تالتاڭداپ كەلە جاتادى.
ءبىز كوگەندەگەن قوزىعا ۇقساپ، مۇرىندى تارتا ءتۇسىپ، ايتىلەس ۇيىندە، نادان مولدادان ناداندىق وقىپ وتىرمىز. كەلەشەكتە قۇلدىقتان باس تارتپاي، «وڭ جاعىڭا ۇرسا، سول جاعىڭدى توساتىن» كەششە ادامدار ازىرلەنىپ جاتىرمىز...
ەرتەمەن ءتورت بۇرىشى جەمىرىلگەن ەسكى توقىم سياقتى «يمان شارتىمدى» قولتىعىما قىستىرىپ ساباققا كەلسەم، بالالار جينالماعان ەكەن. ىركىت ساباسىنداي ىركىلدەگەن مولدا مەن ساۋداگەر رامازانعا سوقىر ايتىلەس ەسكى كۇندەردىڭ اڭگىمەسىن شەرتىپ وتىر. توت باسقان اڭگىمەنى جانىپ-جانىپ جاڭارتىپ، جالت-جۇلت ەتكىزەدى. كوزدەن ايىرىلعان سوڭ بارلىق جارىقتى كوڭىلى مەن قۇلاعىنا جيناعان قارت، ەسكى كۇندەردى تىماقتاي بۇلعاپ، توڭكەرىپ-توڭكەرىپ الادى:
-اتتىڭ قۇلاعىندا وينايتىن جاس كەزىمىز... سەكسەننىڭ ەكىسىندە مە ەكەن، ۇشىندە مە ەكەن، سول كەزدە جاناي بالۋان، قايراتى قايتسا دا، بولات جۇرەگى مويىماعان كەزى ەدى... داۋسى ساڭقىلداپ شاڭىراقتا وينار ەدى. و كىسى سويلەگەندە ىرگەدە عانا وتىرىپ ويىمىزعا توقي بەرەر ەدىك...
سول كىسى ايتادى-اۋ:
- باياعىدا بالا كەزىمىزدە جالپاق بالۋانعا ەرىپ، ەرگەنەكتىنىڭ ەلىن شابۋعا اتتاندىق،-دەيدى. جالپاق بالۋان بالا ءبيدىڭ باتىرى ەكەن، ءبىر كۇنى بالا بي شاقىرىپ الىپ:
- ۋا، جالپاق! ەرگەنەكتى ەلىمىزدى ەكى رەت شاپتى. بىرىندە مەن تونالدىم، بىرىندە سەن تونالىپ ەدىڭ: مەن مالىمدى بەردىم، سەن جانىڭدى بەردىڭ. جانىڭدى بەرگەنىڭ ەمەي نەمەنە، قىرىق جەتىنى قىرقا ماتاپ بەرىپ وتىرعان قالىندىعىڭدى بەرگەنسىڭ!.. بىلەتىن بە ەدىڭ؟ -دەيدى.
- ول كەزدە سەن جاس ەدىڭ، دۇشپاننان كەك الۋ بىلاي تۇرسىن، جاۋعا ءوزىڭ كەزدەسىپ قالىپ، استىنداعى تايىڭدى بەرىپ ارەڭ قۇتىلعان بولاتىنسىڭ... قازىر سەن جالپاق بالۋان اتاندىڭ، ول كەكتى قالاي ۇمىتىپ ءجۇرسىڭ؟.. - دەيدى.
ول كەزدە وزگەگە شىداسا دا، نامىسقا شىداعان با، جالپاق بالۋان ۇشىپ تۇرا كەلىپ:
- ءبي، ماڭدايدا ءبىر قارا تاڭبام بار ەكەنىن بىلمەي ءجۇر ەكەمىن: قالىڭدىق سەنىكى ەمەس، باسقانىكى دەۋشى ەدى. استىمنان اتىمدى العاندا التى-اق جاستا ەدىم... جەڭسەم جاۋدى الام، جەڭىلسەم جاۋدا قالام، اتتاندىم سارسەنبىنىڭ ساتىنە! - دەيدى دە، جۇرە بەرەدى جالپاق بالۋان...
