اقىن-جازۋشىلاردىڭ تاپقىر جاۋاپتارى

استانا. قازاقپارات - نازارلارىڭىزعا ونورە دە بالزاك، پۋشكين، بۋالو، مارك تۆەن، بەرنار لەبوۆە دە فونتەنەل، كەمينە سەكىلدى الەم ادەبيەتى كلاسسيكتەرىنىڭ تاپقىر جاۋاپتارى مەن قىزىقتى وقيعالارىن ۇسىنامىز.

ا. س. پۋشكين بىردە ءبىر توپ زامانداستارىن مەيرامحاناعا شاقىرىپ، سىي جاساپ جاتادى. ورتا تۇسىندا گراف زاۆادوۆسكي كىرىپ پۋشكينگە:

- الەكساندر سەرگەيەۆيچ، بۇل مىرزالىعىڭىزعا قاراعاندا ءاميانىڭ قالىڭداپ، قالتاڭا سىيماي كەتكەن-اۋ شاماسى، - دەپ قاعىتادى. سوندا اقىن:

- ءيا، سىزدەن بايمىن. ويتكەنى، ءسىز اۋىل-ايماقتان اقشا كۇتىپ، زارىعىپ-اق بىتەسىز، ال مەنىكى ورىستىڭ وتىز ەكى ءارپى امان بولسا بولدى، اعىل-تەگىل، - دەگەن ەكەن.

***

بىردە ليۋدوۆيك XIV ءوز اتاعىن شاعارۋ ءۇشىن ولەڭدەر جازىپ، ولارىن فرانسۋزدىڭ بەلگىلى اقىنى بۋالوعا كورسەتىپ تورەلىگىن ايتۋدى سۇرايدى. پاتشا ولەڭدەرىن مۇقيات وقىپ شىققاننان كەيىن اقىن:

- ۇلى مارتەبەلىم، - دەيدى، - ءسىزدىڭ قۇدىرەتىڭىزگە تاعى دا قايران قالىپ وتىرمىن. ءسىز ورتانقول ولەڭدەر جازعىڭىز كەلگەن ەكەن. سول ماقساتىڭىزعا جەتىپسىز.

***

ونورە دە بالزاك گرافولوگيامەن اينالىسقاندى، ياعني ادامنىڭ جازۋىنا قاراپ مىنەز-قۇلقىن، بولاشاعىن اجىراتۋدى جاقسى كورگەن ەكەن. بىردە ءبىر بيكەش بالزاكقا وقۋشىنىڭ داپتەرىن كورسەتەدى دە، جازۋىنا قاراپ، ونىڭ بولاشاعى تۋرالى ايتىپ بەرۋىن وتىنەدى.

- ءسىز بۇل بالانىڭ شەشەسىسىز بە؟

- جوق.

- وندا مەن بار شىندىقتى ايتا الادى ەكەنمىن: بۇل بالا جەڭىلتەك، جالقاۋ ءارى توپاس. ونىڭ قولىنان ەش جاقسىلىق كەلمەيدى. بيكەش ىشەك-سىلەسى قاتىپ كۇلەدى دە:

- بالزاك مىرزا، ءسىز قالايشا ءوز جازۋىڭىزدى تانىماي قالدىڭىز؟ بۇل ءسىزدىڭ مەكتەپتە وقىپ جۇرگەندەگى داپتەرىڭىز عوي، - دەيدى. سول كۇننەن باستاپ بالزاك گرافولوگيامەن اينالىسۋىن قويىپتى.

***

اتاقتى فرانسۋز جازۋشىسى بەرنار لەبوۆە دە فونتەنەل ءجۇز جاسىندا ءبىر جاس سۇلۋ قىزدىڭ قولىنان ءتۇسىپ كەتكەن جەلپىگىشىن الىپ بەرەم دەپ قۇلاپ قالىپتى. الگى سۇلۋ قىز قارت دە فونتەنەلگە كومەكتەسىپ، دەمەپ جاتقاندا:

- ءاي، قايران سەكسەن جاسىم-اي، - دەگەن ەكەن.

***

بىردە مارك تۆەن ءبىر جاڭادان توسەلگەن اۋقىمدى جولعا شىعا قالسا، ونىڭ جيەگىنە كورنەكتى ەتىپ بىلاي دەپ جازىپ قويىپتى: «بۇل جولمەن جازۋشى مارك تۆەن ءجۇرىپ وتكەن. ءوتۋ اقىسى - ون سەنت». جازۋشى جول يەسىنە جولىعىپ: «كوكەتاي، جولىڭ جاقىندا سالىنىپتى. مەن بولسام بۇل جولمەن ءالى ءجۇرىپ كورگەنىم جوق قوي» دەيدى.

ءبىراز كۇننەن كەيىن جازۋشى الگى جولعا تاعى دا تابان تىرەي قالسا: «بۇل جولمەن اتاقتى مارك تۆەننىڭ ءوزى ءالى ءجۇرىپ وتكەن جوق. ءسىز بار-جوعى جيىرما بەس سەنت تولەپ، ول كىسىدەن بۇرىن وتەسىز. جانە ول جونىندە جازۋشىنىڭ جاڭا رومانىنان وقي الاسىز» - دەپ جازىپ ءىلىپ قويىپتى.

وعان مارك تۆەن: «بۇنىڭىز نە، مەن ءسىزدىڭ جول جونىندە جازعان جوقپىن عوي؟!» دەي كەييدى.

كەلەسىدە ءوتىپ بارا جاتسا بىلاي دەپ جازىپ قويىپتى: «ءبىزدىڭ جولدىڭ كەرەمەتتىگىن ايتىپ جەتكىزۋگە ايگىلى جازۋشى تۆەننىڭ ءوزى ءسوز تابا الماي قينالعانى بار. ەلۋ سەنت تولەڭىز دە، عاجاپ جول ۇستىمەن وتە بەرىڭىز».

***

تۇركىمەن اقىنى كەمينە ۇزاق جولدان جاياۋ ءجۇرىپ قاتتى شارشايدى. ونى قۋىپ جەتكەن ءبىر قايىرىمدى ادام ەسەگىنە مىنگەستىرىپ الادى. سوندا از-كەم تىنىس العان كەمينە:

- جۇماق دەگەنىڭ الىس ەمەس - نەبارى ەسەكتىڭ بويىنداي عانا بيىكتىككە ورنالاسقان ەكەن عوي، - دەپتى.

دايىنداعان: نۇرجىگىت ايدارحان

Massaget.kz