الەم حالىقتارىنىڭ ۇيلەنۋ داستۇرلەرى

استانا. قازاقپارات- جاز شىقسا، جۇرت توي جاساۋعا اسىعادى. تۋعان-تۋىستىڭ باسىن قوسىپ، ءداستۇر-جورالعىسىن دارىپتەيتىن تەك ءبىزدىڭ قازاق ەمەس. الەمنىڭ ءبىراز ەلى بۇل ماۋسىمدا توي تويلاپ، سالت-ءداستۇرىن جاڭعىرتادى. جەر شارى حالقىنا ورتاق عۇرىپ - ۇيلەنۋ تويى.

 دەگەنمەن، ءار ەلدىڭ نانىم- سەنىمىنە بايلانىستى تويلاۋ ءداستۇرى مەن ءجون- جورالعىسى ءارتۇرلى. ەستىمەگەن ەلدە كوپ. مىسالى، قىتايدا قىز ۇزاتاتىن وتباسى 1 اي بويى سىڭسۋ ايتىپ، كوز جاسىن كول قىلادى. ال كونگودا ۇيلەنۋ تويى وتە سالماقتى ءداستۇر. سول سەبەپتى كەش بارىسىندا كۇيەۋ جىگىت پەن قالىڭدىققا مۇلدەم كۇلۋگە بولمايدى ەكەن.

«ءار ەلدىڭ سالتى باسقا، يتتەرى قارا قاسقا» دەگەن. ءبىراق كەي ەلدەردىڭ ءبىزدىڭ داستۇرگە ۇقساس تۇستارى دا بار. مىسالى، قىز الىپ قاشۋ ءداستۇرى افريكا ەلدەرىندە دە ساقتالعان.

 قىتايدا قالىڭدىقتىڭ وتباسى ءبىر اي بويى سىڭسۋ ايتادى

 قىتايدا ۇيلەنۋ تويى ادەتتە تاڭ الاكەۋىمنەن باستالادى. ءسويتىپ، توي ءراسىمىن ەرتەرەك وتكىزىپ، ءارى قاراي جۇمىسىنا ورالادى. ولاردىڭ بۇلاي ادەتتەنۋىنە حالىقتىڭ اسىعىس بولۋى ەمەس، فەنشۋي، استرولوگيا ىلىمىنە قاتتى سەنۋى سەبەپ. ويتكەنى قىتايلار ادام ومىرىندەگى ەڭ ماڭىزدى شارالاردى وتكىزۋگە ءساتتى ۋاقىتتى تاڭدايدى. بۇل كوبىنەسە تاڭعى ۋاقىتقا سايكەس كەلىپ جاتادى.

كورشى ەلدىڭ تاعى ءبىر تاڭداي قاقتىرار ءداستۇرى - قىز ۇزاتاتىن وتباسىنىڭ ءبىر اي بۇرىن سىڭسۋ ايتۋى. قالىڭدىقپەن بىرگە ونىڭ وتباسى مەن دوس-جارانى بار داۋسىمەن جىلايدى. ءداستۇر بويىنشا تويعا دەيىن نەعۇرلىم كوپ جاس شىقسا، قالىڭدىق وتباسىلىق ومىردە سوعۇرلىم از جىلايدى دەگەن سەنىم بار.

ۆايشالي شاح، Culturally Minded كومپانياسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى:

 - قىتايدا ۇيلەنۋ تويىندا جاس جۇبايلارعا اقشا سالىنعان قىزىل ءتۇستى كونۆەرت سىيعا تارتادى. جەرگىلىكتى نانىم- سەنىمگە سايكەس بۇل ءتۇس ساتتىلىك پەن باقىت اكەلەدى. قالىڭدىق تا تويدا قىزىل ءتۇستى كويلەك كيەدى. سول سەبەپتى قوناقتار نازاردى وزىنە اۋدارماس ءۇشىن قىزىل ءتۇستى كيىم كيمەۋگە تىرىسادى.

 گەرمانيادا تويدا قىش ىدىس سىندىرۋ ءداستۇرى بار

 گەرمانيادا ۇيلەنۋ تويىندا قىشتان جاسالعان تارەلكە سىندىرۋ ءداستۇرى بار. تويعا جينالعان قوناقتار ۇيىنەن قىش ىدىستار اكەلىپ سىندىرادى. ال جاس جۇبايلار شاشىلعان ىدىستى بىرگە جيناپ، تازالايدى. بۇل ولاردىڭ بولاشاقتا قيىندىقتى بىرگە ەڭسەرىپ، تاتۋ-ءتاتتى ءومىر سۇرۋىنە العاشقى قادام سانالادى. ال ىدىس سىندىرۋ ارقىلى جاماندىقتان ارىلىپ، باقىتسىزدىقتى جويامىز دەپ سەنەدى.

