الەمدە جۇمىسسىز جاستار سانى ءوسىپ كەلەدى

  الداعى 5 جىلدا الەمدەگى جاستار سانى 1,3 ميللياردقا جەتەدى، دەپ حابارلايدى 24 kz. يۋنەسكو- نىڭ دەرەگى وسىلاي. بۇل جاستاردىڭ تۇراقتى دامۋدى قامتاماسىز ەتۋدەگى، اسىرەسە، جاستاردىڭ جالپى الەم حالقىنىڭ %90 ءى تۇراتىن دامۋشى ەلدەردە اتقاراتىن ماڭىزدى رولىن كورسەتەدى.

 قازىرگى قوعامداعى جاستاردىڭ ۇلەسى قانداي؟

 فاريزا جانعانايەۆا، ءتىلشى:

- بۇگىن - حالىقارالىق جاستار كۇنى. بۇل داتانى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ ايتۋلى كۇن رەتىندە بەكىتۋى جاستاردىڭ ءبىلىم الۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، جۇمىسپەن قامتۋ سىندى قوعامدىق ومىرگە تولىققاندى ارالاسۋىن قامتاماسىز ەتۋدى كوزدەيدى. ەندى قازىردە الەم حالقىنىڭ  ءى جاستار. جاس كەلسە ىسكە. قازىردە ەڭبەك نارىعىندا 20-24 جاستاعى 3,6 ميلليون جاس قىزمەت ەتىپ ءجۇر. بۇل ستاتيستيكا جاستاردىڭ ەڭبەككە ەرتە ارالاسۋىن بىلدىرەدى. ەڭبەك نارىعىندا ءۇش نەگىزگى كاتەگوريا بار: اعا بۋىن، بەلسەندى جۇمىس كۇشى جانە جاڭا جۇمىس كۇشى. جاڭا جۇمىس كۇشىنە Z بۋىنى كىرەدى. Z بۋىنى دەگەنىمىز - شامامەن 13 پەن 28 جاس ارالىعى. ءدال وسى ۇرپاق وكىلدەرىنىڭ قازىر ەڭبەك نارىعىنا ارالاسۋى ءبىرقاتار وزگەرىس الىپ كەلدى. ماسەلەن، كەيىنگى ون جىل ىشىندە تەحنولوگيالىق يننوۆاتسيالار مەن جاڭالىقتاردىڭ كوپشىلىگىن جاستار جۇزەگە اسىرىپ كەلەدى. Z بۋىنىنىڭ قاتىسۋىمەن ەڭبەك نارىعىندا جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جاڭا فورمالارى، سونىڭ ىشىندە قاشىقتان ەڭبەك ەتۋ جانە فريلانس دەگەن ۇعىمدار پايدا بولدى. جاستاردىڭ باستى ارتىقشىلىعى - تەحنولوگيانىڭ ءتىلىن بىلەدى، اقپاراتتى تەز مەڭگەرەدى جانە وزگەرىستەرگە بەيىم.

 ستەفاني كوۋلمەن، Ernst and Young ساراپشىسى:

 - Z ۇرپاعى ءداستۇرلى «ومىرلىك ءبىر كاسىپ» ۇعىمىنان الىستاپ، «ەپيزودتىق» مانساپ ۇلگىسىن ۇستانادى. ياعني، ولار ءتۇرلى ماماندىق بويىنشا تاجىريبە جيناۋعا دايىن. ءارى ءوز داعدىلارىن كەڭەيتۋگە ۇمتىلادى. جاپونيادا جاستار ازايىپ بارادى جاستار ەكونوميكانىڭ ماڭىزدى قوزعاۋشى كۇشى. ال قوعامدا ەڭبەككە قابىلەتتى ادام كوپ بولۋى كەرەك. ماسەلەن، جاپونيا بىلتىر ءتورت كۇندىك جۇمىس اپتاسىن ەنگىزدى. بۇل جاستاردىڭ قاتارىن كوبەيتۋدىڭ امالى. ويتكەنى ەلدە دەموگرافيالىق داعدارىس جىلدان جىلعا ۋشىعىپ بارادى. جاپون قوعامى قارتايىپ بارادى. ال، جاستار جاعى جۇمىسباستى. ءسويتىپ، ومىرگە ۇرپاق اكەلۋ جايىن ويلاۋعا ولاردىڭ ۋاقىتى جوق. بۇعان الاڭداعان بيلىك جۇمىس ۋاقىتىن قىسقارتۋ ازىرگە ەڭ ۇتىمدى شەشىم دەپ وتىر.

 جاپونيادا تۋۋ كورسەتكىشى سەگىزىنشى جىل قاتارىنان تومەندەپ كەلەدى. بىلتىر ءبىرىنشى جارتى جىلدىقتاعى كورسەتكىشكە قاراساق، ەلدەگى تۋۋ كورسەتكىشى رەكوردتىق تومەنگى دەڭگەيگە ءتۇستى. 350 مىڭ بالا عانا دۇنيەگە كەلگەن، بۇل وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا %5,7 كە از. دەموگرافياداعى تۇيتكىلدەر جاپون ەكونوميكاسىنا كەسىرىن تيگىزىپ، سالدارىنان كۇنشىعىس ەلى الەمنىڭ ءۇشىنشى ەكونوميكاسى دەگەن اتاعىنان ايىرىلعان بولاتىن. جۇمىسسىز جاستار كوبەيىپ بارادى جاستار ەڭبەككە قابىلەتتى بولعانىمەن، جۇمىس ىستەۋگە قۇلىقسىز كەلەدى. جوعارى ءبىلىمى جوق، نە ديپلومى بولا تۇرا ەكى قولعا كۇرەك تاپپاي ساندالىپ جۇرگەن جاس كوپ. ستاتيستيكاعا سۇيەنسەك، الەمدەگى جاستاردىڭ جۇمىسسىزدىعى  دەڭگەيىندە. دۇنيەجۇزىلىك ەكونوميكالىق فورۋمنىڭ دەرەگى بويىنشا بۇل - كەيىنگى 15 جىلداعى ەڭ تومەن كورسەتكىش.

NEET ساناتىنا الەمدەگى ءار بەسىنشى جاس كىرەدى. NEET تەرمينى 1998 -جىلعى دۇنيەجۇزىلىك ەكونوميكالىق داعدارىستان كەيىن پايدا بولعان. بۇنداي سيپاتقا يە بولۋ فاكتورلارى ءارتۇرلى. ماسەلەن، مەكتەپ ءبىتىرىپ، ءارى قاراي نە وقيتىنىن، نە جۇمىس ىستەيتىنىن بىلمەيتىن جاستار بار. وعان جوعارعى سىنىپتا وقۋشىلارعا دۇرىس كاسىپتىك باعدار بەرىلمەۋى، پسيحولوگيالىق دايىندىقتىڭ وسالدىعى سەبەپ. بۇل رەتتە جاپونيا، گەرمانيا سىندى ەلدەردە مەكتەپتەردە ارنايى كاسىپتىك وقىتۋ باعدارلامارى قولعا الىنعان.

اۆتورى: فاريزا جانعانايەۆا

 https://24.kz