اۋاعا ۇشقان اقشا: ءبىر كۇنگە ءبىر قوراپ تەمەكى شەكسە، وندا 30 جىلدا شامامەن 4380000 تەڭگە كەتەدى

استانا. قازاقپارات - ەلىمىزدە تەمەكىنىڭ بارلىق ءتۇرى قىمباتتادى. بۇعان دەيىن بۇل تۋرالى قارجى مينيسترلىگىنىڭ مەملەكەتتىك كىرىستەر كوميتەتى حابارلاعان بولاتىن. ءتىلشى تەمەكى تارتاتىن ازاماتتارمەن سويلەسىپ، قانشا شىعىن جۇمسايتىنىن ەسەپتەپ كوردى.

ەندى ەڭ ارزان تەمەكى 870 تەڭگەدەن

2024 -جىلعى 15-شىلدەدەن باستاپ «فيلترلى، فيلترسىز سيگارەتتەرگە، پاپيروستارعا، سيگاراللالارعا جانە قىزدىرىلاتىن تەمەكىسى بار بۇيىمدارعا ەڭ تومەن بولشەك ساۋدا باعالارىن بەلگىلەۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارجى ءمينيسترىنىڭ 2022 -جىلعى 22-اقپانداعى № 196-بۇيرىعىنا وزگەرىس ەنگىزىلگەنىن ەسكە سالا كەتەيىك.

بۇيرىق بويىنشا، بولشەك ساۋدادا تەمەكى ونىمدەرى ءۇشىن مىنانداي ەڭ تومەنگى باعالار قولدانىلادى.

فيلترلى، فيلترسىز سيگارەتتىڭ 20 داناسىنا (ءبىر قورابىنا)، پاپيروسقا، سيگاريللاعا جانە قىزدىرىلاتىن تەمەكىسى بار بۇيىمدارعا:

2024 -جىلعى 15-شىلدەدەن 31-جەلتوقسانعا دەيىن - 820 تەڭگە؛

2025 -جىلعى 1-قاڭتاردان باستاپ - 870 تەڭگە.

بۇعان دەيىن ەڭ تومەنگى باعا بيىلعى 1-قاڭتاردان باستاپ 770 تەڭگە بولعان ەدى.

سوڭعى جارتى جىلدىڭ وزىندە شىلىمنىڭ باعاسى 16 پايىزدان 18,8 پايىزعا دەيىن وسكەن. ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ مالىمەتىنشە، بيىلدىڭ العاشقى توقسانىندا تەمەكى مەن پاپيروستىڭ باعاسى 53,4 پايىزعا ارتقان.

دەگەنمەن ەلدە تەمەكىگە تاۋەلدىلەردىڭ سانى ازايعان جوق. بىلتىر پاپيروستىڭ ىشكى نارىقتاعى كولەمى 62 پايىزعا كوبەيگەن. ال بيىلدىڭ العاشقى ءۇش ايىندا قازاقستاندىقتار شىلىمعا 5,7 ميلليارد تەڭگە جۇمساعان.

ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسى جۇرگىزگەن زەرتتەۋگە سايكەس، 2023 -جىلى 29 بەن 39 جاستاعى ازاماتتاردىڭ اراسىندا شىلىم شەگەتىندەر كوبەيگەن.

جالپى، ەلىمىزدە ءاربىر بەسىنشى ادام تەمەكى تارتادى.

2023 -جىلى ستاتيستيكا قالاي بولدى؟

2023 -جىلى شىلدەدە ق ر س ج ر ا ۇلتتىق ستاتيستيكالىق بيۋروسى تاباك تۇتىنۋ جانە پاسسيۆتى شەگۋ تۋرالى بولجامدى مالىمەتتەردى الۋ، سونداي-اق تاباك تۇتىنۋدىڭ الدىن الۋ جانە باقىلاۋ بويىنشا مونيتورينگ جۇرگىزۋ ءۇشىن رەسپۋبليكاداعى 11,8 مىڭ ءۇي شارۋاشىلىعى اراسىندا ساۋالناما جۇرگىزدى.

تاباك پەن كالياندى تۇتىنۋ كەلەتىن بولساق، ازاماتتاردىڭ باسىم بولىگى كاليان جانە تاباك شەكپەيدى. وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىسىمەن سالىستىرعاندا ولاردىڭ ۇلەسى ارتقان. مىسالى، كاليان تارتپايتىن رەسپوندەنتتەردىڭ ۇلەسى 96,2 پايىزدان 96,4 پايىزعا، ال تاباك تارتپايتىندار - 79,6 پايىزدان 80,6 پايىزعا ءوستى. بۇل رەتتە رەسپوندەنتتەردىڭ 3,6 پايىزى قازىرگى ۋاقىتتا كاليان شەگەدى، ونىڭ ىشىندە 0,4 پايىزى كۇن سايىن، 3,2 پايىزى كۇن سايىن ەمەس. رەسپوندەنتتەردىڭ 19,4 پايىزى تاباك شەگەدى، ونىڭ ىشىندە 15,8 پايىزى كۇندەلىكتى تەمەكى شەگەدى جانە 3,6 پايىزى اندا-ساندا تەمەكى تارتادى.