- توقتا، باتىر! - دەپ بالا ءبي توقتاتىپتى دا، بىلاي دەپتى:
- بارۋىن باراسىڭ، ەلىن دە شابارسىڭ. ءبىراق قاتىن بوپ قالعان قالىڭدىقتىڭ قىزىعىنا ءتۇسىپ كەتپەي، جەر قايىسقان قالىڭ جىلقىعا دا كوزىڭدى سالارسىڭ، - دەيدى.
- ... سونىمەن ساقاداي سايلانعان قىرىق جىگىت ماڭدايدى باتىسقا قويىپ، توسكەيدى ۇزەڭگىگە الا تارتىپ جونەلدىك، - دەيدى.
جالپاق، جاۋىرىنى قاقپاقتاي، جۇدىرىعى توقپاقتاي، سىرتىنان قاراعاندا قۇيعان پەشتەي بولىپ، وق بويى الدىمىزدا وتىرادى؛ استىندا سار قاسقا اتى بار، شەكىپ تاستاپ، وقتاۋداي ويناپ، كيىكتەي ورعىپ كەلەدى. بوكەن جورتقان ات ومىردە ۇزەڭگىلەسە المايدى...
التى قونىپ جەتىنشىگە اسقان كۇنى، قوڭىر ءىڭىر كەزى ەدى:
- وسى ءبىر تەگىن ادام بولماعان شىعار... تۇنەيىك وسى مولاعا، - دەپ جالپاق بالۋان اتىنان سەكىرىپ تۇسە قالدى، - دەيدى...
- تۇستىك... اينالاسى الپىس قادام، ۇلكەن قارا مولا ەكەن. ماڭدايىندا جازۋى بار. قىرقىمىزدىڭ ءبىر دە ءبىرىمىز قارا تانىمايدى ەكەمىز عوي، جازۋدى ايىرا المادىق، - دەيدى.
- سونى ويلاعاندا بالالاردىڭ وقىعانىن ءىشىم ۇناتىپ وتىرادى. ۋەزگە شاماسى كەلمەسە دە، بولىسقا ارام باۋىزداتپاس پا ەكەن دەپ ويلايمىن دا باياعى... - دەپ ايتىلەس قارت ءبىر كۇرسىنىپ:
- قۇرت بەرشى بالالارعا! - دەيدى كەمپىرىنە.
- شاقپاق شاعىپ، تەز تۇتاتىپ، وت جاقتىق. قاقتاۋلى قاپقىشتان ءبىر-ەكى قاپتىق تا، ەر جاستانىپ، توقىم توسەنىپ جاتتىق تا قالدىق...
ۇركەر جامباسقا كەلىپ، سۇلۋ شولپان ماڭدايعا تايانعاندا، جالپاق باتىر اتىپ تۇرا كەلىپ:
- جىگىتگەر، ءتوس ايىلدى بوس، ارتقى ايىلدى اياماي تارتىندار... كۇن نايزا بويى كوتەرىلگەن كەزدە نە قالىڭ جاۋعا، نە قالىڭ جىلقىعا كەزدەسەرمىز... مەنىڭ تىلەگىم بولسا جاۋعا كەزدەسەرمىز. ءبيدىڭ تىلەگى بولسا جىلقىعا كەزدەسەرمىز: جىلقىعا دا كوزىڭ سال دەپ ەدى. ءاي، سونىڭ تىلەگى بولار-اق... - دەدى، دەيدى.
باتىر مۇنى نەدەن بولجادى دەسەك، سار قاسقا ات قۇلاعىمەن الىستى نۇسقاپ، جەر تارپىپ تۇر ەكەن... تارتىپ كەپ كەتتىك! - دەيدى.
قاتىپ قالعان ساڭلاقتار ۇرشىقتاي ويناپ، بوكەندەي بۇكتەتىلىپ، جەر سۇزگىلەپ، اۋىزدىقتى قارش-قارش شاينايدى. كۇن دە شانىشقاقتاپ نايزا بويى كوتەرىلدى، ويدى-قىردى الىپ جاتقان قالىڭ جىلقىعا ءبىز دە كەلىپ كىردىك، - دەيدى.
«جوشىبايلاپ» ءبىز دە جىلقىعا تيىستىك. ەكى سالت جىلقىدان سىتىلىپ، توسكەيگە بەت قويىپ، تارتىپ تا بەردى - قۋمادىق،-دەيدى.
