ا و س ش ك مەن ش ى ۇ اراسىندا باسەكە جوق، ولار ءبىرىن-ءبىرى تولىقتىرادى - قايرات سارىباي

استانا. KAZINFORM - قازاقستان ازياداعى ءوزارا ءىس-قيمىل جانە سەنىم شارالارى جونىندەگى كەڭەستى شاقىرۋ تۋرالى باستاما كوتەرگەنىنە 30 جىل تولىپ وتىر. كەڭەستىڭ باس حاتشىسى قايرات سارىباي Kazinform تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا ۇيىمنىڭ وسى ۋاقىت ىشىندە قالاي دامىعانىن، قازاقستاننىڭ بۇل جولعى ءتوراعالىعى كەزىندە كۇن تارتىبىنە قانداي باسىم باعىتتار شىققانىن ايتتى.

- ازياداعى ءوزارا ءىس-قيمىل جانە سەنىم شارالارى جونىندەگى كەڭەستى شاقىرۋ تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ العاشقى حالىقارالىق باستامالارىنىڭ ءبىرى بولدى. بۇگىندە ا و س ش ك الدىندا قانداي مىندەتتەر تۇر جانە ونىڭ تولىققاندى حالىقارالىق ۇيىمعا اينالۋ پروتسەسى قالاي ءجۇرىپ جاتىر؟

- وتە دۇرىس ايتىپ وتىرسىز. ا و س ش ك بۇگىندە كۇردەلى ترانسفورماتسيا پروتسەسىن باستان وتكەرىپ جاتىر. ترانسفورماتسيا دەگەنىمىز نە؟ بۇل - جاڭا بيۋروكراتيالىق ينستانتسيالار قۇرۋ نەمەسە قانداي دا ءبىر مارتەبە بەرۋ عانا ەمەس. ا و س ش ك ترانسفورماتسياسى ازيانىڭ حالىقارالىق ىستەردەگى ءرولىنىڭ جاھاندىق دەڭگەيدە ارتقان كەزىندە ءوتىپ جاتىر. بۇگىندە ازيا الەم دامۋىنىڭ ەكونوميكالىق قوزعالتقىشى عانا ەمەس، تەحنولوگيالىق ترەندتەردىڭ باعىتىن ايقىندايتىن، جاھاندىق ءوسىمنىڭ 2/3 بولىگىن شىعاراتىن الەمدەگى ءىرى شەبەرحانا بولىپ وتىر.

سايكەسىنشە، ازيانىڭ ساياسي ىستەردەگى ءرولى ايتارلىقتاي ارتىپ كەلەدى. ءبىز ازياداعى ءىرى مەملەكەتتەردىڭ كوپتەگەن جاھاندىق ماسەلەگە، سونىڭ ىشىندە قاقتىعىستاردى شەشۋ مەن بىتىمگەرشىلىككە، سونداي-اق كليماتتىڭ وزگەرۋى سياقتى ماڭىزدى جاھاندىق ساياسي پروبلەمالاردى شەشۋگە قاتىسىپ جاتقانىن كورىپ وتىرمىز.

وسىلايشا، ا و س ش ك- ءنىڭ ترانسفورماتسياسى وسى ۇيىم اياسىنداعى ىنتىماقتاستىق ازيانىڭ وزەكتى ماسەلەلەردى شەشۋدەگى جاھاندىق ىقپالىنا سايكەس كەلەتىن جاڭا جوعارى دەڭگەيگە شىعۋى كەرەكتىگىن بىلدىرەدى. نەگىزگى مىندەت – ا و س ش ك- ءنى بايسالدى دامىتىپ، تولىققاندى حالىقارالىق قۇرىلىمعا اينالدىرۋ. ا و س ش ك ءوز ەۆوليۋتسياسىنىڭ 30 جىلىندا ەلەۋلى تابىستارعا قول جەتكىزدى: جۇيەلىك قاتىناستار قۇرىلىپ، تۇراقتى ينستيتۋتتار جۇمىس ىستەپ تۇر، باسقارۋ جانە اتقارۋشى ورگانى رەتىندە حاتشىلىق جۇمىس ىستەيدى. بىزدە حالىقارالىق ۇيىمعا ءتان اتريبۋتتاردىڭ بارلىعى دەرلىك بار.

