عاسئر پروبلةماسئ - تةرروريزممةن ءتيئمدئ كذرةسؤدئث جولدارئ قانداي؟
ءتذپتئث-تذبئندة سونداي زذلئمدئقتان باسقا ةمةس، تاپ ادامداردئث وزدةرئ زارداپ شةگؤمةن كةلةدئ. سوعان قارماستان، ونداي قئر كورسةتؤلةر ءالئ كذنگة دةيئن تئيئلار ةمةس.
ولار ءتئپتئ كذن وتكةن سايئن تذرلةنئپ، بذگئندة جةر بةتئندةگئ ادامداردئث ذلكةن پروبلةماسئنا اينالدئ. تةرروريزم، ةكسترةميزم، سةپةراتيزم ءتئپتئ جةكةلةگةن ةلدةردئث پروبلةماسئ ةمةس، جاهاندئق دةثگةيدة كذش جذمئلدئرعاندا عانا جةثؤگة بولاتئن ذلكةن ماسةلة بولئپ وتئر. ال، وسئ ؤاقئتقا دةيئن لاثكةستئك ارةكةتتةردئث نةبئر سذمدئق تذرلةرئن كورگةن ادامزات، ونئث قانشالئقتئ قاؤئپتئ ةكةندئگئن ءجئتئ سةزئنة باستاعانداي. سوندئقتان دا بولار حالئقارالئق دةثگةيدة قانداي دا ءبئر باسقوسؤ بولا قالسا، تةرروريزم ماسةلةسئن اينالئپ وتپةيتئن بولدئ. ول ارينة ورئندئ دا. ويتكةنئ ادام بالاسئنا تةك قايعئ-مةن قاسئرةت اكةلةتئن تةرروريزم ؤاقئت وتكةن سايئن دذنيةنئ ءدذر سئلكئندئرؤدة.
ة ق ئ ذ-عا ءتوراعالئق ةتكةلئ بةرئ قازاقستان ذيئمنئث اسكةري-ساياسي ولشةمئنة تةرةث ءمان بةرؤدة. بذل رةتتة لاثكةستئكپةن ءتيئمدئ كذرةسؤدئث جولدارئن كورسةتةتئن حالئقارالئق دةثگةيدةگئ ءئس-شارالاردئ وتكئزئپ كةلةدئ. سونداي جيئنداردئث ءبئرئ كةشةلئ-بةرئ استانادا ءوتتئ. ة ق ئ ذ كةثئستئگئندة تةرروريزمنئث الدئن الؤداعئ تابئستئ ستراتةگيا، ءتيئمدئ ءئس-قيمئل جانة وزئق تاجئريبة ماسةلةلةرئن تالقئلاؤعا ارنالعان حالئقارالئق كونفةرةنسيا جذمئسئن بذگئن قورئتئندئلادئ. شاراعا قازاقستاندئق ماماندار مةن ساراپشئلار، عالئمدار مةن تانئمال ساياساتكةرلةر، سونداي-اق حالئقارالئق ذيئمداردئث وكئلدةرئ قاتئسئپ، لاثكةستئكپةن كذرةس ماسةلةلةرئ تؤرالئ وزدةرئنئث ذسئنئس-پئكئرلةرئن ورتاعا سالدئ.
مامانداردئث پايئمداؤلارئنشا، زامانئمئزدئث ةث قاؤئپتئ قذبئلئستارئنئث ءبئرئ - لاثكةستئكپةن تةك بةرلةسئپ كذرةسئپ، «ءبئر جاعادان باس، ءبئر جةثنةن قول شئعارعاندا» عانا وث ناتيجةگة قول جةتكئزؤگة بولادئ. بذنئ جاقسئ تذسئنةتئن قازاقستان، ة ق ئ ذ سياقتئ حالئقارالئق دةثگةيدةگئ ذيئمنئث باسشئسئ رةتئندة وسئ پروبلةماعا باسا نازار اؤدارئپ وتئر.
