تۇرمىس قۇرعىسى كەلەتىندەرگە 7 كەڭەس

استانا. قازاقپارات - وتباسىن ساقتايتىن ماحاببات ەمەس، سۇيىسپەنشىلىك پەن مەيىرىمدىلىك. بۇل قوس سەزىممەن ۇيگە تىنىشتىق پەن جان راحاتى ۇيالايدى.

شاڭىراق جاۋاپكەرشىلىگى - ەرلى-زايىپتىلاردىڭ يىعىنا تەڭدەي جۇكتەلەتىن مىندەت.

دەسە دە، ايەل زاتىنا جاۋاپكەرشىلىكتىڭ باسىم بولىگى تيەتىنى بەلگىلى.

ويتكەنى، ايەل - كۇيەۋىنىڭ يگى ىسىنە جاردەمشى ءھام پەرزەنتتەرىنىڭ مەيىربان اناسى. سوندىقتان، بويجەتكەن جۇبايلىق جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنە وتىرىپ، ەر ازاماتتىڭ ەتەگىنەن ۇستاماس بۇرىن بىرنەشە جايتقا ەرەكشە ءمان بەرگەنى ءجون.

1. تاڭداۋدا جاڭىلما

ايەل باقىتى ومىرلىك جارىن دۇرىس تاڭداۋعا تاۋەلدى. بۇل -  ايەل ومىرىندەگى اسا ماڭىزدى شەشىم. سەبەبى، ايەل تۇرمىس قۇرۋمەن ءوز تاعدىرىن وزگە ەركەكتىڭ قولىنا تاپسىرادى. ەر ازامات بويجەتكەننىڭ ءدىني تانىمى، مىنەز- قۇلقى، كوزقاراسى قالا بەردى الەۋمەتتىك دەڭگەيىمەن دە ساي كەلۋى كەرەك.

سونىمەن بىرگە، ەر ازامات وتباسىلىق جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنە الاتىن جانە ونىڭ اۋىرتپالىعىن كوتەرۋگە قاۋقارلى دارەجەدە بولۋى قاجەت. سول ءۇشىن دە اراقاتىناس شىندىق پەن شىنايىلىققا قۇرىلعانى ءجون. بۇل دۇرىس شەشىم شىعارۋعا ىقپال ەتەدى. ال، تانىسۋ بارىسىندا جاستار ءبىرىن-ءبىرى الداپ، جاسىرا سويلەپ جانە بولمىسىنداعى ايىبىن بۇگىپ قالۋى ەكى جاققا دا وپىق جەگىزەرى ءسوزسىز.

2. اس ازىرلەۋدى ءبىل

قىزدىڭ وقۋى نەمەسە جۇمىسى قانشالىقتى اۋىر بولسا دا، اس دايىنداۋدى ەرەكشە مەڭگەرۋى قاجەت-اق. اسىرەسە، كۇيەۋى ۇناتاتىن تاعام تۇرلەرىن وتە جاقسى ازىرلەي بىلگەنى ابزال. داستارحان - ايەلدىڭ قانشالىقتى ءۇي بيكەسى ەكەنىنىڭ كورسەتكىشى. ءدامدى اس كۇيەۋىنىڭ جۇرەگىنە الىپ باراتىن ەڭ توتە جول ەكەنىن ەستەن شىعارماۋ قاجەت.

3. ۇنەمشىل بول

ءۇيدىڭ كىرىس-شىعىس قاراجاتىن ۇيلەسىمدى جۇمساۋ دا ايەلدىڭ باستى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى. قولداعى شەكتەۋلى قاراجاتتى تيىسىنشە دۇرىس پايدالانا ءبىلۋى اسا ماڭىزدى. ايەل كۇيەۋىن بەيبەرەكەت شىعىندارمەن شارشاتپاي، قارىزدىڭ استىنا قالدىرماي ءجۇرۋى ءتيىس.