- جىلقىنىڭ ءبىر شەتىن توڭكەرىپ، قيقۋلاپ كەلە جاتقانىمىزدا، بوتا كوز ءبىر قىز تەزەك ارقالاپ قوسقا قاراي جۇگىرىپ كەلەدى ەكەن، ءون بويىم ۇيىپ قويا بەردى، - دەيدى. استىمدا «قۇلان تۇياق قۇداي كوك» دەگەن اتىم بار (ول كەزدەگى ادام قۇدايدى بىلە مە!..)، سىدىرتىپ كەلىپ قىزدى ءىلىپ الىپ، ارتىما مىنگەستىرىپ-اق الدىم. ەكى قولىن بەلبەۋىمە قىستىرا تاستاپ، كەتە بەردىم. شاشىن جايىپ، «قۇلىنشاعىمداعان» شەشەسىنىڭ داۋسى عانا ەستىلىپ قالدى... ول داۋىس ماعان شاققان ماساداي دا بىلىنگەن جوق، - دەيدى.
الدەن ۋاقىتتا قۇرىق ۇستىنە قۇرىق جاۋدىرىپ، نۋ جىلقىنى ءيىرىپ بەتىن تۇزەپ، ەكى قىردىڭ استىنا تۇسىردىك-اۋ!.. سول كەزدە جالپاق بالۋان مەنىڭ ارتىمداعى قىزدى كورىپ، باتىردىڭ سالعىرت كوڭىلى اۋىپ كەتتى بىلەم:
- ساۋعا، - دەدى ساڭق ەتىپ.
- ساۋعاڭا جاراسا، نە ارمانى بار، ال باتىر! - دەدىم.
قاتارلاسىپ كەلىپ قىزدىڭ ماڭدايىنان سيپاپ، تولقىندى قارا شاشىنان ءبىر ءسۇيدى دە، جۇرە بەردى. مانادان وتى وزەگىمە ءوتىپ كەلە جاتقان قىز، سودان كەيىن ارقاما جابىسقان كولباقاعا ۇساپ، ءسۇپ-سۋىق بولىپ سالا بەردى... - دەيدى.
جىلقىنىڭ دەنىن ءبولىپ اكەتتىك-اۋ دەيمىن. توڭكەرىلىپ ايداتپاي كەلەدى. اندا-ساندا ەنەسىنىڭ باۋىرىندا شۇرقىراعان قۇلىن-تاي قاقتىعىپ قۇلاپ، قالىپ تا كەلەدى.
جىلقىنىڭ جاتقان جەرىنەن جارتى كوش شىققان كەزدە ارتىمىزدان جۇلىنداي بولىپ ءبىر قارا كورىندى. اققان جۇلدىز با دەرسىڭ، كوزدى اشىپ-جۇمعانشا كەلىپ ارالاسىپ تا قالدى.
كوپتى كورگەن كونە جىلقىشى ەكەن، باسقامىزعا قايىرىلماي تۇپ-تۋرا جالپاق بالۋاننىڭ شىلبىرىنا ورالا ءتۇسىپ:
- بايدى شاپقانىڭ شاپقان، مالدى العانىڭ العان، جىلقىشىنىڭ جالعىز قىزىن قايتەسىڭ، باتىر... ەركەك دەسەڭ ءوزىمدى اكەت، قىزىمدى قايتارىپ بەر. سورلى اناسى اڭىراپ قالدى عوي. تار قۇرساعىن كەڭەيتكەن، تاس ەمشەگىن جىبىتكەن جالعىزى ەدى، - دەۋى قالاي؟
باتىر ونى الاڭ قىلسىن با، مىرس ەتىپ كۇلەدى دە، قاسىندا كەلە جاتقان كەيكى دەگەن جىگىتكە يەك قاعادى. كەيكى قانداي البىرت، جىلقىشىنى جالباعايداي جۇلىپ الادى دا، اينالدىرىپ-اينالدىرىپ، لاقتىرىپ جىبەرەدى دە، توبىلعى تورى بەستى كيىكتەي ورعىپ ويناپ شىعا بەرەدى. ەكى-ءۇش جىگىت قۋىپ بەرىپ ەدى، قارايلاتپادى: جىلقىشىنى اكەپ بەرىپ قايتايىن دەگەن نەمەشە، قۇيرىعىن شانشىپ الىپ ءبىر-اق تارتتى... - دەيدى.