دەگەنمەن، ءالى دە شەشىمىن تاپپاعان ماسەلەلەر جوق ەمەس. كەيبىر باسقارۋ ادىستەرى مەن ىنتىماقتاستىق ادىستەرى ودان ءارى جەتىلدىرۋدى قاجەت ەتەدى. سونداي-اق، ازيا ەلدەرى اراسىنداعى ىنتىماقتاستىقتىڭ الەۋەتىن جاقسىراق اشۋعا كومەكتەسەتىن جاڭا قۇرىلىمداردىڭ پايدا بولۋى زاڭدىلىق. ا و س ش ك- ءنىڭ بۇگىنى وسىنداي، 2022-جىلى وتكەن سامميتتە قابىلدانعان ترانسفورماتسيا تۋرالى مالىمدەمەنى جۇزەگە اسىرىپ، بيىلعى قاراشادا ءتوراعالىق تىزگىندى ءازىربايجانعا كەدەرگىسىز وتكىزۋگە دايىندالىپ جاتىرمىز.

- قازاقستان ا و س ش ك- گە ءتوراعالىق ەتكەن 2020-2024-جىلدار ارالىعىنداعى قانداي نەگىزگى باستامالار كوتەرىلىپ، باسىم باعىتتار العا شىقتى دەپ ويلايسىز؟

- قازاقستان ءوز ءتوراعالىعىن 2020-جىلى باستادى. بۇل بۇكىل ادامزات ءۇشىن قيىن كەزەڭ ەدى. دەگەنمەن كەيىنگى ءتورت جىلدىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ ۇيىمنىڭ دامۋىندا ەلەۋلى جەتىستىكتەر دە بولدى. ەڭ اۋەلى، 2022-جىلعى سامميتتە ا و س ش ك- ءنى تولىققاندى حالىقارالىق ۇيىمعا اينالدىرۋ تۋرالى ىرگەلى شەشىم قابىلدانعانىن ايتۋعا بولادى. كەلەشەگى زور باستامالار جۇزەگە استى. مىسالى، تالداۋ ورتالىقتارىنىڭ فورۋمىن تۇراقتى قۇرىلىمعا اينالدىرۋ سياقتى بۇرىن ۇسىنىلعان بىرنەشە باستامانى تۇبەگەيلى ىسكە اسىرۋعا مۇمكىندىك تۋدى. بۇل تۋرالى پرەزيدەنت 2019-جىلى دۋشانبەدە وتكەن سامميتتە ايتقان بولاتىن. سونداي-اق، «دانالار كەڭەسى» قۇرىلىپ، ەرەجەلەر ازىرلەندى، ءتوراعاسى سايلاندى. ءقازىر بەلگىلى ءبىر سەبەپتەرمەن جۇمىسى ءالى باستالماي جاتقانىمەن، بۇل - ايتارلىقتاي جەتىستىك.

مەملەكەت باسشىلارى مەن ۇكىمەت باسشىلارىنىڭ شەشىمىمەن ا و س ش ك قورى قۇرىلدى. بۇل قور سەنىم شارالارىن جۇزەگە اسىرۋعا ىقپال ەتەتىن جانە دامۋعا باعىتتالعان، سونىڭ ىشىندە ترانسشەكارالىق نەمەسە شەكاراارالىق جوبالاردى قارجىلاندىرۋ كوزى بولا الادى. كاسىپكەرلەر كەڭەسى مەن جاستار كەڭەسى سياقتى تۇراقتى جۇمىس ىستەيتىن ورگاندارىمىزدىڭ جۇمىسى ايتارلىقتاي جەتىلدى. بۇل باعىتتا ايتارلىقتاي جەتىستىكتەر بار.

