اللاعا جازىلعان حات

قۇلدارىم مەن تۋرالى سۇرايتىن بولسا، ءبىلىپ السىن مەن ولارعا وتە جاقىنمىن. باقارا سۇرەسى 2:186

الدەكىم موينىنان ۇستاپ قىلقىندىرىپ تۇرعانداي سەزىندى. جانقالتاسىنان ءبىر بۋدا كىلت الىپ، ۇزىندى-قىسقالى ەكى-ۇشەۋىن بىرىنەن سوڭ ءبىرىن سالىپ، دىبىسسىز بۇراپ، ءۇيدىڭ قۇلىپتاۋلى ەسىگىن اقىرىن اشىپ، ىشكە كىردى. داڭعاراداي ءۇيدىڭ ءىشى قاڭىراپ بوس تۇر. ىشتە ءولى دە اۋىر تىنىشتىق ورناعان. بولمەلەرى كەڭ بولعانىمەن، اۋاسى جەتىسپەيدى.

تۇپكى تامداعى ۇستەلدىڭ باسىنا وتىرىپ، كوكىرەگىن كەرە دەمىن ىشىنە تارتىپ، «وسىمەن ءبارى ءبىتتى» دەپ تەرەڭ ويعا باتتى. لوندون گۇلدەرى قۇلپىرىپ، نۇرىن شاشتى اسپانعا. قالا ىشىندەگى كوك تۇمان لوندوندى عانا ەمەس، تابيعاتقا ءتان بارلىق سۇلۋ دۇنيەلەردى جاسىرعىسى كەلگەندەي قويۋلانا بەردى. ءساۋىردىڭ سالقىن جاڭبىرى سەبەلەپ قانا جاۋسا دا، كونە شاهار جاۋىننىڭ استىندا قالىپ مالمانداي سۋ بولدى. قالا - شىڭعا ورمەلەپ شىعىپ، كەنەتتەن تىنىسى تارىلىپ، ەسىنەن تانىپ قۇلاي جازداعان الپينيست ىسپەتتى زورعا تىنىس الىپ جاتقانداي كورىندى. تازا اۋا جۇتامىن دەپ سىرتقا شىعىپ كەتىپ ەدى. اسىلى، كوپشىلىكتەن باياعىدان-اق جالىققان-دى.

الايدا وسى ساتكە دەيىن ءوز-ءوزىن سونشالىقتى جالعىز سەزىنبەپتى. جالعىزدىقتىڭ بۇعاۋىنا بايلانىپ، جاقسىلىق اتاۋلىدان ءبىرجولا قول ءۇزدى. سۇيىكتى زايىبى قايتىس بولعاننان كەيىن قانشالىقتى قاۋقارسىز قالعانىن ءبىرىنشى رەت مويىندادى. قالاداعى ەڭ اتاقتى پسيحولوگتاردىڭ ءبىرى بولاتىن. ومىردەن كۇدەر ۇزگەن، ابدەن كۇيزەلىسكە ۇشىراعان ناۋقاستاردى ەمدەيتىن. ادامنىڭ قارىم-قابىلەتىنەن اسىپ تۇسەتىن باسقا ءبىر ءتىلسىم قۇدىرەتتىڭ بار ەكەنىنە سەنبەيتىن. الدەبىر سىرلى دۇنيەلەر تۋرالى ەستي قالسا، جاي عانا قول سىلتەپ، ءومىردىڭ تابيعي زاڭدىلىعىنا بايلاپ-قاتىستىراتىن. ونىڭ پايىمداۋىنشا، ءولدىڭ - ءوشتىڭ، قايتىس بولعان ادام تۇبەگەيلى عايىپ بولىپ، ءىز-تۇزسىز جوعالىپ كەتپەك. قانداي دا ءبىر قىزىق تاڭعاجايىپ دۇنيەلەردىڭ بولمىسى مىنا پانيمەن عانا شەكتەلەدى دەپ يلاناتىن.