افريكادا قىز الىپ قاشۋ ءداستۇرى بار

افريكانىڭ كەي ايماقتارىندا قىز الىپ قاشۋ ءداستۇرى كەڭ تارالعان. اسىرەسە، رۋاندا، وڭتۇستىك سۋدان، ەفيوپيا، كەنيادا جىگىت ۇناتقان بويجەتكەندى الىپ قاشىپ، ۇلان اسىر توي جاسايدى. قىز كەلىسىم بەرمەگەن جاعدايدا ونىڭ اتا-اناسىنا قالىڭ مال تابىستايدى. بۇل سالت زاڭ جۇزىندە شەكتەلگەن. ءبىراق اۋىلدىق جەرلەردە ءالى كۇنگە ساقتالعان. قازاق حالقىندا بۇرىننان كەلە جاتقان مۇنداي ءداستۇر تاعى يندونەزيا، گرۋزيا، پاكىستان مەن اۋعانستاندا دا بار. ول تاريحي-مادەني نەگىزگە يە بولعانىمەن، قازىر ادام قۇقىن بۇزاتىن ارەكەت رەتىندە قاراستىرىلادى. سوندىقتان كوپ ەلدە قىز الىپ قاشۋعا شەكتەۋ بار.

 كونگودا ۇيلەنۋ تويىندا جاس جۇبايلارعا كۇلۋگە تىيىم سالىنعان

 كونگودا ۇيلەنۋ تويىنا وتە سالماقتى ءداستۇر رەتىندە قارايدى. سالتقا سايكەس، ءراسىم ۇستىندە قالىڭدىق پەن كۇيەۋ جىگىتكە مۇلدەم كۇلۋگە بولمايدى. ءتىپت، سۋرەتكە ءتۇسىپ جاتسا دا جىميۋعا تىيىم بار. ايتپەسە، جۇرت جاس جۇبايلاردى ۇلكەن ومىرگە دايىن ەمەس دەپ باعامدايدى.

يەمەندە جاس جۇبايلار تويدى بولەك وتكىزەدى

 يەمەندەگى ۇيلەنۋ تويىن جاس جۇبايلار بولەك اتاپ وتەدى. بۇل كوبىنەسە گەندەرلىك بولىنىسكە بايلانىستى جۇزەگە اسىرىلعان. كۇيەۋ جىگىت اتاۋلى مەرەكەنى ءوز تۋىستارى مەن دوستارىنىڭ اراسىندا بولەك زالدا تويلايدى. قالىڭدىق تا نەكەگە تۇرعانشا كۇيەۋجىگىتكە ءجۇزىن كورسەتپەيدى. سول سەبەپتى تويدى دا بولەك اتاپ وتەدى.

 مەكسيكادا جاس جۇبايلار توي كۇنى ناننان جاسالعان ءتاج كيەدى

 مەكسيكاداعى پۋرەپەچا حالقى ۇيلەنۋ تويىندا قالىڭدىق پەن كۇيەۋ جىگىت باسىنا ناننان جاسالعان ءتاج كيەدى. بۇل ءداستۇر مولشىلىق پەن بەرەكەنىڭ نىشانى سانالادى. پۋرەپەچا تويى ءۇش كۇنگە سوزىلادى. العاشقى كۇنى شىركەۋدە قوڭىراۋ سوعىلىپ، اۋىلعا تويدىڭ باستالعانى حابارلانادى. جاس جۇبايلار شىركەۋدە نەكەسىن قيىپ، توي كۇيەۋ جىگىتتىڭ ۇيىندە جالعاسادى. كەلەسى كۇنى ۇلتتىق تاعامدار دايىندالىپ، اۋەزدى ءاننىڭ ىرعاعىمەن قالىڭدىقتىڭ ۇيىنە جەتكىزىلەدى. تويدىڭ سوڭعى كۇنى قالىڭدىق كۇيەۋىمەن بىرگە جاڭا ۇيگە كوشىپ بارادى. ايتا كەتۋ كەرەك، بۇل ەرەكشە ءداستۇر يۋنەسكو- نىڭ ماتەريالدىق ەمەس مادەني مۇرالار تىزىمىنە ەنگەن.

 24.kz