التايدان كەلگەن قانداسىمىز توپىراقتى توزدىرمايتىن بيوگەل جاساپ جاتىر
وسكەمەن. KAZINFORM - كۇندەلىكتى تۇتىناتىن تاعامنىڭ تابيعي ءونىم بولۋى ونىڭ قانداي توپىراقتا، قانداي ورتادا وسكەنىنە تىكەلەي بايلانىستى. اۋىلشارۋاشىلىق داقىلداردىڭ ونىمدىلىگىن ارتتىرۋ جانە ورگانيكالىق تازا ءونىم الۋ ءۇشىن ەل عالىمدارى ءتۇرلى جوبالاردى قولعا الىپ جاتىر.
سونىڭ ءبىرى - وسكەمەندەگى س. امانجولوۆ اتىنداعى ش ق ۋ- دىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى قىدىرموللا اقاتان.
ول اگروونەركاسىپتىڭ نەگىزگى ءتۇپ تامىرى توپىراقتىڭ ىلعالدىلىعى مەن قۇنارىن ارتتىرۋ ءۇشىن سەلليۋلوزا نەگىزىندە مۋلتيكومپوزيتتىك بيوگيدروگەل ازىرلەپ جاتىر. جوبا ق ر عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگى عىلىم كوميتەتىنىڭ 2024-2026 -جىلدارعا ارنالعان عىلىمي جانە عىلىمي- تەحنيكالىق جوبالار بويىنشا گرانتتىق قارجىلاندىرۋعا ارنالعان بايقاۋىندا جەڭىمپاز اتاندى. Kazinform ءتىلشىسى عالىممەن سۇحبات قۇرىپ قايتتى.
- عىلىمعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىڭىز قالاي بايقالدى؟
- قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسى التاي وڭىرىندە دۇنيەگە كەلدىم. ون ەكى جىلدىق مەكتەپتى سول جاقتا ءتامامدادىم. 2006 -جىلى وتانعا ورالىپ، ەلىمىزدىڭ اۋىلشارۋاشىلىق سالاسىنا ءوز ۇلەسىمدى تيگىزۋ ءۇشىن ۋنيۆەرسيتەتتە دايىندىق كۋرسىندا ءبىلىم الدىم. كەيىننەن باكالاۆر، ماگيستراتۋرا، دوكتورانتۋرا وقىدىم. دوكتورلىق ديسسەرتاتسيامدى 2020 -جىلى قورعادىم. وقۋدى اياقتاعانىمىزبەن، عالىمدار ءومىر بويى وقيتىن، ىزدەنەتىندەر قاتارىنانبىز.
ەس بىلگەلى قورشاعان ورتادا وزدىگىنەن ءجۇرىپ جاتاتىن پروتسەسستەر قىزىقتىراتىن. وسى قىزىعۋشىلىعىم 2-كۋرس وقىپ جۇرگەندە عىلىمعا بەت بۇرعىزدى. بىلىكتى جەتەكشى پروفەسسوردىڭ جول كورسەتۋىمەن تاپسىرىس ارقىلى جاسالاتىن زەرتتەۋ جۇمىستارىنا بەلسەنە قاتىسىپ ءجۇردىم. ەكولوگيا، مەديتسينا سالالارىنداعى ءتۇيىنى شەشىلمەگەن ماسەلەلەردى زەرتتەۋمەن ءالى كۇنگە دەيىن اينالىسىپ كەلەمىز. عىلىمي تاجىريبە، زەرتتەۋلەر بىردەن ناتيجە بەرمەيدى. وعان ۇزاق جىلدار مەن شىدامدىلىق قاجەت. توپىراقتىڭ توزۋىنا قارسى بيوگەل جاساۋ جاڭا باعىت ەمەس، بۇكىل الەمدە جەمىسىن بەرىپ جاتىر. قولدانىسقا جارايتىن، اۋىلشارۋاشىلىعىنىڭ دامۋىنا ۇلەس قوساتىن ەكولوگيالىق تازا ءونىمدى جاساۋعا تالاي جىل بويى ەڭبەك ەتىپ كەلەمىز.
- بيوگەل قالاي جاسالادى؟ ونىڭ قولدانۋ اياسىن ايتىپ وتسەڭىز.
- بيوگيدروگەل جاساۋ ءۇشىن اۋىلشارۋاشىلىق داقىلدارىنىڭ قالدىقتارىن قولدانامىز. بۇل ەكولوگيا مەن ەكونوميكا تۇرعىسىنان دا ءتيىمدى. قۇرالعا تىڭايتقىش، پايدالى قاسيەتتەر ءسىڭىرۋ ءۇشىن جەرگىلىكتى اگرومينەرالداردى يمموبيليزاتسيالاۋ جۇرگىزىلەدى. ناتيجەسىندە ءبىز وسىمدىكتەردى ءتيىمدى سوربتسيالايتىن، ىلعالدى ساقتايتىن، ىستىققا سەزىمتال جانە وسۋگە ىقپال ەتەتىن پرەپارات الا الامىز. ءبىر ارتىقشىلىعى - پايدالانۋدىڭ امبەباپتىعى. گەل داقىلداردىڭ بارلىق تۇرىنە جارامدى. بۇل ءتيىمدى قۇرالدى ەگىس الدىنداعى توپىراقتى وڭدەۋ كەزىندە قولدانۋ قاجەت. تاماق ءوندىرىسىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن جوعارىلاتۋ ماقساتىندا دا زەرتتەۋلەر جۇرگىزىپ جاتىرمىز.
