اقتامبەردى جىراۋدىڭ ولەڭدەرى

فوتو: None
جىراۋدىڭ «ەدىل، جايىق - ەكى وزەن»، «كۇلدىر-كۇلدىر كىسىنەتىپ»، «جاۋعا شاپتىم تۋ بايلاپ»، «جاعالباي دەگەن ەل بولار»، «جاعاما قولدىڭ تيگەنىن»، «سارى ايازدا قاتا ما»، «تۇيە موينىن تۇز كەسەر»، «ۋا، قارت بوگەنباي!» سياقتى جىر، تولعاۋلارىن ۇسىنامىز.

ەدىل، جايىق - ەكى وزەن

ەدىل، جايىق - ەكى وزەن،

تالسىز بولار دەيمىسىڭ.

كوكشەتاۋدىڭ كوپ كولى

ەلسىز بولار دەيمىسىڭ.

بوتا كوزدى بويجەتكەن

جارسىز بولار دەيمىسىڭ.

ابىلاي قونعان كەڭ قونىس

ەلسىز بولار دەيمىسىڭ.

ەركىن جايلاپ قونعان سوڭ،

مالسىز بولار دەيمىسىڭ.

تۇلپار تۋعان قۇلىنشاق

ەرسىز بولار دەيمىسىڭ.

تەبىنگەن تەپكى تيگەن سوڭ،

تەرسىز بولار دەيمىسىڭ،

القىنعان ارىن باسپايتىن

ورسىز بولار دەيمىسىڭ.

ورىن تاپقان ەر جىگىت

جەرسىز بولار دەيمىسىڭ.

وردا تىگىپ ورناسا،

تورسىز بولار دەيمىسىڭ!

كۇلدىر-كۇلدىر كىسىنەتىپ

كۇلدىر-كۇلدىر كىسىنەتىپ،

كۇرەڭدى مىنەر مە ەكەمىز؟!

كۇدەرىدەن باۋ تاعىپ،

اق كىرەۋكە كيەر مە ەكەمىز؟!

جاعاسى التىن، جەڭى جەز،

شىعىرشىعى تورعاي كوز

ساۋىت كيەر مە ەكەمىز؟!

ور قويانداي جۇگىنتىپ،

اش كۇزەندەي بۇگىلتىپ،

جولبارىستاي شۇباردى

تاڭداپ مىنەر مە ەكەمىز؟!

سول شۇبارعا مىنگەن سوڭ،

قوڭىراۋلى نايزا قولعا الىپ،

قوڭىر سالقىن توسكە الىپ،

قول توڭكەرەر مە ەكەمىز؟!

جالاۋلى نايزا جانعا الىپ،

جاۋ قاشىرار ما ەكەمىز؟!

توبىرشىقتى اندىگەن

تولتىرا تارتار ما ەكەمىز؟!

توبىلعى ءتۇبى قۇرالاي،

بىتىراتىپ اتار ما ەكەمىز!

جارلاۋعا بىتكەن جاپىراق -

جامىلساق، توڭار ما ەكەمىز؟!

جازىققا بىتكەن بۇلدىرگەن -

سۇعىنساق، تويار ما ەكەمىز!

توبىلعى ساپتى قامشى الىپ،

تۇمار مويىن ات ءمىنىپ،

قونىس تا قارار ما ەكەمىز!

ەل جازىلىپ جايلاۋدا،

جاقسىلار كەڭەس قۇرعاندا،

مۇرتىمىز ورگە شانشىلىپ،

بۇرىن دا سويلەر مە ەكەمىز؟!

وت باسار ورنى وتاۋداي،

قابىرعاسى حالىق ورناعان

جونتاۋداي،

ور قويانداي قاباقتى،

قيعان قامىس قۇلاقتى،

سارى مىسىقتاي ازۋلى،

ساپتى اياقتاي ەرىندى،

قيداسىن كارى جىلىكتى،

ومىراۋى ەسىكتەي،

ويىندى ەتى بەسىكتەي،

تابانى جالپاق تارلاندى

تاڭبالاپ مىنەر مە ەكەمىز؟!