وسىلايشا، بار-جوعىن بەس كۇندىككە بايلاپ، شاراسىزدىعىنا شەشىم تاپقانداي بولىپ اداسقان كوڭىلىن جۇباتاتىن. قوي اۋزىنان ءشوپ الماس مىنەزى ارقىلى ەشكىمگە قيانات جاسامايتىن. پاسيەنتتەرىمەن ەمەن-جارقىن اڭگىمەلەسەتىن. ادام بالاسىنا باقىت سىيلاۋدىڭ وڭاي ەمەس ەكەنىن وسى ماماندىقتى تاڭداعان كۇننەن باستاپ-اق ۇققان بولاتىن. «ادامنىڭ كۇنى اداممەن». تاعدىردىڭ تاۋقىمەتىن تارتىپ، كوزىنەن جاسى قۇرعاماي، كوڭىلىنەن مۇڭى سەيىلمەي كەلگەن جانداردىڭ ءبىر اۋىز سوزىنە ءمان بەرىپ، قاجەتتى كەزدە اقىسىز ەم-دومىن ۇسىنىپ، زىر جۇگىرىپ قىزمەت كورسەتەتىن.

كوشەمەن ءجۇرىپ وتكەن كۇندەردە قالا تۇرعىندارىنىڭ قۇرمەتىنە بولەنەتىن. شۋىلداسىپ ويناپ جۇرگەن بالالار ونىڭ اق ماڭداي اجارىنان اسەرلەنبەي قويمايتىن. اۋزىنان شىققان جىلى ءسوزى بالا جۇرەگىندە وشپەس ءىز قالدىراتىن. ەندىگى كەزەك وزىنە كەلدى. بار عۇمىرىن مىنا جالعاننان جالىققان جانداردى ەمدەپ جۇرگەن ءماشهۇر دارىگەرگە. وسى جولى شىنىمەن ەسەڭگىرەپ قالعان جاننىڭ ءبىرى - ءوزى-تۇعىن. ءار تۇنگى ۇيقىسى تۇسىنە كىرگەن قورقىنىشتى بەينەلەرمەن اياقتالىپ، جۇرەگى اتقاقتاپ، القىنىپ، تۇلا بويى بۋسانىپ، تەرلەپ-تەپشىپ وياناتىن. ۇيقىسى مۇلدەم قانبايتىن. ۇيىقتاپ جاتقاندا دا، وياۋ جۇرگەندە دە جۇرەگى ءبىر تىنىشتىق تاپپايتىن. سونىمەن، سوڭعى شەشىم: ءوز ءومىرىن قيۋدان باسقا جول جوق.

***

قوس قول موينىنان ۇستاپ قىلقىندىرىپ تۇرعانداي سەزىندى. ءتۇپسىز تۇڭعيىق اسپان الەمىنە جان-تانىمەن بەرىلىپ، ءتۇپسىز زۇلمات قاراڭعىلىققا قاراي بەتتەدى. جو-جوق، الگى قاراڭعى دۇنيە ونى وزىنە ۇيىرە تارتىپ اكەتتى. جارماسىپ ۇستايتىن بىردە-ءبىر تياناق قولعا ىلىنبەدى. ەسىگىن قاعىپ، كوڭىلىن سۇراپ كەلگەن ەشكىم جوق. انشەيىندە بەزىلدەپ تۇراتىن تەلەفون دا ءۇنسىز. ءوزى جاقسىلىعىن تاتىرعان جاندار قايدا؟.. سىرتقا شىعىپ، القىنعان كۇيىنەن ارىلعىسى كەلدى. حات جازۋعا نيەتتەنىپ، قولىنا العان قارا قالامىن ۇستەلدىڭ ۇستىنە اقىرىن قويىپ قويدى. حات جازعانىمەن، كىمگە جازادى؟ كىم وقيدى؟ كوپتەن كەلمەي جۇرگەن بالالارىن دا ساعىندى.