ارتىمداعى قىز ەڭىرەپ جىبەردى دە، بەلىمدەگى بىلەگىن سۋىرىپ-اق الدى. الدىما الىپ انىقتاپ قاراسام، مولدىرەگەن بوتا كوزىنەن مەرۋەرت جاسى بارلاپ-اق كەتكەن ەكەن... ادام بالاسىنىڭ قىزعالداقتاي ۇلبىرەگەن سۇلۋى بولا بەرەدى ەكەن، قارىسىپ قالعان بىلەگىممەن قۇشاقتاۋعا ايادىم، - دەيدى (جانايدىڭ دا قولى قاتتى كىسى ەدى).
تاعى دا قوزى كوش جەر كەتتىك. جىلقىشى ءولى مە، ءتىرى مە، - كوڭىلىمىزدە كولەڭكە دە قالعان جوق. ايعايعا جىلقى بالاسى قانداي جەلىگەدى، تاسىر-تۇسىر قىرىلىپ كەلەدى...
ءبىر مەزگىلدە ارتقا قاراساق، تۇيعىنداي ءتۇيىلىپ، جۇلدىزداي اعىپ، ارتىمىزدان بىر قارا تاعى كەلىپ قالعان ەكەن!..
- اۋ، توسساڭدارشى! - دەگەنشە بولعان جوق، وراپ الدىمىزعا شىقتى. تەك اعاراڭداعان بىردەمەنى عانا كورىپ قالدىق.
- اپاتايىم-اي! سور ايداپ اكەلدى مە! -دەدى، ارتىمداعى قىز.
استىندا ماناعى تورى بەستى، الگى جىلقىشىنىڭ ايەلى، ارتىمداعى قىزدىڭ اناسى ەكەن! - دەيدى. قيقۋلاپ جىلقىنىڭ وڭ جاعىنا ءبىر، سول جاعىنا ءبىر شىقتى دا، اينالىپ بارىپ الدىنا ءتۇسىپ، وڭ جاققا قاراي تارتا كەپ جونەلدى، - دەيدى. جىلقى دا ونىڭ سوڭىنان ەرىپ، شىعىسقا قاراي سالۋى قالاي؟
ءبىز بىلاي قايىرامىز، جىلقى ولاي قاشادى. تورى بەستى ماڭايلاتپايدى. نايزا سۋىرىپ، سويىل سىلتەيتىن جەرگە كەلتىرمەيدى. الدەنەشە رەت جىلقىنى بۇرىپ الدىق. جىلقى بەت-بەتىمەن جارىلا قاشتى. قۇرىق ۇستىنە سويىل جاۋدىرىپ بۇرمالاساقتا بولمادى، ءبىر بۇيىردە جاتقان وزەننىڭ جالعىز ەسىك كەڭ ارالىنا قالىڭ جىلقى كەلدى دە ەندى، - دەيدى. ارالعا ەنگەسىن، قالىڭ جىلقى ايداتپاپتى...
ارالدىڭ ورتاسىندا ءبىر توبە بار ەكەن، الگى ايەل سوعان شىعىپ الىپ، جاۋلىعىن بۇلعاپ، ءبارىمىزدى شاقىرۋى بار ەمەس پە!.. شانشىپ-اق تاستايمىز عوي دەپ ءتونىپ كەلگەندە:
- مەنىڭ اتىم ايەل، مىنا قىزدىڭ اناسىمىن! ءبارىڭ دە انادان تۋدىڭدار! انامەن الىسپايدى دا، اتىسپايدى دا. نەڭ بار ەدى مەنىڭ جالعىزىمدا؟ كەل، بوتام، وزىمە! - دەگەندە قولىمداعى قىزدىڭ قالاي ىرشىپ كەتكەنىن بىلمەيمىن، سەكىرىپ بارىپ شەشەسىنىڭ موينىنا اسىلدى، - دەيدى. - تەرىمىزگە سىيماي، قاباعىمىزدان قان جاۋىپ تۇرعان بىزدە جۇمىسى دا جوق، شەشەسى قىزىن، قىزى شەشەسىن جۇباتىپ ءوزدى-ءوزى بولدى دا قالدى. سول كەزدە ماناعى كەيكى شىداماي كەتىپ:
- باتىر، لۇقسات ەتسەڭ، ەكەۋىن ەكى تايعا تەڭدەپ الىپ جۇرەيىن. قىزى قاتىنعا، شەشەسى وتىنعا جارار، - دەيدى.