سول تارلانعا مىنگەن سوڭ،

وزەن دە وزەن، وزەن سۋ،

ورلەردە جورتار ما ەكەمىز؟!

اڭدىسىپ جۇرگەن دۇشپاننىڭ

بۇلتتان شىققان اي بەتتى،

مۇناردان شىققان كۇن بەتتى،

ايتتىرسا، بەرمەس سۇلۋىن

اپپاق قىلىپ ماڭدايىن،

بۇعاق قىلىپ تاڭدايىن،

قيىلدىرىپ قاستارىن،

توگىلدىرىپ شاشتارىن،

كۇنىندە الامانعا

تەگىن ولجا قىلار ما ەكەمىز؟!

كۇلدىر-كۇلدىر كىسىنەتىپ،

كۇرەڭدى مىنەر مە ەكەمىز؟!

كۇدەرىدەن باۋ تاعىپ،

قامقاپتى كيەر مە ەكەمىز؟!

وزەنگە بيە بايلاتىپ،

توسكەيگە وردا ورناتىپ،

تورتكىلدەپ وشاق قازدىرىپ،

توبەل بيە سويعىزىپ،

تومەندە ءبيدىڭ كەڭەسىن

ءبىز دە ءبىر قۇرار ما ەكەمىز؟!

قۇلاتى تاۋعا قول سالىپ،

ساداقتىڭ وعىن مول سالىپ،

بەتپاقتىڭ ەڭ ءبىر شولىنەن

توتەلەپ ءجۇرىپ جول سالىپ،

قولدى ءبىر باستار ما ەكەمىز؟!

مايداندا دابىل قاقتىرىپ،

ەرلەردىڭ جولىن اشتىرىپ،

اتاسى باسقا قالماقتى

جۇرتىنان شاۋىپ بوستىرىپ،

تۇيەدەگى نارشاسىن،

الپەشتەگەن حانشاسىن

ات ارتىنا مىنگىزىپ،

تەگىن ءبىر ولجا قىلار ما ەكەمىز؟!

كەۋدە ءبىر جەردى جول قىلسام،

شولەڭ ءبىر جەردى كول قىلسام،

قۇراپ جاندى كوپ جيىپ،

ءوز الدىنا ەل قىلسام!

اسقار ءبىر تاۋدى جايلاسام،

جەلىلەپ بيە بايلاسام،

كۇندە جيىن، كۇندە توي،

قىز-بوزبالا ويناتسام،

تەنتەگىن تۇزەپ بايقا دەپ،

ىشىنەن ءبيدى سايلاتسام،

قۇلىم ءبىر ۇلداي كيىنسە،

كوركەمىن كورگەن سۇيىنسە،

اتىمتاي جومارت سەكىلدى

اتاعىم جۇرتقا بىلىنسە!

ءوزىم ءبىر بولەك جايلاسام،

جىگىتتەن نوكەر سايلاسام،

ويپاڭ جەرگە ون وتاۋ،

قىراڭ جەرگە قىرىق شاتىر تىگىپ،

قوناعىمدى جايعاسام!

پىشاقتان مالىم كەتپەسە،

قازانىم وتتان تۇسپەسە،

اۋىلدان توپىر ۇزىلمەي،

وشاقتىڭ وتى وشپەسە!

ماي جەمەسە قوناعىم،

قان جەمەسە باراعىم،

ون كىسىگە جاراسا

ءبىر كىسىگە ارناپ تارتقان تاباعىم!

حالىققا اتىم ءبىلىنىپ،

شۇلەڭگىر مىرزا اتانار ما ەكەمىز؟!

توسكەيدە كەڭەس توپتانىپ،

جاقسىلار ۇيدە باپتانىپ،

نوكەرلەر جۇرسە ساپ تۇزەپ،

قوس-قوسىمەن شاتتانىپ.

قيۋادان اقىل الاتىن،

قياننان ايلا تاباتىن

ەرلەردەن سالسام نوكەردى

دۇشپاننان كەكتى الاتىن!

