جاثا يدةيالارعا ءزارؤ قذرلئق - كارئ» ةؤروپا ءذشئن قازاقستاننئث ة ق ئ ذ-عا ءتوراعالئعئ تئث يدةيالاردئ تالقئعا سالادئ - ءماجئلئس دةپؤتاتئ ز. الشئمباةأ

فوتو: None
اقپارات /انارگذل تولةگةن/ - قازئرگئ ؤاقئتتا قازاقستان ة ق ئ ذ-عا ءتورالئعئن ذيئمداستئرؤ باعئتئندا

جوسپارلانعان جذمئستاردئ اتقارئپ جاتئر. كةلئسسوزدةر ناتيجةسئندة 2010 جئلئ قازاقستاننئث ة ق ئ ذ-دا ءتوراعالئق ةتؤئ تؤرالئ كةلئسئمگة قول جةتكئزئلدئ. ة ق ئ ذ-نئث تاريحئندا بذل ذيئمعا مذسئلمان حالقئ باسئم، تذركئتئلدةس ازيالئق ةل باسشئلئق جاسايدئ. وسئ ورايدا ةلئمئزدئث زاث شئعارؤشئ بيلئگئ - پارلامةنتتئث اتقارار جذگئ قانداي، حالئق قالاؤلئلارئ ة ق ئ ذ جونئندة قانداي پئكئردة؟
وسئ ساؤالدار توثئرةگئندة قازاقپارات تئلشئسئنة قازاقستان رةسپؤبليكاسئ پارلامةنتئ ءماجئلئسئنئث دةپؤتاتئ، حالئقارالئق ئستةر، قورعانئس جانة قاؤئپسئزدئك كوميتةتئنئث مذشةسئ زةينوللا الشئمباةأ سذحبات بةردئ.

 - ة ق ئ ذ-عا ءتوراعالئق ةتؤ قازاقستان ءذشئن ذلكةن مذمكئندئكتةرگة اشئلعان جول ةكةنئ داؤسئز. دايئندئق جذمئستارئنئث بةت الئسئ قانداي؟

- پارلامةنتتئث جاثا سةسسياسئن اشاردا سويلةگةن سوزئندة پرةزيدةنتئمئز ن.نازارباةأ الداعئ جئل ةلئمئز ءذشئن ايرئقشا بولاتئنئن، ول قازاقستاننئث ة ق ئ ذ ءتوراعالئق ةتؤئمةن بايلانئستئ ةكةنئن اتاپ ايتتئ. بذل قذرمةتتئ ميسسييانئ اتقارؤ ذلكةن جاؤاپكةرشئلئك جذكتةيدئ.

بذل ذيئمعا، 1975 جئلئ «حةلسينكي قورئتئندئ اكتئسئنة» قول قويعان ةؤروپا مةن ازيا ةلدةرئمةن قاتار، ا ق ش پةن كانادا دا كئرةدئ. قازئرگئ سانئ 56 ةل. العاشئندا «ةؤروپاداعئ قاؤئپسئزدئك جانة ئنتئماق كونفةرةنسيياسئ» بولئپ قئزمةتئن باستاعان بولاتئن. 1995 جئلدان ةؤروپاداعئ قاؤئپسئزدئك پةن ئنتئماقتاستئق ذيئمئ، ياعني ة ق ئ  ذ اتاندئ، جانة الةمدةگئ ئقپالدئ، بةدةلدئ حالئقارالئق ذيئمعا اينالدئ. أارشاأا شارتئ ذيئمئنا كئرةتئن مةملةكةتتةر مةن باتئس ةلدةرئ اراسئنداعئ ذزاققا سوزئلعان تةكةتئرةستئث بةيبئت اياقتالؤئنا، ادام قذقئعئ مةن بوستاندئق نةگئزدةرئنئث، دةموكراتيا مةن زاثدئلئقتاردئث ساقتالؤئنا، قورشاعان ورتاعا جاثاشا كوزقاراس قالئپتاستئرؤعا ةلةؤلئ قئزمةتتةر اتقارعانئن ايتساق تا جةتكئلئكتئ.