جىل سايىن مەملەكەت مۇشەلەرى ىسكەرلىك كەڭەس اياسىندا شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن، سونداي- اق پاندەميا جاعدايىنداعى وزەكتى ماسەلەلەردى، اقپاراتتىق- كوممۋنيكاتسيالىق تەحنولوگيالاردىڭ ءرولىن ارتتىرۋ جانە ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەلەرىن تالقىلاۋ ءۇشىن جينالادى. مىسالى، «شاعىن جانە ورتا بيزنەس جاساندى زەيىننەن قالاي پايدا كورە الادى» دەگەن سياقتى ماسەلەلەر ىسكەرلىك كەڭەس اياسىندا تالقىلانادى. سونىمەن قاتار، بيزنەس-فورۋمدار وتكىزىلەدى. وسى فورۋمدار ارقىلى كاسىپكەرلەر ءبىر-بىرىمەن جيىرەك ارالاسىپ، حالىقارالىق بايلانىستار ورناتادى، كەلىسىمدەرگە قول جەتكىزەدى. مۇنىڭ ءبارى ا و س ش ك جۇمىسىنىڭ ءىس جۇزىندە پايداسى بار ەكەنىن كورسەتەدى.

بىزدەگى جاستار كەڭەسىنىڭ الەۋەتى زور. پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ اسا ماڭىزدى باستاماسىمەن بيىل العاش رەت مينيسترلەر دەڭگەيىندە حالىقارالىق جاستار كەڭەسى وتەدى. تاقىرىبى - ۆولونتەرلىك. ۆولونتەرلىك - ۇكىمەت پەن ازاماتتىق قوعام اراسىنداعى وڭتايلى ءوزارا ءىس-قيمىل. ۇكىمەتتىڭ رەسۋرسى جەتپەي جاتقان جەردە ەرىكتى ۇيىمدار كومەككە كەلە الادى. ۆولونتەرلىك ۇيىمدار جەتەكشىلەرىنىڭ جيىنىن وتكىزۋ ارقىلى ءبىز وسى الەۋمەتتىك قۇبىلىسقا لايىقتى كوڭىل بولسەك دەپ وتىرمىز. سونىمەن قاتار، جاستار كەڭەسى اياسىندا جاستاردى راديكالسىزداندىرۋ سياقتى ماڭىزدى ماسەلەلەر تالقىلاندى. جاستاردى بلوگوسفەرادا، ءتۇرلى پلاتفورمالاردا تاراپ جاتقان ەكسترەميستىك يدەيالاردان قورعاۋدىڭ ءادىس-تاسىلدەرى دە تالقىلاندى.

2022-جىلى استاناداعى جاستار كەڭەسى اياسىندا ستۋدەنت جاستاردىڭ اكادەميالىق الماسۋىنا مەملەكەت مۇشەلەرىنىڭ قالاي ىقپال ەتەتىنى تۋرالى جان- جاقتى پىكىر الماسۋ ءوتتى. قازاقستان «بولاشاق» باعدارلاماسىن، ونىڭ بارلىق ارتىقشىلىعىن، وسىناۋ اۋقىمدى جوبانى ىسكە اسىرۋداعى تاجىريبەسىن تانىستىردى. سونداي- اق جاستاردىڭ ساياساتتا ءوزىن قالاي كورسەتە الاتىنى تۋرالى ماسەلەلەر دە ءسوز بولدى. تۇركى قوعامداستىعىنىڭ پارلامەنتشىلەر قاۋىمداستىعىنداعى جاستار قاناتىن شاقىردىق. تۇركىتىلدەس مەملەكەتتەردىڭ جاس پارلامەنتشىلەرى ساياساتقا ارالاسۋ جانە جاستارمەن جۇمىس ىستەۋ باعىتىنداعى تاجىريبەسى تۋرالى ايتتى.