جالپاق كەيكىگە قاراپ، الاقانداي كوزىن ءبىر توڭكەرەدى دە:
- جانىم، سەن نەتكەن جانسىڭ؟ سەنى قازاقتىڭ قاتىنى شىعار دا، ءوزىمدى باتىرى شىعار دەپ ويلايمىن... جونىڭدى ايتشى! - دەيدى ايەلگە.
- باتىر، اتىڭنان ءتۇس! ارتىڭنان قۋىپ كەلەتىن ەشكىم دە جوق. سەن بۇل ەلدى شابۋعا كەلسەڭ، بۇل ەل دە باسقا ءبىر ەلدى شابۋعا كەتكەن. اسىقپاي-اق ايداپ بار، جاۋابىن دا اسىقپاي بەرەرسىڭ! - دەيدى ايەل جالپاق بالۋانعا.
سودان كەيىن ءبارىمىز دە اتتان ءتۇسىپ، توبەنى اينالا وتىردىق. بۇل قار قاتىننىڭ قاي شاتاسقانىن تىڭدايىن دەپ وتىر دەپ ءبارىمىز جالپاققا رەنجىدىك، - دەيدى.
ازدان سوڭ ايەل قۇشاعىنداعى قىزدى بوساتادى دا، سوزىنە كىرىسەدى:
- مەن مىنا قىزدىڭ شەشەسىمىن. قىزىم قازىر ون بەستە. ءدال قىزىمنىڭ جاسىندا ءوزىم دە سەرگەلدەڭگە ۇشىراپ ەدىم. سونىڭ سۋىق ىزعارى تابانىمنان، قارا تاڭباسى ماڭدايىمنان ءالى كەتكەن جوق...
ەلىم دەيتىن ەلىم بار دەيسىڭ بە: ساي ساعالاپ، وزەن جاعالاپ جۇرەتىن ءتورت ءۇيلى ءبىر اۋىل بولىپتى، سول اۋىلدا سونار دەگەننىڭ قىزى ەدىم... قاي ەل ەكەنىن بىلمەيمىن، ەلسىزدە تۋعىر بالا ءبي دەگەن بالاسىن سۇندەتتەتىپ توي ىستەپ، ات شاپتىرعاندا باس بايگىگە قۇل باستاتقان توعىز، باس بالۋانعا كۇڭ باستاتقان توعىز تىگىپتى. بايگىگە ءوز قىزىن بەرسىن بە، اينالا قىز ىزدەپتى...
اكەم ارباسىن جوندەپ، شەشەم كوجەسىن قايناتىپ جاتىر ەدى، ون شاقتى سالت اتتى ساۋ ەتە ءتۇستى:
- جىگىتتەر، جول بولسىن! - دەپ اكەم جولاي ايتقاندا:
- جول بولماسا بولماسىن، قىز بولسىن! - دەپ، قوسقا سۇيەنىپ تۇرعان مەنى قاعىپ الدى دا، شاۋىپ كەتە بەردى...
ەرتەڭىنە شاپقان ات، كۇرەسكەن بالۋاننىڭ قىزىعى بىتكەسىن جابۋلى نارعا مىنگىزدى دە، مەنى بايگىگە بەرىپ جىبەردى. كۇرەسكە ءتۇسىپ، مەنى بايگىسىنە العان بايسارى دەگەن بالۋان ەكەن، ەلىنە كەلگەسىن قۇلتەكە دەگەن بايىنا بايلادى. قۇلتەكە باي مەنى ءبىر قۇلىنا وتاستىردى دا، ەكەۋمىزدى دە ساۋىنعا سالدى. وندا كوپ جاساعاندا ەكىنشى اتتىڭ بايگىسىنە تىگىلىپ (العاشقى جولى باس بايگىگە تىگىلگەن ەكەم)، وسى وزدەرىڭ شاپقان سارى دەگەن بايدىڭ قولىنا كوشتىم. ماعان اتاستىرعان قۇل باس بايگىگە تىگىلىپ، باسقا ءبىر ەلگە كەتتى. سارى بايدىڭ قايراق دەگەن جىلقىشىسى بار ەكەن:
- ومىرىڭدە بوساعاڭدا بولايىق، - دەپ بايدان سۇراپ، مەنى قاتىندىققا الدى.