كۇيەۋىنىڭ تابىسىنا وراي جۇمساپ وتىرعانى ابزال. قاجەتسىز دۇنيەلەردى ساتىپ الۋدى تالاپ ەتىپ، قاجىتۋدىڭ قاجەتى جوق. تابىستىڭ ءبىر بولىگىن قاراجات تاپشى بولاتىن قىسىلتاياڭ كۇنگە ساقتاپ قويعانى دۇرىس. سونداي-اق، ءۇي تابىسىنىڭ از بولىگىن قايىرىمدىلىق پەن بالا-شاعانىڭ ويىن-ساۋىعىنا دا ءبولۋدى ۇمىتپاعان ءجون.

4. كۇيەۋىڭە تىنىشتىق جاعداي جاسا

قۇران كارىمدە: «ءارى سەندەردى تىنىشتىق، تىنىم تاۋىپ ورنىعۋلارىڭ ءۇشىن وزدەرىڭنەن جۇبايلار جاراتۋى جانە ارالارىڭدا سۇيىسپەنشىلىك پەن مەيىرىم-جاناشىرلىق پايدا ەتۋى دە - ونىڭ بەلگىلەرىنەن. اقيقاتىندا مۇندا ويلانىپ، اقىلعا سالاتىن ادامدار ءۇشىن دالەل-عيبراتتار بار[1]»، - دەگەن ايات بار.

ءيا، ايەلدىڭ ەڭ باستى مىندەتى - شاڭىراقتى تىنىشتىق پەن مەيىرىمدىلىك مەكەنى ەتۋ. وسى اياتتىڭ ءتۇپ- توركىنىن ءتۇسىنىپ، ءۇيىن جان تىنىشتىعى ەتە العان ايەلدىڭ بوساعاسىنان باقىت سىعالايدى.

وتباسىلىق ومىردە ءتاتتى ساتتەر مەن قيىن-قىستاۋ شاقتار يىق تىرەستىرىپ قاتار جۇرەدى. مۇنىڭ بارلىعىن بويجەتكەن ءتۇسىنۋ ءارى دايىن بولۋى ءتيىس. ءومىردى سول قالپىندا قابىلداۋدى ۇيرەنۋى كەرەك. ارابتاردا: «جولداسىڭنىڭ ىستەگەن ارەكەتىنە جەتپىس ءتۇرلى سەبەپ ىزدە، ال تابا الماساڭ مۇمكىن مەن بىلمەيتىن ءبىر سەبەبى بار شىعار نەمەسە ۇمىتقان بولار دەپ ايت»، - دەگەن ناقىل بار. ەرلى-زايىپتىلار كەيدە ءبىر-ءبىرىنىڭ كەمشىلىگى مەن قاتەلىگىن بايقاماعان سىڭاي تانىتقانى دا دۇرىس.

5. توزىمدىلىك تانىت

ءبىر-ءبىرىنىڭ تەرىس بولمىسىن تۇزەتە وتىرىپ، قارىم-قاتىناستىڭ ەڭ ءساتتى ورتا تۇسىن تابۋ - قيىننىڭ قيىنى. ول ءۇشىن سابىرلىق، توزىمدىلىك جانە جۇمساقتىق پەن ءبىر-بىرىنە دەگەن قامقورلىق اسا قاجەت. قۇران كارىمدە: «ءۇي-ءىشىڭدى نامازعا بۇيىر ءارى ءوزىڭ دە وعان سابىرلى بول...[2]» ، - دەپ ءامىر ەتىلگەن.

ەرلى-زايىپتىلار ءبىرىن-ءبىرى ناماز وقۋعا ۇندەۋى - ەڭ اۋىر ءىس. ول ۇلكەن سابىرلىقتى قاجەت ەتەدى. سابىر تەك جالاڭ ءسوز ەمەس. ونى كەڭ دە اۋقىمدى ماعىنادا ءتۇسىنۋ قاجەت. جۇمساقتىق، تۇسىنىستىك جانە جاقسى مامىلەمەن ارالاسقان سابىرلىق كەرەك.

ايەلدىڭ كۇيەۋىمەن جاقسى قارىم-قاتىناستا بولۋى، ادامدارعا ونى تەك جاقسى قىرىنان تانىستىرۋى - كۇيەۋىنىڭ وعاش مىنەزى مەن جامان ارەكەتتەرىن تۇزەتۋدىڭ بىرەگەي جولى. ويتكەنى، قۇران كارىم: «(ەي، مۇحاممەد!) راببىڭنىڭ جولىنا دانالىقپەن جانە كوركەم ۇگىت ارقىلى شاقىر ءارى ولارمەن ەڭ جاقسى نارسەلەر ارقىلى پىكىر ءبولىس...[3]»، - دەپ ايتىلعان.