قازاقستاننىڭ ا و س ش ك- گە ءتوراعالىعى اياسىندا مەملەكەت باسشىسىنىڭ العا قويعان باستى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى جەتەكشى ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ سەرىكتەستىك جەلىسىن قۇرۋ ەدى. بۇل ماسەلەدە ايتارلىقتاي جەتىستىكتەر بار. سەرىكتەستىك جەلىسى دايىن، جوعارى لاۋازىمدى تۇلعالار كوميتەتى جەتەكشى جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ سەرىكتەستىك جەلىسى تۋرالى ەرەجەنى مينيسترلەر كەڭەسىنىڭ الداعى وتىرىسىندا قاراپ، بەكىتۋگە ۇسىندى.

قازىردىڭ وزىندە بۇل جەلىنى باسقارعىسى كەلەتىن بىرنەشە ۇمىتكەر ۋنيۆەرسيتەت بار. قازىر وسى ۇمىتكەر ۋنيۆەرسيتەتتەرمەن كونسۋلتاتسيالار، كەلىسسوزدەر ءجۇرىپ جاتىر. ولاردىڭ ىشىندە ل. گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى، ءازىربايجان ۋنيۆەرسيتەتتەرى دە بار.

- ازياداعى كولىك دالىزدەرىنىڭ ءرولى ۇدايى ارتىپ كەلە جاتقانىن ەسكەرسەك، ا و س ش ك قىزمەتىنىڭ اۋقىمى دا كەڭەيىپ جاتىر دەپ ايتا الامىز با؟

- ءبىز ا و س ش ك اياسىندا ازياداعى بايلانىستاردى قالاي ارتتىرۋعا بولاتىنىن تالقىلاپ جاتىرمىز. سەنىمدى جانە تۇراقتى تاسىمال باعىتتارى بولماسا، تاۋارلاردى كەدەننەن وتكىزۋدە ۇيلەسىم بولماسا، ەكونوميكادا دامۋ دا بولمايتىنى تۇسىنىكتى. «ا» نۇكتەسىنەن «ۆ» نۇكتەسىنە دەيىنگى تاسىمال قۇنى قىمبات بولسا، ەكونوميكانىڭ دامۋى تۋرالى ايتۋ قيىن. ءتىپتى وندىرىسكە جاڭا تەحنولوگيالاردى قالاي ەنگىزسەڭىز دە، تاسىمالداۋ شىعىنى جوعارى بولسا، ءونىمىڭىز باسەكەگە قابىلەتتى بولمايدى.

وكىنىشكە قاراي، پاندەميا كەزىندە ءبىز كولىك قاتىناسىندا ايتارلىقتاي قيىندىقتارعا تاپ بولدىق. ەڭ قاجەتتى ءدارى- دارمەكتەر مەن تاۋارلار شەكارادان كەدەرگىسىز ءوتۋى ءۇشىن مەملەكەتتەر قوسىمشا كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋگە ءماجبۇر بولدى. ازيادا نەعۇرلىم تۇراقتى بايلانىس جۇيەسىن قۇرۋ ءۇشىن قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ تۇراقتى بايلانىس جونىندەگى كەڭەس قۇرۋ تۋرالى ۇسىنىسىن ەگجەي-تەگجەيلى زەردەلەپ جاتىرمىز.

بۇگىنگى تاڭدا تاسىمال ەكونوميكانىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگىنە اينالدى. سونداي-اق، تاسىمال باعىتتارىنىڭ ەكولوگيالىق تۇرعىدا تازا بولۋى، جاسىل تەحنولوگيالاردىڭ پايدالانىلۋى جانە قورشاعان ورتاعا بارىنشا زيانسىز بولۋى وتە ماڭىزدى.

- شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى — ا و س ش ك سەرىكتەستەرىنىڭ ءبىرى. استانادا وسى ۇيىمنىڭ ءسامميتى وتكەلى جاتىر. بۇل ۇيىممەن ءوزارا ارەكەتتەستىك قالاي جولعا قويىلعان؟

- استانا سامميتىنەن كەيىن شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى ەۋرازيالىق كونتۋرعا شىعادى. جارعىلىق قۇجاتتارىمىزدا ۇيىمنىڭ اياسى ازيا قۇرلىعىمەن شەكتەلەدى دەپ كورسەتىلگەن. بەلارۋس ەلىنىڭ تولىققاندى مۇشە رەتىندە قوسىلۋى ش ى ۇ- نى ەۋرازيالىق دەڭگەيدەگى قاۋىپسىزدىك قۇرىلىمىنا اينالدىرادى. بۇل - ماڭىزدى وقيعا.

