الەمدەگى العاشقى كونستيتۋتسيالار
استانا. قازاقپارات - كونستيتۋتسيا - مەملەكەتتىڭ بىرلىگىن، ازاماتتىڭ حاقىن ساقتايتىن نەگىزگى زاڭى. ول حالىقتىڭ ەركىن، بيلىكتىڭ شەگىن، ۇلت مارتەبەسىن ايقىندايتىن قۇجات. بۇگىندە الەمدەگى كەز كەلگەن مەملەكەت ءوز كونستيتۋتسياسىنا سۇيەنىپ ءومىر سۇرەدى. ءبىراق بۇل ءداستۇر كەشە عانا پايدا بولعان جوق.
XVIII عاسىردىڭ سوڭىندا العاش رەت جازباشا كونستيتۋتسيالار قابىلدانىپ، ادامزات تاريحىندا جاڭا ءداۋىر - كونستيتۋتسيوناليزم ءداۋىرى باستالدى. ا ق ش (1787)، فرانسيا (1791)، پولشا (1791)، يسپانيا (1812)، وسمان يمپەرياسى (1876) سياقتى مەملەكەتتەردىڭ العاشقى كونستيتۋتسيالارى قازىرگى زامانعى دەموكراتيالىق قۇقىقتىق مەملەكەتتىڭ باستاۋى بولدى. ولاردىڭ ءارقايسىسى ءوز حالقىنىڭ تاعدىرىنا اسەر ەتىپ قانا قويماي، بۇكىل الەم ءۇشىن ۇلگىگە اينالدى. قازاق حالقى دا تاريحىندا قۇقىقتىق داستۇردەن كەندە بولمادى: «قاسىم حاننىڭ قاسقا جولى»، «ەسىم حاننىڭ ەسكى جولى»، «جەتى جارعى» سياقتى دالا زاڭدارى ۇلتتىڭ جازىلماعان كونستيتۋتسياسى قىزمەتىن اتقاردى.
ا ق ش كونستيتۋتسياسى: تۇڭعىش زاڭ تاريحى
1776 -جىلى تاۋەلسىزدىگىن جاريالاعان ا ق ش العاشقىدا كونفەدەراتسيا ماقالالارىنا سۇيەنىپ باسقارىلدى. ءبىراق ءالسىز ورتالىق بيلىك مەملەكەت تۇتاستىعىنا قاۋىپ ءتوندىردى. 1786 -جىلعى فەرمەر شەيستىڭ كوتەرىلىسى جاعدايدىڭ قيىندىعىن انىق كورسەتتى. سوندىقتان 1787 -جىلى فيلادەلفيادا جاڭا قۇرىلتاي شاقىرىلىپ، بۇرىنعى قۇجاتتى جەتىلدىرۋدىڭ ورنىنا تۇبەگەيلى جاڭا كونستيتۋتسيا جازۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى.
العاشقىدا ماقسات «كونفەدەراتسيا ماقالالارىن جەتىلدىرۋ» بولعانىمەن، تالقىلاۋ بارىسىندا مۇلدەم جاڭا مەملەكەتتىك جۇيە قۇرۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى. دجوردج ۆاشينگتون كونۆەنتتىڭ ءتوراعاسى بولدى. دجەيمس مەديسون جاڭا كونستيتۋتسيانىڭ نەگىزگى اۆتورلارىنىڭ ءبىرى رەتىندە تاريحتا «كونستيتۋتسيا اتاسى» اتاندى. سونىمەن قاتار الەكساندر گاميلتون، بەندجامين فرانكلين، گۋۆەرنەر مورريس سىندى قايراتكەرلەر جاڭا قۇجاتتى دايىنداۋعا بەلسەنە قاتىستى. قۇجات كىرىسپەدەن (پرەامبۋلا) جانە 7 باپتان تۇردى.
العاشقى ءۇش باپ بيلىكتى زاڭ شىعارۋشى (كونگرەسس)، اتقارۋشى (پرەزيدەنت) جانە سوت (جوعارعى سوت) تارماقتارىنا ءبولىپ بەردى. قالعان باپتار شتاتتار اراسىنداعى قارىم-قاتىناس، كونستيتۋتسياعا تۇزەتۋ ەنگىزۋ ءتارتىبى جانە ونىڭ جوعارعى زاڭ رەتىندەگى مارتەبەسىن بەكىتتى. كونستيتۋتسيا 9 شتات راتيفيكاتسيالاعان سوڭ، 1789 -جىلدان باستاپ كۇشىنە ەندى.