وتكةن جئلئ وسئ ذيئمنئث پارلامةنتتئك اسسامبلةياسئنئث جئل سايئنعا 17 سةسسيياسئ استانادا تابئستئ وتكةندئگئنئث ءوزئ ةلئمئزدئث وسئ ذيئمعا ءتوراعالئققا تئثعئلئقتئ دايئندالئپ وتئرعانئن كورسةتتئ.

ة ق ئ ذ-نئث وتئز جئلدان استام تاريحئندا ونئ ءبئرئنشئ رةت مذسئلمان الةمئنئث وكئلئ رةتئندة قازاقستان باسقارعالئ وتئر. وسئ رةتتة ةلئمئزدة قالئپتاسقان ةتنيكالئق جانة كونفةسسيياارالئق توپتاردئث ءوزارا جاراسئمدئ كةلئسئمئنة نةگئزدةلگةن حالئقتار اراسئنداعئ دوستئق جانة ساياسي تذراقتئلئقتا قول جةتكةن تاجئريبةمئز بذل ذيئمعا كئرةتئن ةلدةردئث قئزئعؤشئلئعئن تؤعئزاتئنئ ءسوزسئز.

قازاقستان ادام قذقئعئن قورعاؤعا ارنالعان ءبئرقاتار حالئقارالئق قذجاتتاردئ راتيفيكاسييالادئ. ياعني ءتذسئنئكتئ تئلمةن تارقاتئپ تذسئندئرةر بولساق، جالپئعا بئردةي تانئلعان ءبئرقاتار حالئقارالئق اكتئلةر، ايتالئق: «ازاماتتئق جانة ساياسي قذقئقتار تؤرالئ حالئقارالئق پاكتئگة»، «ازاپتاؤعا جانة ادامنئث قادئر-قاسيةتئنة نذقسان كةلتئرةتئن باسقا دا جازالاؤ تذرلةرئنة قارسئ كونأةنسيياعا»، «بوسقئندار تؤرالئ» ت.ب. وتة ماثئزدئ حالئقارالئق قذجاتتار بةكئتئلدئ. ادام قذقئعئ مةن ونئث ءومئرئ، بوستاندئعئ ءبئزدئث مةملةكةتئمئزدة ةث باستئ قذندئلئق. سوندئقتان ادام قذقئعئ مةن ونئث بوستاندئعئنا قاتئستئ ماثئزدئ قذجاتتاردئث بةكئتئلؤئ مةملةكةت باسشئسئنئث ذستانعان باعئتئنئث دذرئستئعئن دالةلدةيدئ، جانة قازاقستاننئث ذستانعان ساياساتئ ة ق ئ ذ مذشة ةلدةر تاراپئنان لايئقتئ باعالاندئ دا.

كةيبئر ماثئزدئ ئستةرگة قازاقستان قازئردئث وزئندة كئرئسئپ كةتتئ دةپ ايتؤعا بولادئ. جاقئندا پرةزيدةنتئمئز ن.نازارباةأ اقتوبة وبلئسئندا بولئپ «باتئس ةؤروپا - باتئس قئتاي» ارالئعئن قازاقستان تةرريتوريياسئ ذستئمةن جالعايتئن تاس جول قذرئلئسئنئث تذساؤكةسةر راسئمئنة قاتئستئ. بذل ةؤرازيالئق تاسئمال ءدالئزئن دامئتؤ باعئتئنداعئ ئستةر قاتارئنا جاتادئ. ءبئز تاريحتان بئلةتئن كونة «جئبةك جولئنئث» جاثا گةوساياسي كةزةثدةردةگئ جاثعئرؤئ. كذن تارتئبئندة بولاتئن - ةكولوگييالئق قاؤئپسئزدئك، جوعارئدا ايتئلعانداي ةؤرازييالئق تاسئمال ءدالئزئن دامئتؤ، قازاقستاننئث ءوزئ حالئقارالئق قذقئق سؤبيةكتئسئ رةتئندة قاتئسقان اؤعانستانعا ةكونوميكالئق كومةك كورسةتؤ، يراقتاعئ سوعئس زارداپتارئن جويؤعا قاتئسؤ سةكئلدئ ت.ب. سان سالالئ ماسةلةلةردة قازاقستان كوزقاراسئ، ناقتئ ءئس تاجئريبةسئ ءوزئنئث ئيگئ اسةرئن تيگئزةدئ دةپ ويلايمئز.