ق ر مةملةكةتتئك حاتشئسئ-سئرتقئ ئستةر ءمينيسترئ، ة ق ئ ذ-نئث ءئس باسئنداعئ ءتوراعاسئ قانات ساؤدابايةأتئث ايتؤئنشا، حالئقارالئق ذيئمعا ءتوراعالئق ةتكةن ةلئمئز ة ق ئ ذ-عا مذشة كوپتةگةن مةملةكةتتةرمةن لاثكةستئكپةن كذرةس باعئتئندا تئعئز قارئم-قاتئناس ورناتا وتئرئپ، قئرؤار جذمئستار اتقاردئ. ناقتئراق ايتقاندا، لاثكةستئكپةن كذرةس تاقئرئبئندا ءئرئ-ءئرئ جيئندار وتكئزدئ.
ءتوراعانئث پايئمداؤئنشا، تةرروريزممةن كذرةس ماسةلةسئندة حالئقارالئق ذيئم وكئلدةرئنئث ءئس-قيمئلدارئن بارئنشا بةلسةندةندئرئپ، مذمكئندئگئنشة ولاردئ تةرةثدة تذسكةن دذرئس. بذل ماسةلةلةر 2009 -جئلئ افينئدا وتكةن مينيسترلةر كةثةسئندة جان-جاقتئ تالقئلاندئ، ةندئ سول باسقوسؤدا كوتةرئلگةن ماسةلةلةردئ جذزةگة اسئرؤدا تاباندئلئق تانئتقان ءجون. 2001 -جئلئ قئركذيةكتئث 11-ئندة بولعان ا ق ش-تا بولعان لاثكةستئك شابؤئلدئث سالدارئنان 3 مئث ادامنئث ءومئرئن جالماعانئ ءالئ كوز الدئمئزدا. بذل وقيعا ادامدارعا لاثكةستئكتةن كةلةتئن قاؤئپتئث قانشالئقتئ قورقئنئشتئ ةكةندئگئن كورسةتتئ. سوعان قاراماستان، ادامزات بالاسئ تةرروريزممةن كذرةستئث جولئن تابا العان جوق. بذل ءتئپتئ ؤاقئت وتكةن سايئن ذدةي ءتذسئپ، سوثعئ ؤاقئتتا رةسةي، ذلئ بريتانيا، ءذندئستان، يسپانيا، تذركيا، پاكئستان سياقتئ ةلدةردة دة كورئنئس تابا باستادئ.
ق. ساؤدابايةأتئث پئكئرئنشة، لاثكةستئكپةن كذرةستة اسكةري-ساياسي، ةكونوميكالئق-ةكولوگيالئق جانة گؤمانيتارلئق باعئتتاردئ قامتيتئن كةشةندئ شارالار قاجةت. وسئعان قاراي ول ة ق ئ ذ-نئث لاثكةستئكتئث الدئن الؤعا باعئتتالعان تذجئرئمداماسئن ناقتئ تاجئريبةمةن تولئقتئرعان ماثئزدئ ةكةندئگئن اتاپ كورسةتتئ. «جذت جةتئ اعايئندئ» دةمةكشئ، لاثكةستئك ارةكةتتةر ذيئمداسقان قئلمئس، زاثسئز ةسئرتكئ جانة قارؤ-جاراق ساؤداسئ، ادام ساؤداسئ سياقتئ ترانسذلتتئق دةثگةيدةگئ قئلمئستئق ارةكةتتةردئ، لاثكةستئك شارالاردئ قولداؤعا باعئتتالعان ءادئس-تاسئلدةردئث ءبئرئ ةكةندئگئن بئلةمئز. وسئ سةبةپتئ حالئقارالئق ذيئمنئث باسشئسئ رةتئندة قازاقستان بيئلعئ جئلدئث شئلدة ايئندا لاثكةستئكپةن كذرةسكة باعئتتالعان ة ق ئ ذ-نئث كونفةرةنسياسئن ذيئمداستئردئ. سونئمةن قاتار ءبئز، ة ق ئ ذ-دان تئس ايماقتاردان كةلةتئن قاؤئپ-قاتةردئ دة دةر كةزئندة بولجاي بئلدئك. ءوز كةزةگئندة ول حالئقارالئق