سول جىلى العاشقى پرەزيدەنت سايلاۋى ءوتىپ، دجوردج ۆاشينگتون مەملەكەت باسشىسى اتاندى. 1791 -جىلى العاشقى 10 تۇزەتۋ قۇقىقتار ءبيللى قابىلدانىپ، ءسوز، ءدىن، باسپا ءسوز ەركىندىگى سياقتى نەگىزگى قۇقىقتار زاڭمەن بەكىتىلدى.
ا ق ش كونستيتۋتسياسى الەمدەگى ەڭ كونە ءارى قازىرگى كۇنگە دەيىن قولدانىستاعى جازباشا كونستيتۋتسيا. بۇگىندە كونستيتۋتسياعا بارلىعى 27 تۇزەتۋ ەنگىزىلدى، ءبىراق ونىڭ باستاپقى ءماتىنى مەن قاعيداتتارى ءالى وزگەرگەن جوق.
فرانسيا كونستيتۋتسياسى: ازاتتىققا اپارار جول
ۇلى فرانسۋز رەۆوليۋتسياسى ابسوليۋتتىك مونارحيانى قۇلاتىپ، جاڭا قوعامدىق قۇرىلىم قاجەت ەتتى. 1789 -جىلى قابىلدانعان «ادام جانە ازامات قۇقىقتارىنىڭ دەكلاراتسياسى» بولاشاق كونستيتۋتسيانىڭ ىرگەتاسى بولدى. 1791 -جىلى 3-قىركۇيەكتە كونستيتۋتسيا بەكىتىلىپ، ليۋدوۆيك XVI انت بەردى.
كىرىسپەسىندە قۇقىقتار دەكلاراتسياسى بار نەگىزگى ءماتىن بىرنەشە تاراۋدان تۇردى: زاڭ شىعارۋشى بيلىك ءبىرپالاتالى ۇلتتىق جينالىسقا بەرىلدى، اتقارۋشى بيلىك كورول قولىندا قالدى، ءبىراق ول تەك «كىدىرتۋ ۆەتوسىن» عانا پايدالانا الدى.
سۋديالار سايلانبالى بولىپ، سوت تاۋەلسىزدىگى جاريالاندى. 1791 -جىلعى قازان ايىنان باستاپ كونستيتۋتسيا كۇشىنە ەندى. ەلدە ەندى رەسمي تۇردە كونستيتۋتسيالىق مونارحيا ورنادى. ءبىراق بۇل جۇيە ۇزاق ءومىر سۇرمەدى. 1792 -جىلدىڭ تامىزىندا حالىق كوتەرىلىسىنەن كەيىن مونارحيا جويىلىپ، رەسپۋبليكا جاريالاندى. 1791 -جىلعى كونستيتۋتسيا - ەۋروپاداعى العاشقى جازباشا كونستيتۋتسيالاردىڭ ءبىرى. ول حالىق ەگەمەندىگىن زاڭداستىرىپ، قۇقىقتىق مەملەكەت قاعيداتتارىن ورناتۋعا تالپىنىس جاسادى.
ارينە، بۇل قۇجاتتىڭ ومىرشەڭدىگى از بولدى. ءبىراق ول: ازاماتتىق تەڭدىكتى جاريالاپ، فەودالدىق سوسلوۆيەلەردى تاراتتى، ادام قۇقىقتارىن مەملەكەتتىك قۇرىلىستىڭ وزەگى ەتتى. كەيىنگى فرانسيا كونستيتۋتسيالارى (1793، 1795، ناپولەون ءداۋىرى حارتيالارى) وسى قۇجاتتىڭ تاجىريبەسىنە سۇيەندى.
پولشا كونستيتۋتسياسى: ارپالىسقان اقيقات
XVIII عاسىردىڭ سوڭىندا پولشا- ليتۆا دوستاستىعى (رەچ پوسپوليتايا) ساياسي السىزدىك پەن سىرتقى قىسىمعا تاپ بولدى.