ولاردى جاستايىنان «ەشكىمنەن جاردەم تىلەمەڭدەر، ەشكىمگە يەك سۇيەمەڭدەر، ادام بالاسىنىڭ قارىم-قابىلەتى وزىنە تولىق جەتەدى» دەپ ۇگىتتەپ، تاربيەلەپ ءوسىرىپ ەدى. ايگىلى فانتاست جازۋشى ايزەك ازيموۆتىڭ: «جۇرەگىندە يمانى جوق ادامنىڭ ەڭ ۇلكەن قاسىرەتى - العىس ايتىپ، شۇكىر ەتكىسى كەلگەندە، كىمگە شۇكىرشىلىك تانىتارىن بىلمەگەنى...» دەگەن ءسوزى ويىنا قايتا-قايتا ورالا بەردى.

كىمگە ءجونىن ايتارىن، كىممەن قوشتاسارىن بىلمەي دال. اپتانىڭ اياعىندا قالا تۇرعىندارى دەمالىس ورىندارىنا جايعاسىپ، قالا سىرتىنا شىعىپ جاتتى. كوكتەم قۇلپىرىپ، باۋ-باقشادا بوي كوتەرگەن گۇل-شەشەكتەر كۇنگە قىزىعا قاراعانداي اشىلىپ، جان-جاعىنا قۋانىشتىڭ ءتىلسىم كۇشىن سىيلاعانداي ەدى. الايدا ونىڭ جان الەمىندەگى گۇلدەردىڭ بارلىعى سولىپ كەتتى. ىشكى دۇنيەسىندە قوزعالماي جاتقان سەڭنىڭ ەريتىن ءتۇرى جوق. كوكتەمنىڭ جايما-شۋاق كۇندەرىنە قىرسىققان قاراڭعى سەزىم بوي بەرمەي «قارا تەسىككە» قاراي تارتقىلاي بەردى...

سوڭعى رەت لوندوننىڭ كوكتەمگى كۇنىن تاماشالاعىسى كەلدى. ءوز جانىنا جاقىن كورىنەتىن كوشە بويىمەن ءۇنسىز ءجۇرۋدى ۇيعاردى. سودان سوڭ بىردەن باس تارتتى. جان-جۇيەسىندەگى بوس كەڭىستىككە ەنىپ كەتۋدى قالادى. قايتا اينالىپ كەلىپ ۇستەلدىڭ باسىنا وتىردى. ۇستەلدىڭ ۇستىندە جاتقان قارا قالامىن قولىنا الدى. بىردەن قايدان كەلگەنى بەلگىسىز، ويىنا اللاعا حات جازۋ كەلدى. قالامىنىڭ ۇشىن قاعازعا تيگىزە بەرگەندە، «ءومىرى يلانباعان بىرەۋگە جازا المايمىن» دەپ باتىلسىنبادى.

«ەشكىمنەن جاردەم تىلەمەڭدەر!» دەپ ايتىلماپ پا ەدى كىتاپتارىندا. ءارى بولمىسى بەلگىسىز بىرەۋگە قالاي حات جازادى؟ كوشە جاعالاپ جۇرگەندە، نەشە جىلدار بويى تۇرعان عيباداتحانانى دا بايقاعان ەمەس-تى. بۇل - ومىردەگى سوڭعى مۇمكىندىگى ەدى. ايتكەنمەن، سىناپ كورگىسى كەلدى. شەشىمىن قابىلدادى. شيىرشىقتاپ وراپ قويعان ءبىر بۋما قاعازىن سۋىرماسىنان سۋىرىپ الىپ، ۇستەلدىڭ ۇستىندەگى اق قاعازدارعا قوسىپ قويىپ جازا باستادى: «ەەە اللا، بارسىڭ با، جوقسىڭ با، بىلمەيمىن. ەگەر بار بولساڭ، سەنەن وتىنەمىن، جاۋاپ بەر. سەبەبى مەن ءدال وسى جەردە ءوز ءومىرىمدى قيۋعا بەكىندىم» استىنا «دجون» دەپ جازىپ، قولىن بادىرايتىپ قويدى.