ءجونى ءبىر جالپاق جوتاداي،

موينى ءبىر جالپاق بۇقاداي،

بالۋاننان نوكەر بارلاتىپ،

كۇرەسكە سالار ما ەكەمىز؟!

ارتىقشا كوزگە كورىنىپ،

بالۋانىم جىقسا تاڭلاتىپ،

الماسىن ارناپ سۋارىپ،

اق ساۋىت سوقسا زەرگەرىم،

تاۋداعى سالا بۇعىنى

اڭدىپ ءبىر اتسا مەرگەنىم!

كوكوراي كوكتەم بولعاندا

داۋىسى بار ازانداي،

جەلىنى بار قازانداي،

جارالى قۋداي ىڭىرانتىپ،

جارىلعان مۇزداي كۇڭىرەنتىپ،

قايراۋىقتىڭ اششى كۇيىندەي

قايىرىپ بوزداپ كۇيلەنتىپ،

بوتالاعان بوز ىنگەن

ازان-قازان، ۋ دا شۋ

و دا ءبىر السا مازامدى-اي!

العايدىڭ قۇبا جونىنا

جايىلعان قويىم سىيماسا،

ءجۇز بۇركەنشەك، ءجۇز قوسپەن

قاتار ءجۇرىپ جيناسا!

كوك الالى كوپ جىلقى

كولگە ءبىر تۇسسە كوز جەتپەي،

ساناپ سانىن الۋعا

ەسەبىنە جان جەتپەي...

بەگلەرىم مىنسە شۇبارىن،

جۇلىنداي قىلىپ جاراتىپ!

ەلدەن ەلدى ارالاپ،

تەكتىدەن تەكتى سارالاپ،

بەگلەردىڭ قىزىن ايتتىرسام،

نۇسقاسىن بايقاپ شامالاپ -

سىنعا تولسا سياعى،

البەتى شامنىڭ شىراعى،

مۇحيتتان ءسۇزىپ شىعارعان

قىمباتتى گاۋهار باعاسى.

ءجۇز نارعا كىلەم جاپتىرىپ،

قازاقتان سانىن ارتتىرىپ،

ۇزاتىپ السام سانمەنەن،

كوڭلىمدى حوش تاپتىرىپ!

بالا بەرسە تەزىنەن، -

پىرلەردىڭ بىتسە دەمىنەن،

شىلتەننىڭ ءتيىپ شىلاۋى،

ارتىلىپ تۋسا وزىمنەن!

وسىنداي بەرگەن داۋلەتتى

كوتەرىپ تۇرا الار ما ەكەمىز؟!

جاۋعا شاپتىم تۋ بايلاپ

جاۋعا شاپتىم تۋ بايلاپ،

شەپتى بۇزدىم ايعايلاپ.

دۇشپاننان كورگەن قورلىقتان

جالىندى جۇرەك قان قايناپ،

ەلدى-جۇرتتى قورعايلاپ،

ولىمگە ءجۇرمىز باس بايلاپ!

جاعالباي دەگەن ەل بولار

جاعالباي دەگەن ەل بولار،

جاعالتاي دەگەن كول بولار.

جاعالتايدىڭ جاعاسى

جاسىل دا بايتاق نۋ بولار.

اتادان التاۋ تۋعاننىڭ

جۇرەگىنىڭ باستارى

التىن مەنەن بۋ بولار.

اتادان جالعىز تۋعاننىڭ

جۇرەگىنىڭ باستارى

سارى دا جالقىن سۋ بولار،

جالعىزدىق، سەنى قايتەيىن!..

جاعاما قولدىڭ تيگەنىن

جالعىزدىق، سەنەن كورەمىن.

جاماۋلى كيىم كيگەنىم،

جارلىلىق، سەنەن كورەمىن.

اتادان تۋدىم جالقى بوپ،

جاقىننان كوردىم تالقى كوپ،

جاسىم جەتپەي ون بەسكە،

قورعايتىن جان ادام جوق.