جىنىسى بويىنشا تەمەكى شەگەتىندەردىڭ ۇلەسى ەرلەر اراسىندا 36 پايىز، ايەلدەر اراسىندا 8,5 پايىز.

ساۋالناماعا سايكەس، تاباك شەگەتىن رەسپوندەنتتەر كۇنىنە بارلىعى 12,9 ميلليون تاباك ونىمدەرىن پايدالانادى، بۇل بىلتىرعىدان 0,4 پايىز كوپ.

تۇتىنىلاتىن بارلىق ءونىمنىڭ ىشىندە باسىم كوپشىلىگىن ونەركاسىپتە وندىرىلگەن تەمەكى قۇرايدى: 11,9 ميلليون ءونىم - 2022 -جىلمەن سالىستىرعاندا 3,9 پايىز از. سونداي-اق قازاقستاندىقتار اراسىندا قولدان جاسالعان تەمەكى (255,5 مىڭ)، سيگارا مەن سيگاريللا (234,8 مىڭ)، IQOS نەمەسە GLO (228,5 مىڭ)، ەلەكتروندى تەمەكى (136,5 مىڭ)، تۇتىك (74,9 مىڭ) جانە كاليان (24,5 مىڭ) تانىمال.

ەرلەر ايەلدەرگە قاراعاندا ونەركاسىپتىك تەمەكىلەردى، سيگارا جانە سيگاريللا كوپ شەگەدى. ال ايەلدەر ەرلەرگە قاراعاندا قولدان جاسالعان تەمەكى، ەلەكتروندى تەمەكى جانە تاباكتى ىسىتۋ جۇيەلەرىن ءجيى پايدالانادى. ەرلەر مەن ايەلدەر اراسىنداعى كاليان اۋەسقويلارىنىڭ ۇلەسى بىردەي.

2023 -جىلدىڭ قازان ايىندا ق ر- دا تەمەكى باعاسى ايىنا 2,1 پايىز جانە ءبىر جىلدا 20 پايىز ءوستى.

وڭىرلەر بويىنشا اي سايىنعى ديناميكادا باعا اقمولا (4,8 پايىز)، قوستاناي (4 پايىز) جانە اتىراۋ (3,8 پايىز) وبلىستارىندا قاتتى قىمباتتادى. ءبىر ايداعى ەڭ از باعا ءوسىمى پاۆلودار جانە قىزىلوردا وبلىستارىندا تىركەلدى: ءار وبلىستا 0,1 پايىز.

جىلدىق ديناميكادا تەمەكى ەڭ كوپ قوستاناي وبلىسىندا 27,9 پايىز قىمباتتادى. ودان كەيىن باتىس قازاقستان (24,6 پايىز) جانە جەتىسۋ (23 پايىز) وبلىستارى. ەڭ از جىلدىق باعا ءوسىمى قىزىلوردا وبلىسىندا بايقالدى: 15,8 پايىز.

تەمەكى تارتۋدان قاي ءوڭىر كوش باسىندا؟

Tengrinews.kz-تىڭ مالىمەتىنشە، قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇلتتىق ورتالىعى دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ قولداۋىمەن 4 جىل سايىن حالىقتىڭ تەمەكى ونىمدەرىن تۇتىنۋ دەڭگەيىن انىقتاۋ ماقساتىندا زەرتتەۋ جۇرگىزىپ وتىرادى.

سوڭعى زەرتتەۋلەردىڭ ناتيجەلەرى كورسەتكەندەي، قازاقستاندا ەرەسەكتەردىڭ 20,4 پايىزى، ناقتىراق ايتقاندا، 2,7 ميلليون ادام تەمەكى شەگەدى (تەمەكى، تەمەكى تۇتىكتەرى، سيگارالار، سيگاريللالار، تەمەكى قوسىلعان كاليان جانە باسقا دا تەمەكى شەگەتىن ونىمدەر، ونىڭ ىشىندە ەلەكتروندى ەمەس). ولاردىڭ ىشىندە 36,5 پايىزى ەرلەر (2 ميلليون 287 مىڭ ادام) جانە 6 پايىزى ايەلدەر (422 مىڭ ادام) .