«التىن ەركىندىك» دەپ اتالعان شلياحتانىڭ ارتىقشىلىقتارى مەملەكەتتىڭ دامۋىن تەجەپ، ءاربىر دەپۋتاتتىڭ ەركىن ۆەتو (liberum veto) قۇقىعى كەز كەلگەن شەشىمدى بۇعاتتاپ تاستايتىن. بۇعان قوسا، كورشىلەس رەسەي، اۆستريا، پرۋسسيا مەملەكەتتەرى ەلدىڭ ىشكى ىسىنە اشىق ارالاستى. 1772 -جىلعى ءبىرىنشى ءبولىنىس ناتيجەسىندە پولشا اۋماعىنىڭ ۇشتەن بىرىنەن ايىرىلدى. ەلدى قۇتقارۋدىڭ جولى - مەملەكەتتىك باسقارۋدى رەفورمالاۋ دەپ تۇسىنگەن رەفورماتورلار توبى كورول ستانيسلاۆ اۆگۋست پونياتوۆسكيدىڭ قولداۋىمەن جاڭا كونستيتۋتسيا جوباسىن ازىرلەدى. ۇلى ءتورتجىلدىق سەيم (1788-1792) بۇل ماسەلەنى قاراستىردى.
جوبا قۇپيا دايىندالىپ، 1791 -جىلعى 3-مامىر كۇنى ۆارشاۆادا سالتاناتتى تۇردە قابىلداندى. 1791 -جىلعى پولشا كونستيتۋتسياسى كىرىسپە مەن 11 باپتان تۇردى: وندا كاتوليتسيزم مەملەكەتتىك ءدىن دەپ تانىلىپ، شلياحتا قۇقىقتارى ساقتالدى، قالالىقتار مەن شارۋالارعا جاڭا كەپىلدىكتەر بەرىلدى، بيلىك ءۇش تارماققا ءبولىندى.
ەڭ باستى جاڭالىعى ءاربىر دەپۋتاتتىڭ «ەركىن ۆەتو» (liberum veto) قۇقىعى جويىلىپ، شەشىمدەر كوپشىلىك داۋىسپەن قابىلداناتىن بولىپ، مۇراگەرلىك مونارحيا ەنگىزىلدى. كونستيتۋتسيا 1791 -جىلدىڭ 3-مامىرىنان باستاپ كۇشىنە ەندى. حالىق ۇلكەن قۋانىشپەن قارسى الدى.
ۆارشاۆا كوشەلەرىندە مەرەكەلىك شەرۋ ءوتىپ، قۇجات ۇلتتىق ءۇمىتتىڭ سيمۆولىنا اينالدى. الايدا ۇزاق ءومىر سۇرمەدى. 1792 -جىلى رەسەي يمپەراتريتساسى ەكاتەرينا II-نىڭ قولداۋىمەن قۇرىلعان تارگوۆيتسا كونفەدەراتسياسى كونستيتۋتسياعا قارسى شىقتى. رەسەي اسكەرى پولشانى باسىپ كىرىپ، رەفورمالاردى توقتاتتى.
1793 -جىلى ەكىنشى ءبولىنىس باستالدى، ال 1795 -جىلى پولشا تاۋەلسىزدىگىن تولىق جوعالتتى. 3-مامىر كونستيتۋتسياسى - ەۋروپاداعى العاشقى جازباشا كونستيتۋتسيا، ال الەم بويىنشا ا ق ش كونستيتۋتسياسىنان كەيىنگى ەكىنشى. ول پولياك حالقىنىڭ مەملەكەتتى رەفورمالاۋ، زاماناۋي قۇقىقتىق مەملەكەت قۇرۋ تالپىنىسىنىڭ شىڭى بولدى.
قىسقا عۇمىر كەشسە دە، حالىقتىڭ ساناسىندا ۇلتتىق ەركىندىكتىڭ رامىزىنە اينالدى. پولياكتار ءۇشىن بۇل قۇجات «ازاتتىقتىڭ سوڭعى ءۇمىتى» بولدى. كەيىنگى عاسىرلاردا دا 3-مامىر كۇنى پولشادا ۇلتتىق مەرەكە رەتىندە اتالىپ ءوتتى. يسپانيا كونستيتۋتسياسى نەمەسە «لا پەپا» ناپولەون بوناپارت يسپانيانى جاۋلاپ الىپ، اعاسى جوزەف بوناپارتتى كورول ەتىپ وتىرعىزعان كەزدە ەلدە ساياسي داعدارىس تەرەڭدەدى.