- ة ق ئ ذ-عا ءتوراعالئق ةتؤ بارئسئندا ةؤروپالئق ستاندارتتارعا جاقئن بولؤعا جاعداي تؤماق. ناقتئلاي اتاساق، ول قانداي ستاندارتتار؟

- ةقئذ-نئث باستئ باعدارلامالارئ نةگئزئنةن ءذش باعئتتئ قامتيدئ. ولار بئرئنشئدةن، ةؤروپا قذرلئعئنداعئ قاؤئپسئزدئكتئ قامتاماسئز ةتؤ. بذل شارالاردئث ئشئندة مةملةكةتتةر اراسئنداعئ شةكارالاردئث مئزعئماستئعئ، ءبئر-بئرئنئث ئشكئ ئستةرئنة قول سذقپاؤئ، ادام قذقئعئ مةن بوستاندئعئنئث ساقتالؤئ، تةثدئك جانة حالئقتاردئث ءوز تاعدئرئن ءوزئ ايقئنداؤئ پرينسيپتةرئ.

ةكئنشئدةن، ذيئم مةملةكةتتةرئ اراسئندا ةكونوميكا، عئلئم، تةحنيكا جانة قورشاعان ورتانئ قورعاؤ باعئتئنداعئ قاؤئمدئق شارالار كئرةدئ. بئرلةسة قابئلداعان قذجاتتار نةگئزئندة ساؤدا سالاسئن، وندئرئستئك كووپةراسييا، عئلئم مةن جاثا تةحنولوگييالاردئ دامئتؤ جانة قورشاعان ورتانئ ساقتاؤ باعئتئنداعئ ئستةردئ قامتيدئ.

گؤمانيتارلئق دامؤدئ قامتيتئن ذلكةن بولئگئ ءذشئنشئ باعئتتئ ايقئندايدئ. وعان مادةنيةت، اقپارات جانة ءبئلئم بةرؤ، ياعني «ادام فاكتورئ» توثئرةگئندةگئ ماسةلةلةر كئرةدئ. ادامداردئث جةكة قذقئقتارئنئث ساقتالؤئمةن بئرگة، ةمئن-ةركئن قارئم-قاتئناس جاساؤ قذقئقتارئ، كوشئ-قون ت.ب. ماسةلةلةر جاتادئ. ة ق ئ ذ-نئث باعدارلارئنئث ءبئرئ رةتئندة باتئس پةن شئعئستئث اراسئنداعئ وركةنيةتارالئق ءذن قاتئسؤدئ ءارئ قاراي دامئتؤ قالا بةرةتئنئ ءسوزسئز. كةيبئر باتئس ساياساتكةرلةرئ مةن عالئمدارئ وركةنيةتتةر اراسئندا كةلئسئم بولؤئنا سةنئمسئزدئكپةن قاراپ، «وركةنيةتتةر قاقتئعئسئن» دا بولجاپ قويعان.