سونداي-اق دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى 2017 -جىلدان باستاپ قازاقستاندا ءتورت جىل سايىن 11-15 جاس ارالىعىنداعى بالالار اراسىندا «مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردىڭ دەنساۋلىعىنىڭ مىنەز- قۇلقى» (HBSC) زەرتتەۋى جۇرگىزىلەدى. سوڭعى زەرتتەۋگە سايكەس، قازاقستانداعى بالالاردىڭ 9,8 پايىزى ەلەكتروندى تەمەكىنى (ۆەيپ) پايدالانادى، ونىڭ ىشىندە 11-15 جاس ارالىعىنداعى ۇلدار 11,3 پايىز جانە جاس ءوسپىرىم قىزدار 8,2 پايىز.

2014 -جىلدان 2022 -جىلعا دەيىن ەلەكتروندى تەمەكىنى پايدالانۋشىلار سانى ۇلدار اراسىندا بەس ەسە، قىزدار اراسىندا جەتى ەسە وسكەن.

زەرتتەۋ مالىمەتتەرى بويىنشا، قازاقستان وڭىرلەرى اراسىندا ەرەسەكتەر اراسىندا تەمەكى شەگۋدىڭ ەڭ جوعارى كورسەتكىشى قوستاناي وبلىسىندا بايقالادى - 30,6 پايىز، ال تەمەكى ەڭ از شەگەتىندەر تۇركىستان وبلىسىندا - 10,2 پايىز.

تەمەكىگە ءبىر كۇندە قانشا تەڭگە جۇمسايسىز؟

تەمەكى تارتاتىن بىرنەشە ازاماتتى سوزگە تارتىپ كوردىك.

بەيبىتتىڭ تەمەكى تارتىپ جۇرگەنىنە 30 جىلعا جۋىقتاعان. ول ءاۋ باستا بالالىقپەن باستاعانىن ايتادى. قازىر ول تەمەكى تارتۋ تاۋەلدىلىكتەن بۇرىن، ادەتكە اينالعانىن مويىنداپ وتىر.

كەيىننەن تاۋەلدى بولىپ قالامىز دەگەن وي بولعانىمەن، ونى مويىندامادىم. ۇلكەندەر اقىل ايتقاندا قۇلاق اسپاي، «ۋاقىتشا عوي، قويىپ كەتەمىن» دەگەن ءوزىم بىلەمدىككە سالدىق. سوڭىندا وسىلاي بولدى. قازىر تاستاپ كەتۋگە قانشا رەت وقتالسام دا مۇمكىن بولماي ءجۇر. بۇل تاۋەلدىلىكتەن بۇرىن، ادەتكە اينالدى. سەبەبى كۇندەلىكتى تىرشىلىكتە ىستەيتىن ءىسىڭنىڭ ءبىرى - تەمەكى تارتۋ، - دەيدى كەيىپكەرىمىز.

سوزىنشە، وسىندان 5-6 جىل بۇرىن ءبىر قوراپ تەمەكىنى 2 كۇنگە جەتكىزەتىن. قازىر ول تەك ءبىر تاۋلىككە عانا جەتەتىن كورىنەدى.

بۇرىنىراقتا، وسىدان 5-6 جىل بۇرىن ءبىر قوراپ 1,5-2 تاۋلىككە جەتسە، جاس ۇلعايعان سايىن قازىر كۇنىنە ءبىر قوراپ تەمەكى شەگەتىن بولدىم. ال ەندى ەسەپتەي بەرىڭىز، قازىر ءبىر قوراپ تەمەكى كەم دەگەندە 900 تەڭگە تۇرادى.

كەيىپكەرىمىز 30 جىلدان بەرى تەمەكى شەگۋدى ادەتكە اينالدىرعان. ەندى ءبىر قوراپ تەمەكەنىڭ ءار جىلدارداعى ورتاشا باعاسىن ەسەپتەپ الاتىن بولساق، ءبىرتالاي اقشاسىنىڭ اۋاعا كەتكەنىن كورەمىز. مىسالى، 2023 -جىلى ەڭ تومەنگى باعا 710 تەڭگە بولسا، وسى باعانى 365 كۇنگە، ياعني ءبىر جىلعا كوبەيتىپ كورەيىك. سوندا كەيىپكەرىمىز ءبىر جىلدا شامامەن 260 مىڭ تەڭگەنى تەمەكىگە جۇمسايدى ەكەن.