كارى اقسايدى اقىلدان،

ەر اقسايدى جاقىننان،

قازىر ءالسىز بولسام دا،

ءۇمىتىم بار اقىردان.

جاسىم جەتىپ ون بەسكە،

كىرەر مە ەكەم كەڭەسكە،

بۇعانا قاتىپ، بەل بەكىپ

ەرەگەسكەن دۇشپانمەن

شىعار كۇن تۋسا كۇرەسكە!

دۇشپاننان كورگەن قورلىعىم

سارى سۋ بولدى جۇرەككە.

ون جەتىدە قۇرسانىپ،

قىلىش ءىلدىم بىلەككە.

جاۋعا قاراي اتتاندىم،

جەتكىز دەپ، قۇداي، تىلەككە!

سالپاڭ دا سالپاڭ جورتارمىن،

سارى ازبانعا قوسىمدى ارتارمىن.

تورلاۋسىز وسكەن قۇلانمىن،

مەزگىلسىز جۋساپ ورەرمىن.

بايراققا بىتكەن قۇراقپىن،

ساۋساعىم جەرگە تۇسىرمەن.

جاپانعا بىتكەن تەرەكپىن،

ەڭسەمنەن جەل سوقسا دا تەڭسەلمەن.

قاراعايعا قارسى بىتكەن بۇتاقپىن،

بالتالاساڭ دا ايرىلمان.

سىرتىم قۇرىش، ءجۇزىم بولات،

تاسقا دا سالساڭ، مايرىلمان!

سارى ايازدا قاتا ما

سارى ايازدا قاتا ما

قايناردىڭ اققان تۇنىعى؟

قاپ تۇبىندە جاتا ما

بولاتتىڭ اسىل سىنىعى؟

حالقىڭ توزىپ، كەم بولماس،

ءادىل بولسا ۇلىعى.

راقىمسىز جاقىننان

حالقى قاتتى تۇڭىلەر.

سىرقات بولساڭ جات جەردە،

جانىڭا كىم ۇڭىلەر؟!

ءادىل تۋعان جاقسىعا

ەكى داۋگەر جۇگىنەر،

تىزەسىن قيسىق بۇرماسا،

اسىلدىعى بىلىنەر.

تۇيە موينىن تۇز كەسەر

تۇيە موينىن تۇز كەسەر،

جىگىت موينىن قىز كەسەر،

سارتىلداعان سارى اياز،

جىلقىنىڭ موينىن مۇز كەسەر.

بۇلان دا بۇلان، بۇلان سان،

بۇلاننىڭ سانىن وق تەسەر،

بۇلانداپ جۇرگەن جىگىتتىڭ

جومارت قولىن جوق كەسەر!

ۋا، قارت بوگەنباي!

ۋا، قارت بوگەنباي!

قۇيار جاۋىن اسپاننان،

قارا بۇلت تورلاسا.

پالەكەت ەلدە كوبەيەر،

جىگىتتى جىگىت قورلاسا.

اقبوكەن كەلىپ جىعىلار،

الدىن قازىپ ورلاسا.

پەندەنىڭ باعى اشىلماس،

ماڭدايى قالىڭ سورلاسا.

دۇشپان قورلاپ نە قىلماق،

باقىت باسقا ورناسا!

قىناپتان قىلىش سۋىرماي،

قارىسقان جاۋ بۇلك ەتپەس،

جۋىلماي قاستىڭ قانىمەن،

نامىسقا تيگەن كىر كەتپەس.

شابىسساڭ، قانە، شىعىپ كور،

جاۋ ەمەسسىڭ كۇش جەتپەس،

دارابوزداي قولباسى

ابىرويىن كىرلەتپەس!

ۇرىن كەلگەن كۇيەۋ قايدا،

جەسىر قايدا ءتىل وتپەس؟

جەندەتتى كورسەت كوزىمە،

جەلىككەن باستى كىم كەسپەس؟!

ەلىڭدى جۇندەي تۇتكىزىپ،

قاندى كوبىك جۇتقىزىپ،

جايراتامىز وسى كەش!..