ءبىراق يسپان حالقى باسقىنشىلىققا قارسى تۇرىپ، كاديس قالاسىندا جينالعان قۇرىلتاي كورتەستەرى جاڭا كونستيتۋتسيا دايىندادى. 1812 -جىلدىڭ 19-ناۋرىزىندا قابىلدانعان بۇل قۇجات حالىق اراسىندا «لا پەپا» (سان-حوسە كۇنىنە وراي قويىلعان بەيرەسمي اتاۋى) اتالىپ كەتتى. 1812 -جىلعى يسپانيا كونستيتۋتسياسى 10 بولىمنەن، 384 باپتان تۇرىپ، حالىق ەگەمەندىگىن جاريالادى. زاڭ شىعارۋشى بيلىك كورتەسكە، اتقارۋشى بيلىك كورول مەن مينيسترلەرگە، سوت بيلىگى تاۋەلسىز سوتتارعا بەرىلدى، كاتوليتسيزم مەملەكەتتىك ءدىن دەپ تانىلىپ، ازاماتتارعا تەڭدىك، بوستاندىق جانە نەگىزگى قۇقىقتار كەپىلدەندىرىلدى.
كونستيتۋتسيا كۇشىنە ەنگەنىمەن، ۇزاق تۇراقتامادى. 1814 -جىلى تاققا قايتا ورالعان كورول فەرديناند VII ونى جويدى. كەيىن 1820-1823 -جىلدارى قايتا قالپىنا كەلتىرىلگەنىمەن، يسپانيادا تۇراقتى قولدانىلمادى. 1812 -جىلعى كونستيتۋتسيا ەۋروپاداعى ەڭ ليبەرالدىق زاڭداردىڭ ءبىرى بولدى. ول لاتىن امەريكاسىنداعى تاۋەلسىزدىك قوزعالىستارىنا ىقپال ەتىپ، كوپتەگەن جاڭا مەملەكەتتەردىڭ العاشقى كونستيتۋتسيالارىنا ۇلگى بولدى.
وسمان يمپەرياسىنىڭ كونستيتۋتسياسى جانە شىعىستىڭ شىراعى
XIX عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا وسمان يمپەرياسى ىشكى داعدارىستار مەن سىرتقى قىسىمعا تاپ بولدى. تانزيمات رەفورمالارى (1839-1876) قوعامدى وزگەرتسە دە، ابسوليۋتتى بيلىكتى شەكتەي المادى. جاسوسماندىقتار قوزعالىسىنىڭ ىقپالىمەن، ميدحات پاشا جەتەكشىلىگىمەن جاڭا كونستيتۋتسيا جوباسى جاسالدى. 1876 -جىلى تاققا وتىرعان II ابدۋلحاميد بيلىككە كەلگەن بەتتە كونستيتۋتسيا جاريالادى.
بۇل مۇسىلمان شىعىسىنداعى العاشقى كونستيتۋتسيالىق قۇجات بولدى. 1876 -جىلعى وسمان يمپەرياسىنىڭ كونستيتۋتسياسى 12 بولىمنەن، 119 باپتان تۇردى. قۇجاتتا يمپەريا ءبىرتۇتاس مەملەكەت دەپ جاريالانىپ، يسلام مەملەكەتتىك ءدىن رەتىندە بەكىتىلدى، ءبىراق وزگە ءدىن وكىلدەرىنىڭ قۇقىقتارى دا مويىندالدى.
سۇلتان مەملەكەت باسشىسى ءارى حاليف بولىپ قالا بەردى، الايدا ونىڭ وكىلەتتىكتەرى زاڭمەن شەكتەلدى. زاڭ شىعارۋشى بيلىك ءۇشىن ەكى پالاتالى پارلامەنت قۇرىلدى: سەنات سۇلتان تاعايىنداعان مۇشەلەردەن، ال ۋاكىلدەر پالاتاسى جاناما سايلاۋ ارقىلى سايلانعان دەپۋتاتتاردان تۇردى. كونستيتۋتسيا ازاماتتارعا تەڭدىك، جەكە باس بوستاندىعى، باسپا ءسوز ەركىندىگى، مەنشىك قۇقىعى مەن ازاپتاۋعا تىيىم سالۋ سياقتى نەگىزگى قۇقىقتاردى بەكىتتى. 1877 -جىلى العاشقى سايلاۋ ءوتتى، ءبىراق 1878 -جىلعى ورىس- وسمان سوعىسى سىلتاۋ بولىپ، II ابدۋلحاميد پارلامەنتتى تاراتىپ جىبەردى. كونستيتۋتسيا رەسمي كۇشىندە قالسا دا، ءىس جۇزىندە توقتادى. تەك 1908 -جىلى جاس تۇرىكتەر رەۆوليۋتسياسىنان كەيىن قايتا جانداندى.