ال ا و س ش ك مەن ش ى ۇ اراسىنداعى ارىپتەستىككە كەلسەك، شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ باس حاتشىسى چجان مين ەكەۋمىز جاقىندا ءبىر-ءبىرىمىزدى ءوزارا ىقپالداستىقتىڭ 10 جىلدىعىمەن قۇتتىقتادىق. ايتا كەتەيىك، بۇگىندە ش ى ۇ- عا مۇشە بولىپ وتىرعان 9 مەملەكەت ا و س ش ك- گە دە مۇشە. دەمەك، ا و س ش ك- ءنىڭ گەوگرافياسى اۋقىمدى. ءبىزدىڭ ۇيىم كەلىسىمدەردى جۇزەگە اسىرۋدا الدەقايدا يكەمدى. ويتكەنى ا و س ش ك- دە دە، ش ى ۇ- دا دا بارلىق شەشىمدەر كونسەنسۋس ارقىلى قابىلدانادى. قوس قۇرىلىم دا ينكليۋزيۆتى قادامدارعا باسىمدىق بەرەدى. شەشىمدەر بارلىق مۇشەلەردىڭ كەلىسىمىنسىز قابىلدانبايدى. دەگەنمەن، ش ى ۇ جاعدايىندا بارلىق شەشىم ورىندالۋعا مىندەتتى. بۇل - ءوزىنىڭ ىشكى ءتارتىبى جانە ىنتىماقتاستىقتىڭ قۇرىلىمدىق باعىتتارى بار پىكىرلەستەر ۇيىمى.

ا و س ش ك- گە كەلسەك، بىزدە دە ش ى ۇ- عا وتە ۇقساس مانداتتار بار. ءبىراق ءبىز سەنىم شارالارىنا كوبىرەك كوڭىل بولەمىز. بۇل نە دەگەن ءسوز؟ وكىنىشكە قاراي، الىپ ازيا قۇرلىعىندا قاقتىعىستار بار، كەيبىرى ءتىپتى وتكىر فازاعا وتكەن. وكىنىشكە قاراي، بەيبىت تۇرعىندار زارداپ شەگىپ، تەرروريزم ۇسقىنسىز سيپاتىن پاش ەتىپ وتىر. ارينە، ءبىز بۇل زۇلىمدىقپەن كۇرەسۋىمىز كەرەك. سوندىقتان ا و س ش ك شەڭبەرىندە وسى قاقتىعىستاردىڭ سالدارىن بارىنشا ازايتۋ، قولدان كەلسە وسى قاقتىعىستاردىڭ ءتۇيىنىن تارقاتۋ ءۇشىن سەنىم شارالارى قاجەت. مەملەكەتتەر اراسىندا ديالوگ ورناۋى ءۇشىن الدىمەن سەنىم ورناتۋ كەرەك. سونىڭ نەگىزىندە ىنتىماقتاستىق قۇرۋعا بولادى، دامۋ سودان كەيىن جۇرەدى. وسىلايشا ءبىز قاۋىپسىزدىك پەن بەيبىتشىلىك ىسىنە قىزمەت ەتەمىز. ش ى ۇ- دا وتكىر قاۋىرت فازاعا ءوتىپ كەتكەن قاقتىعىستار جوق. كەيبىر ماسەلەلەر ەكىجاقتى فورماتتا شەشىلەدى دەگەن كەلىسىمدەر بار. سوندىقتان ا و س ش ك مەن ش ى ۇ- عا ورتاق جاقسىلىقتار كوپ دەپ ايتا الامىز. ءبىراق مودالدىق جاعىنان دا ايىرماشىلىقتار دا بار، بۇل دا دۇرىس.

