ارالدىڭ تۇبىندە قالعان كەمەلەر قايدا كەتتى
قىزىلوردا. KAZINFORM - ارالدىڭ ايبىنى اسقاقتاپ تۇرعاندا ايدىنىندا جۇزگەن كەمەلەردىڭ تالايىنان ايىرىلىپ قالدىق. ساقتاپ قالا العانىمىز ساۋساقپەن سانارلىق. Kazinform ءتىلشىسى وسى ەكى ساناتتاعى سۋ كولىكتەرىنىڭ جاي-كۇيىنە ءۇڭىلىپ كوردى.
ءبىز تابان تىرەگەن بالىقشىلار مۋزەيىنىڭ الدىندا ليەۆ بەرگ، تولەگەن الىمبەتوۆ، تولەگەن توقتاروۆ كەمەلەرى تۇر.
- بىلۋىمشە، وسى كۇنى تەڭىزدە جۇزگەن نەبارى 12-13 كەمە قالىپتى. سونىڭ تورتەۋى ءبىزدىڭ مۋزەيدە، ياعني مەملەكەتتىڭ قورعاۋىندا. قالعانىن حالىق مەتالل قابىلدايتىن ورىنعا وتكىزىپ جاتقان كورىنەدى. كەيبىر اۋىلدا ءتىپتى الدەقاشان وتكىزىپ جىبەرگەن. بۇعان دەيىن مينيسترلىككە سول كەمەلەردىڭ بىرەن-سارانىن بولسا دا الىپ قالىپ، ەكسپوزيتسيا قورىنا قوسۋ جونىندە ۇسىنىس بىلدىرگەنمىن. دەپۋتاتتار مۇنى ءماجىلىس مىنبەرىندە كوتەردى. ءبىراق ۇسىنىس ءسوز جۇزىنەن ءارى اسپادى. ەڭ بولماسا، كەمەلەردى بولشەكتەپ تيەپ اكەلەتىن تەحنيكا قاراستىرعاندا ءوزىمىز- اق الىپ كەلەر ەدىك. نەگىزى ءار بالىقشىلار اۋىلىندا ءبىر كەمە، ءبىر زاكىر تۇرۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. قالاي دەسەك تە، بۇل - ءبىزدىڭ تاريحىمىز، - دەيدى مۋزەي مەڭگەرۋشىسى الىشەر سارجانوۆ.
جۋرناليست ەرعالي ابدۋللا بالىقشىلار مۋزەيىندەگى تولەگەن توقتاروۆ كەمەسى تۋرالى ەرەكشە مالىمەتپەن ءبولىستى.
- بۇل تەڭىزدە ونداعان جىل قىزمەت ەتكەن «ارال بالىق ءوندىرىسى» بىرلەستىگىنىڭ ەڭ سوڭعى بولىپ توقتاعان كەمەسى ەكەنىن جاستار بىلمەۋى مۇمكىن. كەمە كاپيتانى ساندىبەك اليەۆتىڭ ەڭبەك كىتاپشاسىندا 1979 -جىلى 22- ناۋرىزدا تەڭىز ناۆيگاتسياسىنىڭ اشىلماۋىنا بايلانىستى تولەگەن توقتاروۆ كەمەسىنىڭ ەكيپاجى ءبىرجولا تاراتىلىپ، كەمە كاپيتانى بالىق ءوندىرىسى بولىمدەرىنىڭ بىرىنە جۇمىسقا اۋىسقانى كورسەتىلگەن. بۇل تەڭىزدىڭ تارتىلۋى كوزگە كورىنىپ، ارال بالىقشىلارى جەر-جەرگە ۇدەرە كوشە باستاعان الماعايىپ كەز ەدى. ارال تەڭىزىنىڭ سوڭعى كەمەسى سورتاڭ جاعالاۋدىڭ قايىر قۇمىنا تۇمسىق تىرەپ توقتاعان، - دەدى ارىپتەسىمىز.
ارالدىق سەرىك دۇيسەنبايەۆ 2012 -جىلدان بەرى گيد ءارى اۋدارماشى بولىپ ەڭبەك ەتىپ كەلەدى.
تۋريستەر ونى ورتالىق ازيانىڭ تۋريستىك نىساندارى تۋرالى اقپارات قامتىلعان شەتەلدىك كىتاپتار ارقىلى تابادى ەكەن.