بذل تذرعئدا قازاقستان ءوزئ ءتوراعالئق ةتةتئن ذيئمعا قاتئسؤشئلارعا، ولاردئث ذلتتئق مذددةلةرئنة جاؤاپ بةرة الاتئن ورتالئق ازياداعئ قاؤئپسئزدئك پةن تذراقتئلئقتئ قامتاماسئز ةتؤگة سةنئم شارالارئن بةكةمدةؤگة، قاؤئپسئزدئكتئث اسكةري ةمةس شارالارئنا، ونئث ئشئندة تةرروريزممةن، ةسئرتكئ تاسئمالئمةن، زاثسئز قارؤ-جاراق ساؤداسئمةن كذرةستئ دامئتؤعا كذش سالاتئنئن ءوز تاجئريبةسئندة دالةلدةپ كورسةتئپ وتئر. ياعني، ولاردئث دا بئزدةن ذيرةنةرئ از ةمةس. بذل تؤرالئ ةلئمئزگة كةلگةن شةت ةلدةردئث تانئمال ساياساتكةرلةرئ مةن الةمدئك دةثگةيدةگئ قايراتكةرلةرئ ءوز سوزدةرئندة ايتئپ، جازئپ تا ءجذر.

- ادةتتة ة ق ئ ذ ءتوراعالارئ قاتارئندا ةؤرووداققا مذشة. نة ذمئتكةر اتانعان باتئس ةؤروپا مةملةكةتتةرئ باسئم بولعان. قازاقستاننئث بذل جولعئ جةتئستئگئ ةؤروپاعا نة بةرةدئ؟

- ارينة، بذل جةتئستئك ةلباسئنئث 90-شئ جئلداردئث باسئندا كوتةرگةن قازاقستاننئث دذنيةجذزئلئك قوعامداستئقتاعئ ءوز ورنئن تابؤ، سئرتقئ ساياساتتاعئ كوپ أةكتورلئق قاتئناس ورناتؤ يدةياسئنئث ومئرشةثدئگئن كورسةتةدئ.

پرةزيدةنتئمئز ن.ا.نازارباةأتئث سارابدال ساياساتئنئث، حالئقارالئق بةدةلئنئث ارقاسئندا ةلئمئز ةؤروپانئث تورئندة وتئرئپ، تةرةزةسئ تةث دذنيةجذزئ قاؤئمداستئعئ مويئنداعان ةل بولعانئن دالةلدةپ وتئر. وسئ ءتوراعالئق قارساثئندا، وتكةن جئلئ «ةؤروپاعا جول» مةملةكةتتئك باعدارلاماسئ قابئلداندئ. ياعني، ءبئزدئث ةؤروپا ةلدةرئمةن قارئم-قاتئناستاعئ ذستاناتئن باعئتئمئز بةرئك فؤندامةنتپةن قالانئپ جاتئر. بذنئث بارلئعئ دا ةل ةكونوميكاسئ مةن قوعام دامؤئ ءذشئن جاسالئپ جاتقانئ انئق. الةمنئث ةث وزئق تةحنولوگيالارئ مةن ءومئر ءسذرؤدئث ةؤروپالئق ستاندارتتارئنا جةتؤگة تالپئنئس. «كارئ» ةؤروپا - جاثا يدةيالارعا ءزارؤ قذرلئق. ة ق ئ ذ جانئنان قذرئلعان تذراقتئ كةثةس ساياسي كونسؤلتاسييالار وتكئزئپ تذراتئنئن ةسكةرسةك - ءبئزدئث توراعالئعئمئزبةن تالاي يدةيالار تالقئلاؤعا ذسئنئلاتئنئ انئق.

ة ق ئ ذ-نئث مةملةكةت جانة ذكئمةت باسشئلارئ باس قوسقان جوعارئ دةثگةيدةگئ وتئرئستارئندا پرةزيدةنتئمئز ن.نازارباةأ ءسوز باستايتئن بولادئ. بذل ةلئن شئن سذيةتئن ءاربئر قازاقستاندئقتاردئث ماقتانئشئن تؤعئزئپ، مةرةيئن وسئرةتئنئ ءسوزسئز. ودان باسقا جئل ئشئندة، وسئ ذيئمعا مذشة بارلئق 56 مةملةكةتتئث مينيسترلةر كةثةسئ وتكئزئلةدئ. ءبئر سوزبةن ايتقاندا، ذيئمعا ءتوراعالئق ةتؤ ذلكةن ساياسي لاؤازئم.