- بيوگەلدى قاشان جاساپ اياقتاۋدى جوسپارلاپ وتىرسىز؟
- قازىر جوبا بويىنشا جۇمىس زەرتحانالىق جاعدايدا جۇزەگە اسىرىلۋدا. وتاندىق ەگىن سالاسىنداعى ءونىمدى -25- عا دەيىن ارتتىرۋعا سەپ بولاتىن جۇمىستى ءساتتى اياقتاۋعا كۇش سالامىز. سونداي-اق گيدروگەلدى ونەركاسىپتىك كولەمدە ءوندىرۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز.
- قازاقستاندا عىلىمنىڭ دامۋىنا كورسەتىلىپ جاتقان قولداۋعا قانداي باعا بەرەسىز؟
- 2018 -جىلدان باستاپ عىلىمدى قارجىلاندىرۋ، عىلىمي يدەيالاردى قولداۋ جاقسى جولعا قويىلعان. وسىنداي قولداۋدىڭ ناتيجەسىندە جاستار دا عىلىمعا ىنتا تانىتىپ كەلەدى. قولعا الىنعان جوبالار جەمىسىن بەرۋى ءۇشىن عالىم قارجىعا مۇقتاج. وسى ورايدا مەملەكەتىمىزدىڭ قولداۋىن سەزىنىپ وتىرمىز. عالىمداردىڭ اراسىندا تۇراقتى، جايلى اتموسفەرا قالىپتاسىپ كەلە جاتىر دەسەم بولادى.
دامىعان ەلدەردە عىلىمدى قارجىلاندىرۋ كەزەك كۇتتىرمەيتىن ماسەلە. سول سەبەپتى دە جاڭا جەتىستىكتەر، جاڭا ونىمدەر بارلىعى سول جاقتا پايدا بولادى. عىلىمنىڭ ادامزات ءۇشىن ماڭىزدىلىعىن سوڭعى جىلدارى بولعان الەمدىك پاندەميا كورسەتتى. عىلىمى دامىعان ەلدەر ۆاكسينا شىعارىپ، وزگەلەرگە ساتتى. ال عىلىمى دامىماعان ەلدەر ساتىپ الۋعا ءىرى كولەمدەگى قارجىسىن جۇمسادى. وسى قارجىنى ىندەت پايدا بولعانعا دەيىن عىلىمنىڭ دامۋىنا قۇيسا الدەقايدا ۇتىمدى بولار ەدى. قازىر پرەزيدەنتىمىز عىلىمدى قولداپ جاتىر. وسىلاي جالعاسا بەرسە الداعى ون-ون بەس جىلدا ءوزىمىزدىڭ عالىمداردىڭ ازىرلەمەلەرىن قولداناتىن بولامىز دەپ ويلايمىن.
- ەلىمىزدەگى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ قازىرگى جاعدايى قانداي؟
- قازاقستاندا مۇناي، مەتالل سالالارىنان كەيىن اگرو اۋقىمدى دامىعان سالا. وسىعان بايلانىستى عالىمداردىڭ، فەرمەرلەردىڭ الدىندا اۋىلشارۋاشىلىق ونىمدەرىنىڭ ونىمدىلىگىن ارتتىرۋ مىندەتى تۇر. توپىراقتىڭ قۇنارلىعىن تومەندەتەتىن اۋرۋقوزدىرعىشتارمەن دە كۇرەسەمىز. قازىرگى تاڭدا ورگانيكالىق قوسپاعا سۇرانىس ارتقان. ادام دەنساۋلىعىنا، قورشاعان ورتاعا زيانىن تيگىزبەيتىن ونىمدەردى تۇتىنۋ بۇل ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە اسەر ەتەتىنى ءسوزسىز. بۇگىنگى تاڭدا اۋىل شارۋاشىلىعىندا قولدانىلاتىن توپىراقتىڭ u- دان استامى توزۋعا ۇشىراعان. قالعان % تاۋەكەل ايماعىندا. مۇنىڭ ءبارى ونىمدىلىكتىڭ تومەندەۋىنە جانە ۇلكەن قارجىلىق شىعىندارعا اكەلەدى. وسى ستاتيستيكانى جاقسارتۋ ماقساتىندا زەرتتەۋ توبىمىز جۇمىس ىستەپ جاتىر.
- اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
اۆتور
تالعاتجان مۇحامەتبەك ۇلى