- ءبىرىڭ جىلقىشى، ءبىرىڭ ساۋىنشى بولىپ جۇرە تۇرىڭدار، كەيىن بوساتارمىن،-دەپ ەدى سارى باي. سودان بەرى ون بەس جىل ءوتتى. بايىم بۇگىن ءولىپ بوساندى، ءوزىم وسى ورتالارىڭدا وتىرعان. كۇڭدىكتىڭ ۇزىن قۇرىعى سارت ەتىپ قىزىما تۇسە قالعاسىن، سوڭدارىڭنان قۋىپ كەلىپ تۇرمىن! ناعىپ قورىقپاي قۋىپ كەلدىڭ دەمەڭدەر: ون بەسىمدە ءوزىم دە تاپ وسى قىزىمداي ەدىم؛ سەندەردىڭ قولدارىڭدا كەتسە، ەندى ون بەس جىلدان سوڭ قىزىم دا تاپ قازىرگى مەندەي بولماي ما؟ مەن ءۇشىن بۇدان ارتىق قورقىنىش تا جوق، قورلىق تا جوق. سول مەنى ايداپ اكەلگەن! بەرسەڭدەر ءتىرى قايتام، بەرمەسەڭدەر ءولى الىپ قايتام! - دەيدى.
مانا ايەلدى اساپ قويارداي بوپ تۇرعان جىگىتتەر، قۇلاعىمىز سالبىراپ، كۇمىلجي بەرىپپىز؛ نە سۇراۋ، نە جاۋاپ بەرە الماي، جەردى شۇقي بەردىك، - دەيدى. ايەل ونى سەزە قويادى دا:
- «تەڭ - تەڭىمەن» دەپ، ون بەس جىل وتاسقان بايىم ەدى، سۇيەگىن جولدا كوردىم. بىلەكتىڭ كۇشىن، نايزانىڭ ۇشىن نە كۇشى تەڭدەسكە، نە يىعى تەڭدەسكە جۇمساعان جوقسىڭدار. جاعالاسقان جاۋ ەمەس، جالبارىنعان سور ەمەس پە ەدى، ونىڭ قۇنىن قالاي وتەيسىڭدەر؟.. قۇلىنعا قوساقتاپ قىزىمدى اكەتىپ باراسىڭدار، بۇلارىڭ دا نە ەرلىككە، نە ادىلدىككە جاناسپايدى. ەڭ مىقتاعاندا ەلىڭە ءبىر كۇڭ اپارىپ قوساسىڭدار. قىزىم سەندەرگە بارسا كۇڭ بولادى، وزىممەن قالسا تىم بولماعاندا، ءوز ەتەگىمدە ەركىن ەركەلەيدى. سوندىقتان قىزىمدى الىپ قايتام! - دەپتى.
ومىرىندە ايەلدەن مۇنداي ءسوز ەستىمەگەن اۋمەسەر كەيكى بىلاي دەپتى سوندا:
- ايەل ەركەككە قاتىندىققا جارالعان. ءبىزدىڭ دالادا ودان باسقا نە بىتىرەدى ولار؟ قىزدى ساتىپ الساڭ دا قاتىن، تارتىپ الساڭ دا قاتىن... جىگىتتەر، مىنا قاتىننىڭ ءسوزىن قويدىرىپ، ءوزىن دە الا جۇرەيىك. تەرەتىن تەزەك ءبىزدىڭ ەلدە دە بار! - دەيدى.
مانادان ويعا كومىلىپ، تۇنجىراپ وتىرعان جالپاق تاۋدان قۇلاعانداي قۇلاپ وتىر ەكەن. ۇشىپ تۇرا كەلىپ سارى قاسقا اتىن الگى ايەلگە توسا بەرەدى دە:
- ءوز بويىمنان بەرە الاتىن ايىبىم وسى-اق، جەڭگەي. ولقىسىنباي الا كور. كۇڭدىكتەن بوسانعىڭ كەلسە، مىنا جىلقىدان قالاعانىڭشا ال دا، جەردىڭ شەتىنە دەيىن كوشە بەر. ءبىراق جەر جۇزىندە كۇڭدىك پەن قۇلدىق جوق ەل بار دەگەندى ەستىگەنىم جوق ەدى، سوندىقتان وزىمە ەرىڭدەر: قاناتتىعا قاقتىرمايىن، تۇمسىقتىعا شوقىتتىرمايىن! - دەيدى. سوندا ايەل تۇرىپ:
- وسى جىلقىنىڭ قانشاسى وزدەرىڭە تيەدى؟ - دەپ سۇرايدى باتىردان.