كونستيتۋتسيا حالىققا ورتاق «وسماندىق ازاماتتىق» مارتەبەسىن بەرىپ، دىندەر تەڭدىگىن جاريالادى. پارلامەنتتىك جۇيە ەنگىزىلىپ، سۇلتان بيلىگى زاڭدىق شەڭبەرگە الىندى. بۇل قۇجات مۇسىلمان الەمىندە تۇڭعىش رەت كونستيتۋتسيوناليزم ءداستۇرىن باستاپ، تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيىنگى نەگىزگى زاڭدارىنا جول اشتى. ول ابسوليۋتتىك مونارحيانى شەكتەۋگە جاسالعان العاشقى قادام رەتىندە تاريحتا قالدى.
قازاقستان رەسپۋليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسى: بابا جولى جانە بولاشاقتىڭ باسى
قازاق قوعامىندا قازىرگى ماندەگى جازباشا كونستيتۋتسيا بولماسا دا، قۇقىقتىق جۇيەنىڭ وزىندىك ءداستۇرى ەرتە قالىپتاستى. XV-XVII عاسىرلاردا ءبىرقاتار زاڭدار مەملەكەتتىڭ ىشكى بىرلىگىن نىعايتۋعا قىزمەت ەتتى. قاسىم حاننىڭ قاسقا جولى (1510-1523) العاش رەت ەل ىشىندە ءبىرىڭعاي زاڭ جۇيەسىن ورنىقتىرىپ، جەر داۋى، جەسىر داۋى، قىلمىس پەن جازا، اسكەري مىندەتكەرلىك پەن حان بيلىگىنە قاتىستى قاعيدالاردى قامتىدى.
ونى كوشپەلى قوعامنىڭ العاشقى «كونستيتۋتسياسى» دەۋگە بولادى. كەيىن ەسىم حاننىڭ ەسكى جولى (1598-1628) بۇل زاڭداردى تولىقتىرىپ، اسىرەسە اسكەري ءتارتىپ پەن ەل بىرلىگىن كۇشەيتۋگە باسىمدىق بەردى. ال «جەتى جارعى» (تاۋكە حان تۇسى، XVII- XVIII ع. ) قازاق قۇقىقتىق ءداستۇرىنىڭ شىڭى سانالىپ، قىلمىس، جازا، مەنشىك، وتباسى قاتىناستارى، ادەت- عۇرىپ پەن سالت-ءداستۇردى جۇيەلەدى.
«جەتى جارعى» حالىق اراسىندا عاسىرلار بويى قولدانىستا بولىپ، قازاق قوعامىنىڭ بەيرەسمي كونستيتۋتسياسى قىزمەتىن اتقاردى. كەڭەس وداعى ىدىراعاننان كەيىن، 1991 -جىلى تاۋەلسىزدىگىن جاريالاعان قازاقستانعا جاڭا قۇقىقتىق نەگىز قاجەت بولدى. 1993 -جىلى العاشقى تاۋەلسىز كونستيتۋتسيا قابىلدانعانىمەن، ول وتپەلى كەزەڭنىڭ قۇجاتى رەتىندە ۇزاق ءومىر سۇرمەدى.1995 -جىلى 30-تامىزدا بۇكىلحالىقتىق رەفەرەندۋم ارقىلى جاڭا كونستيتۋتسيا قابىلداندى. بۇل قۇجات قازىرگى قازاقستان مەملەكەتتىلىگىنىڭ باستى زاڭى بولىپ تابىلادى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قازىرگى كونستيتۋتسياسى پرەامبۋلادان (كىرىسپەدەن) جانە 9 بولىمنەن تۇرىپ، جالپى العاندا 98 باپتان قۇرالعان كولەمدى ءارى مازمۇندى قۇقىقتىق قۇجات بولىپ تابىلادى. بۇل اتا زاڭ قازاقستاندى تاۋەلسىز، دەموكراتيالىق، زايىرلى، قۇقىقتىق جانە الەۋمەتتىك مەملەكەت دەپ جاريالاپ، ەلدىڭ ساياسي جۇيەسىنىڭ نەگىزىن ايقىندادى.