شارتتى تۇردەگى ەسەپ (BAQ. KZ): ءبىر قوراپ تەمەكىنىڭ 30 جىلداعى باعاسىن قازىرگى قۇننىڭ شامامەن جارتىسى، ياعني 400 تەڭگە دەپ الايىق. سوندا بەيبىت 30 جىلدا نەشە تەڭگە جۇمسايدى؟ الدىمەن 30 جىلدى 365 كۇنگە كوبەيتەمىز، ناتيجەسى 10950 كۇن بولادى. ال ەندى ءبىر كۇنگە ءبىر قوراپ تەمەكىگە 400 تەڭگە كەتسە، وندا 10950 كۇنگە شامامەن 4380000 تەڭگە جۇمسالادى ەكەن.

ال تاعى ءبىر كەيىپكەرىمىز ارداق تەمەكىنى كىشكەنتاي كەزىندە دوستارىمەن ويناپ جۇرگەندە شەگىپ كورگەنىن ايتتى. سوزىنشە، 4-5-سىنىپتا ولار جەردە جاتقان تەمەكىنىڭ قالدىقتارىن بالالىقپەن تىعىلىپ شەككەن ەكەن.

كەيىن ۋنيۆەرسيتەتكە تۇسكەندە جاتاقحاناداعى دوسىم ەكەۋىمىزدىڭ تەمەكى شەگىپ كورۋگە قىزىقتىق. ءسويتىپ دوسىممەن بىرگە جاتاقحانا الدىندا اڭگىمەلەسىپ تۇرىپ، تەمەكى تارتىپ كوردىك. ءبىراق تەمەكىنى وسى كەزدەن تارتىپ كەتتىك دەپ ايتا المايتىن. بۇل دا جاستىقتىڭ سەبەبى دەپ ويلايمىن. كەيىن 1-2 ايدان كەيىن ەمتيحاندار باستالدى. توبىمىزدا مەنەن باسقا دا بالالار 3 دەگەن باعا الىپ قالىپ جاتتى. ءبارىمىز 1-كۋرس ستۋدەنتىمىز، ساباقتا 3 الىپ كورمەگەنبىز. ونىڭ ۇستىنە ستيپەنديادان ايىرىلىپ قالامىز دەپ قورقىپ، سترەسسكە تۇستىك. بالكىم تەمەكى تارساق، كۇيزەلىس باسىلادى دەپ ويلادىق پا، بىلمەيمىن، تەمەكى تارتا باستادىق، - دەيدى ول.

كەيىپكەرىمىز جامان ادەتكە ۇرىنۋ ارالاساتىن ورتاڭا دا بايلانىستى دەپ سانايدى. ارداق 2013 -جىلدىڭ قازانىنان بەرى تەمەكى تارتادى. قازىر 11 جىلداي بولىپ قالعان.

3-كۋرسقا كەلگەندە تەمەكىنى تاستاۋعا تىرىسىپ كوردىم. ينتەرنەتتەن تەمەكىنى قويۋعا كومەكتەسەتىن روليكتەردى كورىپ، موتيۆاتسيا الدىم. ءبىر اپتاداي تەمەكى تارتپادىم. الايدا سترەسس جەڭىپ كەتە بەردى. كەيىن 2020 -جىلى سپورتپەن شۇعىلدانىپ، تەمەكىنى 10 كۇندەي شەكپەي قويدىم. وسى كۇندەرى اسقازانىم، تاماعىم اۋىرىپ، باسىم اينالىپ ءجۇردى. مۇنىڭ سەبەبى تەمەكى شەكپەگەننەن بولار دەپ ويلاپ، تەمەكى شەگۋدى قايتا باستاپ كەتتىم. ءسويتىپ اۋىرعان جەرىمنىڭ ءبارى قويىپ كەتتى، - دەپ ايتتى ارداق.

ول وزىندە تەمەكىگە تاۋەلدىلىك جوق ەكەنىن ايتادى. سەبەبى ورازا ايلارىندا تەمەكى شەكپەۋگە تىرىساتىن كورىنەدى.

تەمەكى - ول ادەت. سەبەبى شەككىڭ كەلىپ تۇرادى. ءوز-ءوزىڭدى الداپ، تىنىشتاندىرادى دەپ ويلايسىڭ. سول سەبەپتى ادەتتەن ارىلۋ قيىن. ەرىك-جىگەر مىقتى بولۋى كەرەك، - دەپ ويىن ايتتى تەمەكىنى 13 جىل بويى تارتىپ كەلە جاتقان استانالىق.

ارداق كۇنىنە ءبىر قوراپ تەمەكى تارتادى. ول 930 تەڭگە تۇرادى. سوندا اي سايىن شامامەن 28 مىڭ تەڭگەسى تەمەكىگە كەتەدى. ال ءبىر جىلدا تەمەكىگە 340 مىڭ تەڭگەدەي جۇمسايدى.

BAQ. KZ