ۇيلەنۋ - ومىرلىك ساۋدا. ساۋدا الىس-بەرىستەن تۇراتىنى سياقتى، وتباسىلىق ومىردە ەرلى-زايىپتىلار ءبىر-ءبىرىنىڭ جاقسىلىعىن ۇيرەنىپ، ءوزىنىڭ جامان مىنەزىن تاستاسا، ەكى جارتى ءبىر بۇتىنگە اينالادى. ايەل كۇيەۋىنە بويۇسىنۋمەن راببىسىنىڭ ءامىرىن ورىنداۋدا ەكەنىن ءبىر ساتكە دە ەسىنەن شىعارماۋى كەرەك. مىنە، سول ارەكەتىنە سايكەس ۇلكەن سىيدىڭ دا بارىن جادىندا ساقتاعانى ءجون. ايەل - مەيىرىمدىلىك پەن جىلۋلىق كوزى. ال، شاڭىراققا بۇل اۋاداي قاجەت.

6. كۇيەۋىڭە كۇڭدەي بول

قۇراندا ايتىلعانداي، سۇيىسپەنشىلىك پەن مەيىرىمدىلىك - وتباسىنىڭ باستى تىرەگى. دەنساۋلىق پەن كۇش- قايراتتىڭ قارقىندى جانە بەرەكە مەن مولشىلىق كەزىندە وتباسىن ايرانداي ۇيىتاتىن سەزىم سۇيىسپەنشىلىك بولسا، ال قارتتىق كەلىپ، ناۋقاس پەن تارشىلىق مەڭدەگەن شاقتا وتباسىن مەيىرىمدىلىك ساقتاپ قالادى.

ايەل كۇيەۋىنىڭ اللا تاعالا امىرىنە قايشى كەلمەيتىن ءاربىر ءسوزىن بۇلجىتپاي اتقارۋى قاجەت. ءباداۋي ايەلدىڭ ءوز قىزىنا: «وعان (كۇيەۋىڭە) كۇڭ بول، سوندا ول دا ساعان قۇلىڭداي بولادى»، - دەگەن ناسيحاتىن ەستەن شىعارماڭدار. ايەل جارىن جاقسى كورگەندە دە، جىلۋلىعىن سىيلاپ، قۇرمەت كورسەتكەندە دە، ەركەلىك پەن جۇمساقتىق تانىتقاندا دا كۇيەۋىنە قىزمەتشىسىندەي بولسىن. كۇيەۋى قۋانعان ساتتە ول تۇنەرمەي، كەرىسىنشە كۇيەۋى ۋايىم-قايعىدا بولسا ءجونسىز شاتتانباۋ قاجەت.

7.ايەل - قورعان

ەر ازاماتتى دۇنيەنىڭ ازعىرۋىنان ايەلى قورعايدى. سوندىقتان دا ايەل ۇيدە ەڭ اسەم بەينەدە، ەڭ ادەمى كيىمدە جانە بويىنان قوش ءيىس اڭقىپ تۇرۋى كەرەك. كۇيەۋىڭنىڭ كوزدەرى تەك سەنى عانا كورەتىندەي ەتىپ قويۋ كەرەك. ەر ازامات ۇيىنە الىپ ۇشىپ تۇرسىن. جۇرەگى تەك سەنى قالاپ، اۋىر جۇمىستان كەيىن بوساعادان اتتاي بەرە ۇيدەگى جىلۋلىقتان جانى راقات تاپسىن.

ەڭ باستىسى ءۇيىڭدى جايقالعان ءجاننات ەتۋ دە، كۇيدىرەتىن توزاق ەتۋ دە ءوز قولىڭدا ەكەنىن ۇمىتپا!

[1] رۋم سۇرەسى، 21-ايات

[2] تاحا سۇرەسى، 132-ايات

[3] ناحىل سۇرەسى، 125-ايات

مۇحاممەد يبراھيم

muslim.kz