ذيئمنئث كذشئن اؤعانستانداعئ جاعدايدئ رةتتةؤگة جذمئلدئرؤعا مذمكئندئك تؤدئردئ. سونئمةن قاتار ءبئز، الةمدةگئ شيةلةنئس ايماقتارئنئث شةشئلؤئنة دة ئقپال ةتؤگة تئرئستئق. ويتكةنئ بذل دا ءتذرلئ قاؤئپ-قاتةرلةردئث الدئن الؤعا باعئتتالعان العئشارتتاردئث ءبئرئ ةدئ. كةيئنئرةكتة ءبئزدئث بذل ساياساتئمئز قئرعئزستاندا ورئن العان وقيعالار كةزئندة ءوزئنئث ومئرشةثدئگئن كورسةتتئ. ويتكةنئ قئرعئز ةلئندة بولعان تارتئپسئزدئك پةن باسسئزدئقتئ ءتذرلئ لاثكةستئك ذيئمداردئث ءوز پايداسئنا اسئرؤلارئ ابدةن مذمكئن ةدئ»، - دةدئ ءتوراعا ءوز سوزئندة.
جيئنعا قاتئسقان ساراپشئلاردئث پئكئرلةرئنشة، تةرروريزممةن كذرةس ماسةلةسئ ة ق ئ ذ-نئث استانادا وتةتئن سامميتئنئث كذن تارتئبئنة دة ةنگئزئلؤئ ءتيئس. سةبةبئ تةرروريزم ةشقانداي دا مةملةكةت جاپادان-جالعئز كذرةسة المايتئن قاؤئپتةردئث ءبئرئ.
ق ر ذلتتئق قاؤئپسئزدئك كوميتةتئنئث ءتوراعاسئ نذرتاي ابئقايةأتئث پئكئرئنشة، لاثكةستئك ارةكةتتةر قازئر ذلتتئق دةثگةيدةن اسئپ، جاهاندئق قاتةرگة اينالئپ وتئر. وكئنئشة قاراي، قازئر تةرروريزم ارةكةتتةرئ تةك ذدةپ قانا قويماي، ونئ تؤدئراتئن شارتتار دا اركةلكئلةنئپ وتئر. وسئ ؤاقئتتا ازاماتتاردئق قذقئقتارئنئث بذزئلؤئ، جوقشئلئق، قورشاعان ورتانئ لاستانؤئ سياقتئ شارتتاردئث ءوزئ لاثكةستئك ءرةكةتتةردئث تؤئنداؤئنا نةگئز بولؤدا. اسئرةسة قازئر ءدئننئث راديكالدانؤئ مةن تةرروريستئك يدةولوگيانئث ينتةرنةتتة تاراؤئ ذلكةن الاثداؤشئلئق تؤدئرؤدا. بذل كةلةثسئزدئكتةردئث قازاقستانعا دا قاؤئپ ءتوندئرؤئ بةك مذمكئن.
«ءبئزدئث باعئمئزعا وراي جانة مةملةكةت باسشئسئنئث ساليقالئ ساياساتئنئث ارقاسئندا ةلئمئزدة تةرروريستئك اكتئلةرگة تئكةلةي نةگئز بولاتئن العئشارتتار جوق. الايدا سئرتتان كةلگةن قاؤئپتئث قاتةر توندئرمةيتئنئنة ةشكئم دة كةپئل بولا المايدئ. ونئث ذستئنة قازئر جةكةلةگةن لاثكةستئك توپتاردئث ورتالئق ازيا ايماعئنا، سونئث ئشئندة قازاقستانعا ئقپالئن جذرگئزؤ جاعدايلارئ ورئن الئپ وتئر. لاثكةستةردئث قازاقستان ازاماتتارئن دا وزدةرئنة تارتؤ جاعدايلارئ بار. سوندئقتان قازاقستان قاشاندا تةرروريستئك ارةكةتتةردئ، ول قانداي تذردة بولماسئن قاتاث ايئپتايدئ جانة ةلئمئز اتالمئش ئندةتپةن كذرةس ئنتئماقتاستئقتا، بئرلةسكةن تذردة جذرگئزئلؤئ ءتيئس دةگةن ذستانئمدا»، - دةدئ ن.ابئقايةأ.