سوندىقتان ا و س ش ك مەن ش ى ۇ- عا ورتاق جاقسىلىقتار كوپ دەپ ايتا الامىز. ءبىراق مودالدىق جاعىنان دا ايىرماشىلىقتار بار، بۇل دا دۇرىس. وسىنىڭ ءبارىن ەسكەرسەك، ەكى ۇيىم ءبىر-ءبىرىن تولىقتىرىپ تۇر. ايماقتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ كەيبىر ادىستەرىن ۇيىمشىل ءارى تارتىپكە باسىمدىق بەرگەن ش ى ۇ اياسىندا سىناقتان وتكىزە الامىز.

ا و س ش ك- گە مۇشە مەملەكەتتەردىڭ كوبى ش ى ۇ پلاتفورماسىندا نە بولىپ جاتقانىن بىلگىسى كەلەدى. سوندىقتان ءبىزدىڭ ءوزارا ىقپالداستىعىمىز وسى اقپاراتقا ەسىك بولىپ وتىر. ءبىز تاشكەنتتە ورنالاسقان ش ى ۇ- نىڭ ايماقتىق تەرروريزمگە قارسى قۇرىلىمىمەن دە ىنتىماقتاستىق ورناتقانبىز. ا و س ش ك مەن ش ى ۇ قانداي دا ءبىر تۇردە باسەكەلەس ەمەس، كەرىسىنشە ءبىرىن- ءبىرى تولىقتىرىپ وتىرادى. شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى حاتشىلىعىنىڭ وكىلدەرى ءبىزدىڭ ءىس-شارالارعا، ءبىز ولاردىڭ جيىندارىنا شاقىرتۋ الىپ، قاتىسىپ كەلەمىز. جارقىن مىسالداردىڭ ءبىرى - ش ى ۇ- داعى ايماقتىق تەرروريزمگە قارسى قۇرىلىمنىڭ جاڭا سىن- قاتەرلەر مەن قاۋىپ-قاتەرلەرگە ارنالعان كونفەرەنتسيالار وتكىزۋى.

- استاناداعى ش ى ۇ ءسامميتىنىڭ كۇن ءتارتىبى ساياسي، ساۋدا- ەكونوميكالىق جانە مادەني- گۋمانيتارلىق ءوزارا ءىس- قيمىلدىڭ كەڭ اۋقىمدى وزەكتى ماسەلەلەرىن قامتيدى. بۇل ماسەلەلەر ا و س ش ك اياسىندا تالقىلانا ما؟

- ءبىزدىڭ مانداتتارىمىز ۇقساس ەكەنىن جاڭا ايتتىم. دەگەنمەن، كەلىسىمدەردى جۇزەگە اسىرۋ تاسىلدەرى ءارتۇرلى. سوندىقتان، ش ى ۇ اياسىندا تالقىلاۋ ءۇشىن تاڭدالعان تاقىرىپتاردىڭ وزەكتىلىگىن ەسكەرسەك، ش ى ۇ- عا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ سالماعىن ەسكە الساق، بۇگىنگىدەي اسا تۇراقسىز الەمدە ءقاۋىپتى كەزەڭگە يتەرمەلەيتىن گەوساياسي تەندەنتسيالار بار كەزدە استانا سامميتىنە بۇكىل ازيا كوز تىگىپ وتىرعانى ءسوزسىز. ش ى ۇ سامميتىنە بەيبىتشىلىك پەن ىنتىماقتاستىق كۇن ءتارتىبىنىڭ باسىم تاقىرىبى بولۋىن تىلەيمىن.