كەيىپكەرىمىز بالىقشىلار مۋزەيىندەگى كەمەلەردىڭ بويالعانىن ەستىسە، شەتەلدىك ساياحاتشىلاردىڭ بەتى قايتىپ قالاتىنىن جەتكىزدى.
- فوتوگرافتار مەن كينوگەرلەر تەڭىزدىڭ تابانىنان تابىلعان كەمەلەردى توت باسقان، ەسكىرگەن كۇيىندە كورگىسى ءارى فوتو-ۆيدەوعا تۇسىرگىسى كەلەدى. بويالعان سۋ كولىكتەرى دە تاريحتىڭ ءبىر بولىگى بولعانىمەن ولار ءۇشىن فەيك سانالادى. ءوزىم وزبەكستانعا بارىپ كورگەن جوقپىن، ءبىراق ءبىر بىلەتىنىم، ول جاقتا بەس-التى كەمەنى ءبىر جەرگە جيناپ قويعان. سول ارقىلى وزبەك اعايىن تۋريستەرگە قولايلى جاعداي جاساپ وتىر. ارال تەڭىزىنىڭ وزبەكستان جاعىنداعى بولىگىنە جەتۋ وڭاي ەمەس. ەكى كۇن ۋاقىت كەتەدى. ءبىراق مويناقتاعى كەمەلەر ءۇشىن جول ۇزاقتىعى ولارعا كەدەرگى ەمەس. تۋريستەر حابارلاسقاندا ارال تەڭىزىنىڭ قازاقستان جاعىندا ەسكى كەمەلەر شوعىرى بار-جوعىن سۇرايدى. جوق دەسەم، كوبى كەلۋدەن باس تارتادى. تۋريستەر مۇنداي ساپار كەزىندە تەك كەمەنى كورىپ، ءبىزدىڭ قىزمەتىمىزدى عانا پايدالانبايدى. قىزىلوردانىڭ ۆوكزالىنا كەلەدى، ارالدىڭ قوناقۇيىنە ورنالاسىپ، كافەسىنەن تاماقتانادى. بالىقشىنىڭ كەمەسىنە مىنسە دە بەس-ون تيىنىن تاستاپ كەتەدى. مىنە، ءبىز وسى تابىستان ايىرىلىپ قالىپ وتىرمىز، - دەدى سەرىك دۇيسەنبايەۆ.
ول قايراڭدا قالعان كەمەلەر جايىنان بولەك ءتۋريزمدى تۇلەتۋدەگى كەدەرگىلەردى اتادى.
- تۋريستەردى 30 شاقتى عانا ءۇي ورنالاسقان تاستۇبەك دەگەن جەرگە اپارامىز. ساماۋرىنعا ءشاي قويۋ، بالىق اۋلاۋ، قۋىرۋ، تۇيە ساۋۋ - ولار ءۇشىن ەكزوتيكا. بالىقشىلار اۋدى ءتۇس قايتا سالىپ، ەرتەڭىنە كۇن شىقپاي تۇرىپ جيناپ الادى. تۋريستەر بالىقشىلاردىڭ ۇيىنە قونىپ، وسى پروتسەستى كورەدى. ارالعا كەلگەن شەتەلدىك مەيمانداردى وسىنداي لوكاتسيالارعا اپارامىز. اۋىلعا بارىپ، مال تاڭبالاپ، تولدەپ جاتقانىن كورسە دە ولجا. جولدىڭ ساپاسىن ءالى دە جاقسارتۋ كەرەك. ءبىراق سول كەدىر- بۇدىرعا شەتەلدىكتەر «قازاق ەكستريم» دەپ ات قويىپ العان. سوڭعى 4-5 جىلدان بەرى كوكارالدى ستراتەگيالىق ماڭىزدى نىسان دەپ كۇزەتىپ تۇراتىن بولدى. كىشى ارال تەڭىزىنىڭ قازاقستان جاعى كوكارال بوگەتىن سالىپ، تەڭىزدىڭ سولتۇستىك بولىگىن ساقتاپ قالعانىن ەستىگەن سوڭ تۋريستەر سونى كورۋگە كەلەدى. ءبىراق الدىنان وسىنداي كەدەرگى شىعادى. مىڭداعان شاقىرىمدى ارتقا تاستاپ جەتكەندە ونى كورۋىنە تىيىم سالۋ دۇرىس ەمەس دەپ ەسەپتەيمىن. ءتۋريزمدى دامىتۋ تۋرالى اڭگىمەمىز ادەمى، ءال ىسىمىز مىناۋ، - دەدى گيد.