قازاقستاننئث سئرتقئ ئستةر مينيسترلئگئ جئل بويئ وسئ ذيئم شةثبةرئندة حالئقارالئق قوعامداستئقپةن قويان-قولتئق، تئعئز قاتئناستا قئزمةت جاسايدئ. قارجئ ماسةلةسئ، كادرلاردئ جاساقتاؤ، تذرلئ ةؤروپالئق دةثگةيدة ساياسي-ةكونوميكالئق شارالار وتكئزؤ، جانجال تؤئنداعان وثئرلةرگة جةكة وكئلدةرئن جئبةرؤ، باسقا دا ذيئمنئث ئشكئ-سئرتقئ ماسةلةلةرئنة قازاقستان باسشئلئق جذرگئزةدئ.

- وسئ ورايدا پارلامةنتتئ قانداي جذمئستار كذتئپ تذر

 

- بئزدةر، دةپؤتاتتار شةتةلدئك ارئپتةستةرئمئزبةن بئرگة جذمئس ئستةپ، ذيئمعا قاتئسؤشئ ةلدةر پارلامةنتتةرئنئث جذمئس تاجئريبةسئمةن تانئسامئز. بئزدةگئ زاث شئعارؤ ساپاسئنئث دةثگةيئن ةؤروپالئق ستاندارتتارعا كوتةرؤ، جاقئنداستئرؤ مئندةتئ الدئمئزدا تذر.

تاياؤدا الماتئ قالاسئندا پرةزيدةنت ن.نازارباةأتئث «جاهاندئق قوعامداستئقتئ تذبئرئنةن جاثعئرتؤ ستراتةگياسئ جانة وركةنيةتتةر ارئپتةستئگئ» دةگةن جاثا كئتابئنئث تذساؤكةسةرئ بولدئ. ةلباسئ كئتابئنئث ارقاؤئ - جاهاندئق جاثارؤ مةن وركةنيةتتةر اراسئنداعئ ماسةلةلةر قازئرگئ كذنئ دة ةؤروپا ةلدةرئ بةتپة-بةت كةلئپ، ولاردئث دا بذگئنگئ كذن تارتئبئندة تذرعان ماثئزدئ ماسةلةلةر.

ءتوراعالئق تؤرالئ شةشئم قازاقستاننئث دةموكراتييالئق قوعام قذرؤداعئ جانة نارئقتئق ةكونوميكانئ ئرئقتاندئرؤداعئ ايقئن جةتئستئگئن مويئنداؤ بولئپ تابئلادئ. ة ق ئ ذ قاتئسؤشئ - ةلدةرئنئث كونسةنسؤسئ ساياسي تذراقتئلئق پةن سئرتقئ ساياسي باعئتتئث ايقئندئلئعئن قامتاماسئز ةتكةن ةلئمئزدئث سئرتقئ جانةئشكئ ساياساتئن مويئنداؤعا نةگئزدةلگةن.

قورئتا ايتقاندا، قازاقستاننئث بذل بةدةلدئ الةمدئك قوعامداستئققا ءتوراعالئق ةتؤئ ةلئمئز ءذشئن بيئك مارتةبة، سونئمةن بئرگة زور جاؤاپكةرشئلئك. قازاقستان ءتوراعالئعئ ة ق ئ ذ-نئث بةدةلئن بذرئنعئدان دا جوعارئ كوتةرةتئنئنة تولئقتاي سةنئمدئمئز. بذل ءوز ةلئمئزدئث جاثا ساتئعا كوتةرئلؤئ ءذشئن دة مول مذمكئندئك.

- اثگئمةثئزگة راحمةت!