الەۋمەتتىك جەلىلەر جاستاردىڭ پسيحيكالىق دەنساۋلىعىنا قالاي اسەر ەتىپ وتىر

استانا. KAZINFORM - دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى ەۋروپاداعى وڭىرلىك بيۋروسىنىڭ جاڭا دەرەكتەرىنە قاراعاندا، جاسوسپىرىمدەر اراسىندا الەۋمەتتىك جەلىنى قولدانۋ بويىنشا پروبلەمالى احۋال كۇرت وسكەن، ياعني 2018-جىلعى 7 پايىزدان 2022-جىلى 11 پايىزعا دەيىن جەتتى.

سونىمەن قاتار، جاس وسپىرىمدەردىڭ 12 پايىزى سيفرلىق ويىندارعا قاتىستى پروبلەمالى مىنەز-قۇلىق قاۋپىنە ۇشىرايدى.

بۇل ءوز كەزەگىندە سيفرلىق تەحنولوگيانىڭ جاستاردىڭ پسيحيكالىق دەنساۋلىعى مەن ءال-اۋقاتىنا كەرى اسەرى تۇرعىسىندا ەلەۋلى تۇردە الاڭداتىپ وتىر. دەرەكتەر 2022-جىلى ەۋروپادا، ورتالىق ازيادا جانە كانادادا (جالپى 44 ەل مەن وڭىردە) 11، 13 جانە 15 جاستاعى 280 مىڭعا جۋىق بالا مەن جاس ءوسپىرىم قامتىلعان «مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردىڭ ءتارتىبى» (HBSC) زەرتتەۋىنەن الىنعان.

زەرتتەۋدىڭ نەگىزگى قورىتىندىلارى

جاس وسپىرىمدەردىڭ 11 پايىزىندا الەۋمەتتىك جەلىگە قاتىستى پروبلەمالى مىنەز-قۇلىق بەلگىلەرى بايقالدى. بۇل رەتتە ولاردىڭ وسى جەلىلەردى پايدالانۋ كەزىندە ءوز-وزىنە ۇستامدى بولا الماۋى جاعىمسىز سالدارعا اكەلەدى. الەۋمەتتىك مەديا اياسىنداعى جەلىلەردى پايدالانۋ بارىسىندا پروبلەمالار ۇلدارعا (9 پايىز) قاراعاندا قىزدار (13 پايىز) اراسىندا جوعارى.

جاستاردىڭ ۇشتەن ءبىر بولىگىنەن استامى (36 پايىز) دوستارىمەن جەلىدە ۇنەمى ونلاين بايلانىستا بولاتىنىن حابارلادى (بۇل كورسەتكىش 15 جاستاعى قىزدار اراسىندا ەڭ جوعارى (44 پايىز) دەڭگەيدە بولدى).

جاس وسپىرىمدەردىڭ ۇشتەن ءبىرى (34 پايىز) كۇن سايىن سيفرلىق ويىنداردى وينايدى، سونداي-اق جاس وسپىرىمدەردىڭ 22 پايىزى سيفرلىق ويىندارعا (ويناۋعا رۇقسات ەتىلگەن كۇندەرى) كۇنىنە كەمىندە ءتورت ساعات جۇمسايدى.

ويىندارعا قاتىستى پروبلەمالى مىنەز-قۇلىق تاۋەكەلىنە جاس وسپىرىمدەردىڭ 12 پايىزى شالدىعۋى مۇمكىن. وسى جاعداي قىزدارعا (7 پايىز) قاراعاندا ۇلدار (16 پايىز) اراسىندا ءجيى كەزدەسەدى.

ۇيىم ەسەبىندە الەۋمەتتىك جەلىنى پايدالانۋداعى پروبلەمالار تاۋەلدىلىك بەلگىلەرىمەن سيپاتتالاتىن مىنەز-قۇلىق ۇلگىسى رەتىندە ايقىندالعان. بۇل بەلگىلەرگە الەۋمەتتىك جەلىنى پايدالانۋدا وزىنە-ءوزى شەكتەۋ قويا الماۋ، الەۋمەتتىك جەلىدەن شىققان كەزدە ابستينەنتتىك سيندرومنىڭ بولۋى، باسقا جۇمىستارعا ۋاقىت بولمەۋ، سونداي-اق الەۋمەتتىك جەلىنى شامادان تىس پايدالانۋدىڭ كۇندەلىكتى ومىرگە تەرىس اسەرى جاتادى.