يىعىنان اۋىر ءبىر سالماقتىڭ تۇسكەنىن سەزىندى دە، وتىرعان جەرىنەن بىردەن تۇرىپ كەتتى. ءبىراق ولىمنەن باز كەشپەدى. اۋەلى جۋان ءبىر ارقان تاۋىپ الۋىم كەرەك دەپ ويلادى. موينىن قىلقىندىرىپ تۇرعان قوس قول جىبەرەر ەمەس. ءبىراق ءوزىن-ءوزى بوساتىپ، شەشىلمەي قويعان بۇعاۋدان قۇتىلۋدىڭ ۋاقىتى تۋعان سياقتى. ۇزاق جىلدار بويى پاسيەنتتەردىڭ وتىرىپ ەم الاتىن ورىندىعى كوزگە ىلىكتى. ەلگە ەسىمىن تانىتقان ورىندىعى ءولىم جازاسىنا ارنالعان قۇرالىنا اينالدى. ەرىندەرى كەزەرىپ، اۋزى قۇرعاپ كەتتى.

شولدەتىپ تۇرعان ىشكى الاۋى ەدى. اس ۇيگە قاراي ءجۇردى. اندا-مۇندا قىدىرىپ جۇرگەن مىسىعى ارتىنان قالماي كەلەدى. يەسىنىڭ شاراسىزدىعىنان مىسىق تا بەيشارا حالگە تۇسكەن سياقتى. سول بەيشارا حالدەن بولار، بىردەمەنى سەزگەندەي بولدى. تاماعىن قىلقىلداتىپ، جۇتىنىپ-جۇتىنىپ قويىپ، ءشولى قانعانشا سۋ ءىشىپ الدى. وزىنەن كەيىن مىسىعىنا ەشكىم سۋ بەرمەيدى دەپ، كىشكەنتاي تاباققا سۋ قۇيىپ، تۇمسىعىنا قاراي جىلجىتىپ بەردى.

بىرنەشە كۇنگە جەتەتىندەي تاماقتان دا سالىپ بەردى. سوسىن ۇيدە قامالىپ قالماسىن دەپ تەرەزەنى ءسال عانا اشىپ قويدى. بارىنە قارىم-قابىلەتى جەتەتىن اقىل-ويى ارقىلى جاساقتاعان «ءولىم الاڭىنا» ءجۇرىپ بارا جاتقاندا، قىش قۇمىراداعى گۇلدەرگە كوزى ەرىكسىز ءتۇستى. گۇلدەرىنىڭ قاسىنا جاقىنداپ، ءاربىر جاپىراعىنان ۇستاپ، سيپاپ-سيپاپ قويدى. قولىنداعى سۋىن قۇمىراعا تامىزىپ جىبەردى. قۋراعان ءبىر جاپىراقتى ايالاپ، اسىقپاي ساباعىنان ءۇزدى.

«مىنا ءتىرى جۇرگەن ءبىز دە ءۇمىت ۇزگەندە، قۋراپ كەتەمىز» دەپ كۇبىرلەدى. قايسار مىنەزدى بولاتىن، ءبىراق نە بولعانى بەلگىسىز، تولىقتاي بوساڭسىدى. الگى گۇل ساباعىنان ءۇزىپ العان قۋراعان جاپىراققا قاراپ وتىرىپ، كوز جاسى تامىپ كەتىپ ەدى، جاپىراق كوز جاسىنان جۇمسارىپ، قايتا تىرىلگەندەي كەيىپ تانىتتى. كەنەتتەن ەسىكتىڭ قوڭىراۋى بەزىلدەي جونەلدى. ول قيمىلسىز تۇردى.