مەملەكەتتىك بيلىك ءبىرتۇتاس دەپ تانىلعانىمەن، ول زاڭ شىعارۋشى، اتقارۋشى جانە سوت تارماقتارىنا ءبولىنىپ، بيلىك ءبولىنىسى قاعيداتى ناقتى بەكىتىلدى. كونستيتۋتسيادا ازاماتتاردىڭ نەگىزگى قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارى - ءسوز جانە ار-وجدان ەركىندىگى، ءدىن ۇستانۋ قۇقىعى، جەكە مەنشىككە قول سۇعىلماۋشىلىق، ەڭبەك ەتۋ جانە ءبىلىم الۋ مۇمكىندىگى، ءادىل سوتقا قول جەتكىزۋ سەكىلدى دەموكراتيالىق قۇندىلىقتار جان-جاقتى كورىنىس تاپقان.
قازاق ءتىلى مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسىنە يە بولىپ، ورىس ءتىلى رەسمي تۇردە قولدانىلاتىن ءتىل رەتىندە بەلگىلەندى، بۇل كوپۇلتتى قازاقستان حالقىنىڭ بىرلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان ماڭىزدى قاعيدا ەدى. پرەزيدەنت مەملەكەتتىڭ باسشىسى ءارى ەڭ جوعارعى لاۋازىمدى تۇلعا رەتىندە بيلىكتىڭ تۇراقتىلىعى مەن ەلدىڭ تۇتاستىعىن قامتاماسىز ەتەتىن نەگىزگى ينستيتۋت بولىپ تانىلدى. سونىمەن قاتار، قازىرگى كونستيتۋتسيا قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرلى قۇقىقتىق مۇراسىمەن دە رۋحاني ساباقتاستىقتا تۇر. تىكەلەي قاسىم حاننىڭ «قاسقا جولىنا» نەمەسە ەسىم حاننىڭ «ەسكى جولىنا» سۇيەنبەسە دە، ولاردىڭ تۇپكى ءمانىن جالعاستىرىپ وتىر.
ماسەلەن، قاسىم حان داۋىرىندە قابىلدانعان زاڭدار حالىقتىڭ بىرلىگىن ساقتاۋعا باعىتتالسا، قازىرگى كونستيتۋتسيا دا مەملەكەتتىڭ تۇتاستىعى مەن ەگەمەندىگىن ەڭ باستى قۇندىلىق رەتىندە بەكىتتى. ەسىم حان بيلىك ەتكەن كەزەڭدە اسكەري ءتارتىپ پەن ەل قورعاۋ نورمالارى كۇشەيتىلگەن بولسا، بۇگىنگى اتا زاڭ دا ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك پەن قورعانىس قابىلەتىن كونستيتۋتسيالىق قاعيدا دەڭگەيىندە زاڭداستىردى.
ال تاۋكە حان تۇسىنداعى «جەتى جارعى» حالىقتىڭ قۇقىقتارى مەن مىندەتتەرىن جۇيەلەپ، ادىلدىكتى باستى پرينتسيپ ەتكەن ەدى. وسى ىرگەلى ءداستۇر قازىرگى كونستيتۋتسيادا ادام مەن ازاماتتىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن ەڭ جوعارعى قۇندىلىق دەپ جاريالاۋ ارقىلى ءوز جالعاسىن تاپتى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسياسى قازىرگى زامانعا ساي قۇقىقتىق مەملەكەت قۇرۋدىڭ بەرىك ىرگەتاسى بولۋمەن قاتار، قازاق قوعامىنىڭ عاسىرلار بويى قالىپتاسقان قۇقىقتىق داستۇرىمەن دە تاريحي ساباقتاستىقتا ورىلگەن قۇجات بولىپ وتىر.
اۆتور:
جاۋىنباي جىلقىباي ۇلى