ەردوعان 900 جىل بويى شىركەۋ بولعان ايا سوفيانى مەشىتكە اينالدىرۋدى ۇسىندى
الەمدىك مادەني مۇرا رەتىندە يۋنەسكو تىزىمىندە تۇرعان، ۇزاق تاريحى بار ايا سوفيا 900 جىل بويى - شىركەۋ، 500 جىل بويى مەشىت بولعان. 1935 -جىلى مۇراجايعا اينالعان. 2014 -جىلى ەردوعاننىڭ كەڭەسشىسى ەسكەرتكىشتىڭ ستاتۋسى وزگەرمەيتىنىن ايتقان.
ال 31 - ناۋرىزعا بەلگىلەنگەن جەرگىلىكتى سايلاۋ قارساڭىندا تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ ەردوعان بىرنەشە رەت ايا سوفيا تۋرالى ماسەلە كوتەرگەن.
«سايلاۋدان كەيىن ايا سوفيانىڭ ستاتۋسىن مۋزەيدەن مەشىتكە وزگەرتەمىز» دەدى 29 - ناۋرىزدا ستامبۋلدا جۇرت الدىندا سويلەگەن ەردوعان. «ءبىزدىڭ ءبىراز جوسپارىمىز بار جانە سونى جۇزەگە اسىرامىز» دەپ ءسوزىن جالعادى. ءدال وسىنداي مالىمدەمەنى ول 27 - ناۋرىزدا جەرگىلىكتى ارنالارعا بەرگەن سۇحباتى كەزىندە دە ايتقان.
ناۋرىزدىڭ 28- كۇنى ا ق ش- تىڭ حالىقارالىق ءدىني بوستاندىق بويىنشا كوميسسياسى ەردوعاننىڭ مۇراجايعا بايلانىستى مالىمدەمەسىن سىنادى.
«ايا سوفيا - حريستياندار ءۇشىن دە، مۇسىلماندار ءۇشىن دە وتە تەرەڭ تاريحي- رۋحاني ماڭىزى بار، ونىڭ ستاتۋسى وزگەرمەۋى ءتيىس» دەلىنگەن كوميسسيا تاراتقان مالىمدەمەدە.
***
ايا سوفيا - ىستانبۇلداعى مۇراجاي عيماراتى. كونە ساۋلەت ونەرىنىڭ ۇلگىسى. ىرگەتاسى يمپەراتور كونستانتيننىڭ بۇيرىعى بويىنشا 325 -جىلى قالانعان. ونى 10 مىڭ جۇمىسكەر 5 جىلدا سالىپ بىتىرگەن. سودان بەرى ءتۇرلى جاعدايلاردا تالاي رەت قيراپ، تالاي رەت قالپىنا كەلتىرىلگەن.
قازىرگى ءتۇرى نەگىزىنەن 532-37 -جىلدارى (يمپەراتور يۋستينياننىڭ زامانىندا) انفيمي جانە يسيدور اتتى ەكى ساۋلەتشىنىڭ قولىنان شىققان ۇلگى- نۇسقاداعى قالپىن ساقتاعان. ولاردىڭ ەرەكشە ءزاۋلىم ەتىپ سالعان كۇمبەزى 20 جىل وتكەن سوڭ قۇلاپ قالىپ 563 - جىلى رودوس ارالى توپىراعىنان جاسالعان جەڭىل كىرپىشتەن جاڭا كۇمبەز ورناتىلىپتى. ونىڭ بيىكتىگى - 55.6 م، ديامەترى - 31.4 م. كۇمبەزدىكتىڭ 40 تەرەزەسى بار. نەگىزگى كۇمبەزگە جانامالاي جالعاسقان جارتىلاي كۇمبەزدەر جۇيەسى عيمارات بەينەسىنە كوكپەن تالاسقان زاۋلىمدىك سيپات بەرەدى. 1317 -جىلى يمپەراتور اندرونيك پالەولوگ عيمارات ۇستىندارىن نىعايتۋ ءۇشىن كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزگەن. ايا سوفيا كەزىندە الەمنىڭ ەڭ ۇلكەن عيباداتحاناسى بولدى.
تۇرىكتەرگە دەيىن ۆيزانتيا يمپەرياسىنىڭ، كەيىن 500 جىل بويى (1935 -جىلعا دەيىن) تۇرىكتەردىڭ ءدىني ورتالىعى قىزمەتىن اتقاردى. ول 1453 -جىلى مەشىتكە اينالدىرىلعان سوڭ، عيماراتتىڭ ىشكى كورىنىسى قايتا كوركەمدەلدى. 16-18 - عاسىرلاردا مەشىت مۇنارالارى، قوسىمشا قۇرىلىستار سالىندى. 1935 -جىلى اتاتۇرىك ايا سوفيانى مۇراجايعا اينالدىردى.