كونفةرةنسيانئث جذمئسئن قورئتئندئلاعان ق ر سئرتقئ ئستةر مينيسترلئگئ ة ق ئ ذ دةپارتامةنتئنئث ديرةكتورئ سةرجان ابدئكارئموأ جيئن بارئسئندا تةرروريزمنئث الدئن الؤعا باعئتتالعان استانا دةكلاراسياسئنئث جاريا ةتئلگةندئگئن ايتتئ. «قازاقستان حالئقارالئق ذيئمعا ءتوراعا رةتئندة قاؤئپسئزدئك ماسةلةسئنة ذلكةن ءمان بةرئپ وتئر. سونئمةن قاتار ةلئمئز الةمدةگئ شيةلةنئسكةن ايماقتارداعئ جاعدايلاردئ رةتتةؤگة دة بارئنشا كذش سالؤدا. وسئ ورايدا ءبئز بذگئن ءوزارا پئكئر الماسئپ، قذندئ ذسئنئستاردئ تئثداپ، تاجئريبة الماستئق. ةندئ بذگئنگئ جيئندا كوتةرئلگةن ماسةلةلةردئث بارلئعئ قازاننئث 18-ئ مةن 26-سئ ارالئعئندا أةنادا وتةتئن اسكةري-ساياسي ولشةمدةر جونئندةگئ كونفةرةنسيا بارئسئندا پئسئقتالاتئن بولادئ. سونئمةن بئرگة ول ةلئمئزدة وتكئزئلگةلئ وتئرعان ة ق ئ ذ-نئث سامميتئندة دة ءتيئستئ شةشئمدةر قابئلداؤدا ةسكةرئلةتئن بولادئ»، - دةدئ س. ابدئكارئموأ.
ءوز كةزةگئندة وسئ القالئ جيئنعا جانة قازاقستاننئث ة ق ئ ذ-عا ءتوراعالئعئنا باعاسئن بةرگةن ة ق ئ ذ-نئث تةرروريزمگة قارسئ بولئمشةسئنئث باسشئسئ رافاةل پةرل: «قازاقستان ة ق ئ ذ ءتوراعاسئ رةتئندة ايماقتئق قاؤئپسئزدئك ماسةلةسئنئث قانشالئقتئ ماثئزدئ ةكةندئگئن جاقسئ تذسئنةدئ. ال اتالمئش ذيئمنئث ءتوراعاسئ تةرروريزمدئ ترانسذلتتئق دةثگةيدةگئ قاؤئپ رةتئندة قاراستئرادئ. ياعني، ول ماسةلةنئث ءمان-جايئن ايقئن ذعئنئپ وتئر. قازاقستان وكئلدةرئ تةرروريزم ماسةلةسئنة جاثاشا سالماقتئ كوزقاراسپةن قارايدئ. سونئمةن قاتار كةز-كةلگةن شارانئ جذزةگة اسئرؤ بةلگئلئ ءبئر دةثگةيدة قارجئلئق قولداؤدئ قاجةت ةتةتئن بولسا، قازاقستان حالئقارالئق ذيئم اياسئنداعئ ءبئرقاتار جوبالاردئث جذزةگة اسئرئلؤئنا ذيتقئ بولئپ، قارجئلاي قولداؤ كورسةتتئ. بذگئنگئ ءوزئمئز قاتئسقان كونفةرةنسيا دا وسئ باعئتتاعئ ماثئزدئ شارالاردئث ءبئرئ. سوندئقتان مةن قازاقستاننئث ءتوراعالئعئنا وتة جوعارئ باعا بةرةمئن»، - دةدئ ر. پةرل.