«بىرنەشە اي بويى داۋىسى شىقپاعان قوڭىراۋدى باسقان كىم؟» ەسىككە قاراي ءجۇردى. ەسىگىن اشىپ قالسا، ءجۇزى نۇرلى جاس جىگىت تۇر. «ءيا، سىزدى تىڭداپ تۇرمىن» دەدى. مۇستافا سالەمدەسىپ بولىپ، قولىنداعى شاقىرۋ بيلەتىن ۇسىندى. بيلەتتى الىپ وقي باستادى. «اللانىڭ سۇيىكتى پايعامبارى...» دەپ باستالاتىن شاقىرۋداعى «اللا» دەگەن سوزگە كىلت توقتاپ ويلانىپ قالدى دا سوڭىنا دەيىن وقىپ شىقتى. مۇستافا شالا اعىلشىن تىلىمەن: «بۇگىن كەشتە مۇسىلمانداردىڭ پايعامبارى مۇحاممەدتىڭ (س.ع.س) تۋعان كۇنى. وسى كۇننىڭ قۇرمەتىنە بىرنەشە ءىس-شارا وتكىزەمىز. ءسىزدى دە شاقىرىپ وتىرمىز. كەلىڭىز، اسىعا كۇتەمىز» دەدى. دجون تاڭعالىپ قالدى. نە دەرىن بىلمەدى. سودان كەيىن «بۇل الگى وعان جازعان ءوتىنىشىمنىڭ جاۋابى بولسا كەرەك» دەپ ويلادى. «مىندەتتى تۇردە بارامىن!» دەدى.

مۇستافا دا تاڭدايىن قاعىپ تۇردى. العاش رەت ءبىر اعىلشىننىڭ ەشتەمە سۇراماي كەلىسىم بەرگەنى جايدان-جاي ەمەس. «اسىعا كۇتەمىز، سەر» دەپ قۋانىشىن جاسىرماي قوشتاستى. دجون كوپتەن بەرى سىرتقا مۇنداي ۋايىم مەن قۋانىش ارالاس سەزىمدەرىمەن شىققان ەمەس. ءوزىن نە كۇتىپ تۇرعانى بەيمالىم. «بۇل ونىڭ جاۋابى بولۋ كەرەك» دەدى كۇمبىرلەپ. بيلەتتە بەلگىلەپ جازىلعان ۋاقىت بويىنشا فرەندس حاۋزعا دا جەتتى. كىرەبەرىستە مۇستافانىڭ ءوزى كۇلىم قاعىپ، قارسى الدى. بۇرىننان تانىس ادامىن كورگەندەي سالەم الىستى. جىميىسىن جاسىرماي، وزىنە ەڭ جاقىن دوسىنداي قولىنان قىسىپ ۇستادى.

سەزىمدەرىنىڭ جاڭادان ويانعانى ريزا بولعان كەيىبىنەن بايقالدى. قولىنىڭ سونشالىقتى قىسىلعانىن، الاقاننىڭ جىلىلىعىن العاش رەت سەزىندى. اسپاننان تۇسكەن قۇدىرەت قولى قىسىپ ۇستاعانداي ەدى. جاس جىگىتتىڭ كوزدەرىنەن قۋانىش پەن شاتتىقتىڭ ۇشقىندارى جان-جاققا شاشىراپ، وزىنە قاراي تارتىپ تۇردى. «كەلگەنىمنىڭءوزىنە وسىنشا ريزا بولىپ تۇر...» دەپ ويلادى دجون. لوندوننىڭ ەڭ ادەمى جيىن زالىندا ءارتۇرلى ءدىن مەن مادەنيەتتىڭ مىڭداعان وكىلدەرى بارتۇعىن. ينە شانشار ورىن جوق.

ءتۇرلى تۇسپەن بەزەندىرىلگەن زالدىڭ جاندى باۋراپ الاتىنداي اۋراسى ەرىكسىز اسەر ەتەتىن. اۋەلى وزگە ءدىن وكىلدەرى حورمەن يلاهي ءان ايتتى. انشىلەر ءدىني كيىمدەرىمەن ساحناعا شىعىپ، كورەرمەندى تاڭعالدىردى. دۇيىم جۇرت ۇزاعىنان شاپالاق سوعىپ، قوشەمەت كورسەتتى. سودان سوڭ ساحناعا ءبىر ءسوز شەبەرى شىعىپ ءسوز سويلەدى: «قىمباتتى قوناقتار! بۇگىن - پايعامبارىمىز حازرەت مۇحاممەدتىڭ تۋعان كۇنى. حازرەت عايسا دا، حازرەت مۇسا دا - ءبىزدىڭ سۇيىكتى نابيلەرىمىز.