- قىتاي - ا و س ش ك نەگىزىن قالاۋشى ەلدەردىڭ ءبىرى. ۇيىمنىڭ قالىپتاسۋى مەن دامۋىنداعى قىتايدىڭ ءرولىن قالاي باعالايسىز؟

- قىتاي - وتە ماڭىزدى سەرىكتەس، ەلەۋلى مەملەكەت. قىتايدىڭ ۇيىمنىڭ قالىپتاسۋىنا ساياسي جاعىنان دا، ماتەريالدىق جاعىنان دا قوسقان ۇلەسى زور. قىتاي ا و س ش ك- گە 2014-2018-جىلدار ارالىعىندا ءتوراعالىق ەتتى. قىتاي باسشىلىعى 2013-جىلى استانادا جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى جاريالانعاننان كەيىن «ءبىر جول - ءبىر بەلدەۋ» باستاماسىن كوتەرگەنىن بىلەسىز. ا و س ش ك اياسىندا قىتاي - قارجى جانە اۋىل شارۋاشىلىعى سياقتى ءبىرقاتار سالانىڭ ۇيلەستىرۋشىسى. ۇيىمداعى بارلىق ەلدىڭ ازاماتتارىنا ناقتى قايتارىمى بولاتىن ماسەلەلەرمەن اينالىسادى. اۋىل شارۋاشىلىعىندا ءوزارا ارەكەتتەستىك نەعۇرلىم كوپ بولسا، جاڭا تەحنولوگيالار تۋرالى سوعۇرلىم كوبىرەك بىلەمىز جانە سورەلەرىمىزدە ونىمدەر سوعۇرلىم كوپ بولادى دەپ ۇمىتتەنەمىز. قارجى قىزمەتى تۋرالى دا وسىنى ايتۋعا بولادى. قىتاي وتكىزگەن ءۇش بىردەي قارجى ءسامميتىن ا و س ش ك- گە مۇشە مەملەكەتتەردىڭ ءبارى جوعارى باعالادى. سوندىقتان دا قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ وسى قارجى سامميتتەرىن ا و س ش ك- نىڭ ءبىر ينستيتۋتىنا اينالدىرىپ، قارجىلىق ىنتىماقتاستىقتىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن تالقىلايتىن الاڭعا اينالدىرۋ باستاماسىن كوتەرگەن ەدى.

قازىر قارجى جۇيەسى كۇردەلى ماسەلەلەرمەن بەتپە-بەت كەلىپ وتىر. وسى كۇردەلى ماسەلەلەردى قۇرلىق دەڭگەيىندە تالقىلاۋ پايدالى بولار ەدى. بۇل دا - قىتاي تاراپىنىڭ باستاماسى. سونىمەن قاتار، تالداۋ ورتالىقتارىنىڭ فورۋمى، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار فورۋمى، ساراپشىلار فورۋمى سياقتى باستامالارى ومىرشەڭدىگىن كورسەتىپ وتىر. ءقازىر ساراپشىلار فورۋمى تۇراقتى جۇمىس ىستەيتىن ينستيتۋتقا اينالدى. قازىر ول — قىتايدىڭ باستاماسى عانا ەمەس، ا و س ش ك- گە مۇشە 28 ەلدىڭ بارىنە ورتاق جوبا. سوندىقتان قىتايدىڭ ۇلەسىن اسىرا باعالاۋ مۇمكىن ەمەس. قىتايدىڭ جاھاندىق باستامالارى نەگىزىنەن ءبىزدىڭ كۇن تارتىبىمىزدەگى ماسەلەلەرمەن سايكەس كەلەدى. مەن قىتاي حالىق رەسپۋبليكاسىنا ا و س ش ك اياسىنداعى جالعاسىپ جاتقان باستامالارى ءۇشىن جانە قىتاي ۇكىمەتىنىڭ ءبىزدىڭ حاتشىلىقتىڭ بيۋدجەتىنە قوسىپ وتىرعان ماتەريالدىق رەسۋرستارى ءۇشىن العىس ايتامىن. بۇل — ءبىزدىڭ ۇيىم ءۇشىن  2-دونور. قىتاي دا ا و س ش ك حاتشىلىعىنا جۇمىس ىستەۋ ءۇشىن جوعارى بىلىكتى ديپلوماتتارىن ۇنەمى جىبەرىپ وتىرادى. سول ديپلوماتتاردىڭ ءبىرى بىلتىر پرەزيدەنتتىڭ جوعارى ماراپاتىنا يە بولدى.

اۆتورەسىمجان ناقتىباي