مۇحتار ومارحان ۇلى اۋەز

فوتو:
قازاق ادەبيەتىنىڭ كەمەلدەنۋىنە ولشەۋسىز ۇلەس قوسقان، الەمگە بەلگىلى كلاسسيك، اكادەميك مۇحتار ومارحان ۇلى اۋەز (1897-1961) بۇرىنعى سەمەي ۋەزى، شىڭعىس بولىسىنداعى قاسقابۇلاق دەگەن جەردە 1897- جىلى 28- قىركۇيەكتە دۇنيەگە كەلگەن.

بالا كۇنىنەن اباي نارىنەن، تاعلىمىنان ءنار الىپ وسكەن مۇحتار ۇلى اقىن شىعارماسىمەن ساۋات اشىپ، حات تانيدى. ونى بۇل داستۇردە تاربيەلەگەن-وسىرگەن اتاسى اۋەز ەدى. ون ءبىر جاسىندا اكەسى قايتىس بولىپ، مۇحتار اعاسى قاسىمبەكتىڭ تاربيەسىنە كوشەدى.


سەمەيدەگى ورىس گيمنازياسىندا بەس جىل، مۇعالىمدەر سەمينارياسىندا ءتورت جىل وقيدى. سەميناريادان سوڭ قالامگەرلىك ەڭبەكپەن قاتار، بىرنەشە رەسمي قىزمەتتەر اتقارادى. 1922- جىلى تاشكەنت مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنە ءتۇسىپ، كەيىن پەتەربور ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىنە اۋىسىپ، ونى 1928- جىلى بىتىرەدى. ورتا ازيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اسپيرانتۋراسىن اياقتاپ، جيىرما شاقتى جىلعا سوزىلعان كول-كوسىر ءبىلىم الادى.


ول تۇڭعىش اڭگىمەسىن 21 جاسىندا جاريالادى. العاشقى اڭگىمەسى - «قورعانسىزدىڭ كۇنى» - سىنشىل رەاليزم ۇلگىسىندە جازىلدى. بۇدان كەيىن جيىرما جىل بويى شاعىن پروزالىق شىعارمالار جازدى. العاشقى اڭگىمەلەرى دراماتيزمگە، تەرەڭ پسيحولوگيزمگە قۇرىلعان، دارالانعان ادام حاراكتەرىن دامۋ، ءوربۋ ۇستىندە سۋرەتتەپ شىڭدالعان سۋرەتكەر الەمگە ايگىلى «اباي جولى» رومان-ەپوپەياسىن جازىپ شىعاردى.


سونىمەن قاتار م.اۋەز اباي تانۋدى جۇيەلى عىلىم سالاسىنا اينالدىردى. ول - اباي ولەڭدەرىن جيناۋشى، زەرتتەۋشى، جاريالاۋشى بولدى. ۇلى عالىم فولكلور، ادەبيەت تاريحىنا بايلانىستى دا كوپ زەرتتەۋلەر جۇرگىزدى. م.اۋەز دراماتۋرگيا سالاسىندا دا كوپ ەڭبەك ەتتى. العاش قازاق تەاتر ونەرىنىڭ شىمىلدىعىن ويقۇدىقتا، كيىز ۇيدە اشقان م.اۋەز قالامىنان 30 دان اسا درامالىق شىعارمالار تۋدى. جازۋشىلىق، عالىمدىققا قوسا، مۇحتار ومارحان ۇلى جوعارى. وقۋ ورىندارىندا ۇستازدىق ەتىپ، ءدارىس وقىدى.


1961- جىلى، 27- ماۋسىمدا ۇلى جازۋشىنىڭ جۇرەگى سوعۋىن توقتاتتى.