الەۋمەتتىك جەلىلەردى شەكتەۋسىز قولدانۋدىڭ سالدارى

جاس وسپىرىمدەر اراسىندا الەۋمەتتىك جەلىنى قولدانۋداعى پروبلەمانىڭ ارتۋى كەيىننەن جاستار ءۇشىن تەرىس سالدارعا اكەلۋى ىقتيمال. وسىعان دەيىنگى زەرتتەۋلەرگە قاراعاندا، الەۋمەتتىك جەلىلەردە تىم ۇزاق وتىرۋ پسيحولوگيالىق جانە الەۋمەتتىك ءال-اۋقاتتىڭ تومەندەۋىنە جانە پسيحواكتيۆتى زاتتاردى كوبىرەك تۇتىنۋعا ىقپال ەتەدى. بۇل تەندەنتسيا جاس ءوسپىرىمنىڭ دامۋىنا جانە دەنساۋلىعىنا ايتارلىقتاي اسەر ەتۋى مۇمكىن. سونىمەن بىرگە، الەۋمەتتىك جەلىنى پايدالانۋ پروبلەماسى جاستاردىڭ وقۋ ۇلگەرىمىنە دە تەرىس اسەرىن تيگىزەدى، سەبەبى ولار كەش جاتىپ، ۇنەمى ۇيقىسى قانباي جۇرەدى.

د د س ۇ- نىڭ ەۋروپاداعى ايماقتىق كەڭسەسىنىڭ ديرەكتورى، دوكتور حانس حەنري پ. كليۋگەنىڭ پايىمىنشا، الەۋمەتتىك جەلى جاس وسپىرىمدەردىڭ دەنساۋلىعى مەن ءال-اۋقاتىنا وڭ جانە تەرىس اسەر ەتۋى مۇمكىن.

«سوندىقتان حالىقتىڭ سيفرلىق ساۋاتتىلىعىن كوتەرۋگە ەرەكشە ءمان بەرگەن ءجون. سونىمەن قاتار، كوپتەگەن ەلدە بۇل باعىتتا ءتيىستى جۇمىستار اتقارىلماي جاتىر. ال سيفرلىق ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى بار مەملەكەتتەر كوبىنەسە تەحنولوگيانىڭ زاماناۋي ءۇردىسى مەن قارقىندى دامۋىنا ىلەسە الماي وتىر. قازىر بۇل كەمشىلىكتەردىڭ سالدارىن كورىپ جاتىرمىز. ەگەر ۇكىمەتتەر، دەنساۋلىق ساقتاۋ ورگاندارى، پەداگوگتەر مەن اتا-انالار وسىنىڭ باستاپقى سەبەپتەرىنە نازار اۋدارماسا، ونى تۇزەتۋ ءۇشىن ناقتى قادامدار جاساماسا، جاعداي ۋشىعا تۇسەدى. وڭىردەگى ميلليونداعان بالا جازعى دەمالىستان كەيىن جاڭا وقۋ جىلى اياسىندا مەكتەپكە كەلىپ جاتىر. كەيبىر ەلدەر بالالاردىڭ بەلگىلى ءبىر جاسقا تولعانعا دەيىن الەۋمەتتىك جەلىلەردى پايدالانۋىن شەكتەۋدى نەمەسە تولىق تىيىم سالۋدى قاراستىرىپ وتىر. ءبىز جاسوسپىرىمدەردى الەۋمەتتىك جەلىلەردى قولدانۋدىڭ جاعىمسىز سالدارىنان قورعاۋ ءۇشىن دەرەۋ دايەكتى شارالار قابىلداۋىمىز كەرەك. بۇل تۇرعىدا دەپرەسسيا، بۋللينگ، بالانىڭ كوڭىل- كۇيىنىڭ بولماۋى جانە وقۋ ۇلگەرىمىنىڭ ناشارلاۋى سياقتى ماسەلەلەرگە ايرىقشا نازار اۋدارۋ قاجەت»، - دەيدى ول.

جاستارعا ارنالعان كومەكتىڭ ەرەكشەلىگى

دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتىنشە، الەۋمەتتىك جەلىنى پايدالانۋ كەزىندە جاستار اراسىندا پروبلەمالارعا جول بەرمەۋگە باعىتتالعان ءىس-شارالار نىسانالى توپتاردىڭ جاسىنا سايكەس بولۋى كەرەك، سونداي-اق مادەني ەرەكشەلىكتەرىن دە ەسكەرگەن ءجون.

ەڭ الدىمەن، بۇل ءىس-شارالار ارقىلى جاستاردىڭ سيفرلىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرىپ، عالامتور جەلىسىندە ءوزىن دۇرىس ۇستاۋ ءتارتىبىن ءتۇسىندىرىپ، الەۋمەتتىك جەلىلەردە پروبلەمالى مىنەزدىڭ پايدا بولۋى قاۋپى بار ادامدارعا قولداۋ جاساۋى كەرەك.

جاستاردىڭ ينتەرنەتتى قاۋىپسىز پايدالانا الۋى ءۇشىن سيفرلىق ورتا مەن سيفرلىق ءبىلىم بەرۋدى جاقسارتۋ بويىنشا شارالار قابىلداۋ قاجەت.