ولاردى دا ەسكە الامىز. پايعامبارلار - ادامزات اسپانىنىڭ جۇلدىزدارى. اداسقان ادامدار تۋرا جولدارىن وسى جۇلدىزدارعا قاراپ تابادى. ولار بولماعاندا، بىزدەر قايدان كەلگەنىمىزدى، نە ءۇشىن كەلگەنىمىزدى، قايدا بارارىمىزدى بىلە الماس ەدىك. ولار بىزدەرگە جالعىز جاراتۋشى - اللاعا بەت بۇرۋدى ۇيرەتتى. ايتپەسە تۋرا جولدى قالاي تاباتىن ەدىك؟ ادامزات رۋحاني داعدارىستى باستان كەشىرگەندە، ۇمىتسىزدىكتىڭ ۇيىعىنا باتىپ، قاراڭعىلىقتىڭ جەتەگىمەن جۇرگەندە، ولار ءاربىر كەزەڭدە قول ۇشىن بەرىپ، جانتالاسا قۇتقارىپ جاتتى. بىزدەر ولارعا قارىزدارمىز...» ءسوز جالعاسىن تاۋىپ وتىردى. دجون كۇرسىنىڭ ىشىنە كومىلىپ كەتكەندەي جىلاپ وتىردى. قاتتى اسەرلەندى.

كەش اياقتالار تۇستا مۇستافا قاسىنا كەلدى. دجون قولىنان ۇستاپ، شەتكە قاراي تارتىپ اكەتتى: - بىلەسىز بە؟ - دەپ سۇرادى، - بۇگىن قوڭىراۋ باسىپ، ەسىكتى قاعىپ كەلگەنىڭىزدە، مەن ماڭگىلىككە قوشتاسىپ بارا جاتقانمىن. ءسىز مەنى شەكسىز قاراڭعىلىقتان قۇتقارىپ قالدىڭىز. ءبىر قۋىسقا قۇلاپ بارا جاتقانىمدا، قولىمنان ۇستاپ ۇلگەردىڭىز.

ءسىزدى ول جىبەردى، بىلەسىز بە؟ حاق جىبەردى. مىنا كەشكە قاتىسىپ وتىرىپ، ونىڭ ماعان جاۋاپ بەرگەنىن اڭعاردىم. ءومىر بويى وعان بەت بۇرماسام دا... ول مەنى ەستىدى. قازىر سەنە باستادىم: ول شىنىمەن دە بار، سەبەبى ماعان جاۋاپ بەردى. بىلە بىلسەڭىز، بۇگىنگى مىنا كەشتى ومىرىمدەگى بارلىق تۇندەرىمە عانا ەمەس، كۇندىزگى ۋاقىتتارعا دا اۋىستىرمايمىن. سەڭ ەرىپ قۇلاي باستادى. قار استىندا قىلتيعان بايشەشەكتەر كوكتەمنىڭ تەز كەلۋىن تاعاتسىزدانا كۇتكەندەي ەدى. ول ءوزىن شىرقاۋ اسپاندا قالىقتاپ ۇشقان قۇستار ىسپەتتى ەركىن سەزىنىپ، ماڭگىلىككە قاراي قانات قاعىپ شارىقتاپ كەتتى. سول ءتۇنى مۇستافا تاڭ اتقانشا كىرپىك قاقپادى. «بىرەۋدى قۇتقارۋ ءۇشىن ازابى بولماعاننىڭ ءوز-ءوزىن قۇتقارۋىنىڭ دا ازابى جوق» ەكەنىن ءتۇسىندى. لوندوندا ءساۋىر جاڭبىرى سەبەزدەپ جاۋىپ تۇردى...

حارۋن توقاق تۇرىك تىلىنەن اۋدارعان

مالىك وتاربايەۆ

دەرەككوزى:«ايقىن» گازەتى