- كىم بىلەدى، بىرەۋى دە تيمەس... ونى ءبي بىلەدى... - دەيدى جالپاق بالۋان.
- ەندەشە، جىلقى دا ال دەمە، اتىڭدى دا بەرمە، ساعان ەرە المايمىن دا: سەن دە ەلىڭە جەتكەنشە عانا ەرىكتى باتىرسىڭ، ەلىڭە بارعاسىن سەن دە ەركىڭنەن ايرىلاسىڭ: نە بايدىڭ، نە ءبيدىڭ سويىلى بوپ قالاسىڭ. باتىر-بالۋاندى كورىپ ءجۇرمىز عوي. سەنى باتىر دەپ جۇمسايدى دا، مەنى قاتىن دەپ جۇمسايدى: ايىرماسى وسى-اق. ءبىراق سەنىڭ ەركىڭ مەنىكىنەن ەركىن بولمايدى. سولاي ەمەس پە، باتىر؟ - دەيدى ايەل.
جالپاقتاعى دا موينىن سالبىراتىپ وتىرادى دا:
- ءبىز دالانىڭ ەسسىز ەسەرلەرىمىز عوي. كوزگە تۇرتكەندە عانا سەلك ەتەمىز. كوزگە تۇرتپەسە كورمەيمىز. سەن كوزىمنىڭ وقىراسىن الىپ، شىمىلدىعىن اشتىڭ. الگىندە عانا قىزىڭدى ساۋعاعا الىپ، كەڭ ءومىرىمنىڭ از عانا ويىنشىعى ەتەرمىن دەپ ەم. ەندى ودان قايتتىم. ءوز ەركىم وزىمدە تۇرعاندا، مەن دە ءبىر ادامعا ەرىك بەرەيىن، قىز سەنىكى. جەلدەن دە ەركىن ءومىر سۇرىڭدەر! - دەيدى.
ءبيشارانىڭ بوز كويلەگى جىرىم-جىرىم. قولدارى قارعانىڭ تۇياعىنداي قاپ-قارا! ەرنى قىرىق تىلىنگەن، جارىق-جارىق ءبىراق تۇيىلگەن قاباعىنان، وت جانعان كوزىنەن جانىڭ شوشىرلىق. جالىنعان جوق، ساسقان جوق، قىرىق جىگىتتى بيلەپ اكەتتى، - دەيدى.
جالپاقتىڭ سوڭعى ءسوزىن ەستۋى-اق مۇڭ ەكەن، ءبىرى سارى اتقا، ءبىرى تورى بەستىگە مىنىپ، ەكى ايەل ويناپ شىعا بەردى.
ءبىر كەزدە ايەل، سار قاسقا اتتى قالت توقتاتىپ، ارتىنا بۇرىلىپ:
- كەرەي دەگەن ەل كورسەڭدەر، سالەم ايت، جالپاق دەگەن باتىر كورسەندەر، سالەم ايت! - دەدى دە، جونەلە بەردى. ايەلدى اتتاندىرعان بويى تۇرەگەپ تۇرعان جالپاق بالۋان گۇرس ەتىپ قۇلاپ ءتۇستى. ءبىز دە سوندا عانا ەسىمىزدى جيىپپىز. ايتىپ-ايتىپ نە كەرەك، جىلقى دا قالىپ، جالپاقتى سۇيەپ ەلگە ارەڭ جەتكىزدىك، - دەيدى.
- شىركىن، ايەلدىڭ دە ايەلى ەكەن،-دەپ جاناي بالۋان ىلعي ايتاتىن ەدى،-دەپ ايتىلەس قارت ساقالىن تاعى ءبىر سالالاپ قوياتىن ەدى...
بالالار مانادان بەرى تىنىپ قالعاندارىن ەندى عانا بىلگەندەي:
- ءراسىرا، ءراسىري، راتۇرە ءراريرا... - دەپ، قايتا شۋلاسىپ كەتەر ەدى.