كونەنىڭ كوزىندەي بولعان كەمەلەردىڭ ەندى ءبىرىن ارال اۋدانىنداعى ۇيالى اۋىلىنىڭ ورنىنان 18 شاقىرىم بەرىدەن تاباسىز.
«ساتۋرن» كەمەسىنىڭ تاريحىن قازالى اۋدانى كاۋكەي اۋىلىنىڭ تۇرعىنى، مۇعالىم ساكەن قابىلوۆ جاقسى بىلەدى.
- بۇرىن بۇل كەمە ارال قالاسىنا قاتىناپ تۇرعان. كەيىنىرەك ۇيالى اۋىلدىق كەڭەسىنە قاراستى ەلدى مەكەندەرگە ازىق-تۇلىك، تۇشى سۋ، تۇرمىسقا قاجەتتى ماتەريال تاسىمالداۋ ءۇشىن قولدانىلعان. جارتى عاسىردان بەرى تەڭىز تابانىندا قالعان. بيىكتىگى - 3 مەتر، ۇزىندىعى - 19، ەنى - 6 مەتر. بارلىق قاڭقاسى اعاشتان قۇراستىرىلعان. كەمەنى قايتكەن كۇندە دە ساقتاپ قالۋىمىز كەرەك، - دەدى بىزبەن تەلەفون ارقىلى تىلدەسكەن كەيىپكەرىمىز.
ايتا كەتەيىك، كورشى اۋدانداعى كاۋكەي، اجار ەلدى مەكەندەرى جاعالاۋعا جاقىن. ال بۇل كەمەنىڭ قولدى بولىپ كەتپەۋىنە اعاشتان جاسالعانى سەبەپ.
گيد سەرىك دۇيسەنبايەۆتىڭ ايتۋىنشا، ارال اۋدانىندا سۋ كولىكتەرى نەگىزىنەن ءۇش جەردە شوعىرلانعان. ولار - ەسكى پورت، جالاڭاش اۋىلىنىڭ ىرگەسى جانە تەڭىزدىڭ شىعاناق دەگەن بولىگى.
سوڭعىسىن 2016 -جىلى كەسىپ الىپ كەتكەن.
- ادامدار بولشەكتەپ مەتالل قابىلدايتىن جەرگە وتكىزىپ جىبەرگەن. بۇل ۇشەۋىن دە بىر دە بىر كەمە قالماعان سوڭ اقەسپەگە اپارىپ جۇرگەنبىز. وندا 6 كەمە بار بولاتىن. سۋ قايتقان كەزدە ۇشەۋى قايراڭدا قالىپ، ولار دا جەكە قولعا ءوتىپ كەتتى. ساقتالعان 2 كەمەنىڭ ءبىرى بويالعان، - دەدى ول.
ولاردى دا بولماشى اقشاعا ساتىپ جىبەرگىسى كەلگەندەر بولىپتى. تەك ۇلكەندەردىڭ تاك- تاگىمەن تىيىم سالىندى.
- مەتالعا وتكىزگىسى كەلگەندەر بولدى. ونداي ادامدار اۋىلداستار اراسىندا دا كەزدەستى. بۇل تاريح ەكەنىن ايتىپ، قارسى تۇردىم. سونىڭ ارقاسىندا عانا 2 كەمەنى ساقتاپ قالا الدىق، - دەيدى ارال اۋدانى قۇلاندى اۋىلدىق وكرۋگى اقباستى ەلدى مەكەنىنىڭ تۇرعىنى جاراس قالىبايەۆ.
بۇعان دەيىن ءبىز سوڭعى بەس جىل ىشىندە قىزىلوردا وبلىسىنىڭ ارال اۋدانىندا 8 ەلدى مەكەن تاراپ كەتكەنىن جازعانبىز.
نازەركە سانيازوۆا