ەلىمىزدىڭ سىرتقى مەملەكەتتىك قارىزى 4 پروتسەنتكە ارتتى
سوڭعى ءۇش جىلدا ەلىمىزدىڭ سىرتقى قارىزى 4 پروتسەنتكە ارتىپ، 166 ميلليارد دوللارعا جۋىقتادى. ۇلتتىق بانك تاراتقان مالىمەتكە سۇيەنسەك، ((گرافيكا) ) بىزگە قارجىلاي كومەك كورسەتكەن مەملەكەتتەر كوشىن نيدەرلاندى باستايدى. ولاردان 42,7 ميلليارد دوللار الدىق.
ءبىراق 2019- جىلدان بەرى كورسەتكىش 12 پروتسەنتكە تومەندەگەن. ءتىزىمدى ۇلى بريتانيا، ا ق ش، رەسەي جالعايدى. فرانسيا، بەرمۋد ارالدارى، قىتاي، جاپونيا مەملەكەتتەرىندە 10 ميلليارد دوللار شاماسىنداعى بەرەشەگىمىز بار.
ەكونوميست باۋىرجان ىسقاقوۆ بىزدەگى قارىزدىڭ نەگىزىنەن الەۋمەتتىك شىعىنداردى وتەۋگە جۇمسالاتىنىن ايتىپ قالدى. ول «مۇنداي قارجىنى ەكونوميكاعا باعىتتاپ، ادامي كاپيتالدى دامىتۋعا كوڭىل ءبولۋ كەرەك» دەيدى. قازىر دە ەلگە سالىنىپ جاتقان ينۆەستيسيالاردىڭ ىشىندە اۋىز تولتىرىپ ايتارلىعى جوق ەمەس.
سىرتقى قارىز $165 ميلليارد استى
نيدەرلاندى - $42,7 ميلليارد (,6-)
ۇلى بريتانيا - $21,9 ميلليارد (%0,2+)
رەسەي - $11,7 ميلليارد (3+)
فرانسيا - $11,5 ميلليارد (%1,7-)
بەرمۋد ارالدارى - $9,6 ميلليارد (8,5+)
قىتاي - 9 ميلليارد (",4-)
جاپونيا - $5,2 ميلليارد (,3-)
گونكونگ - $3,9 ميلليارد (,2-)
باۋىرجان ىسقاقوۆ، ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى:
«باتىس ەۋروپا - باتىس قىتاي» دەگەن ۇلكەن جوبالارىمىز بار. «نۇرلى جول» دەگەن اۆتوباندار سالىنىپ جاتىر، ءيا؟ وسىنداي اۆتوباننىڭ بولۋى، ينفراسترۋكتۋرانىڭ دامۋى، تەك قانا مەملەكەتتىڭ عانا قولىنان كەلەتىن دۇنيە ەمەس. ول جەردە مىندەتتى تۇردە ءبىز ينۆەستيتسيالىق كۇشتەردى تارتۋىمىز كەرەك. وسى تۇرعىدان الىپ قاراعان كەزدە وبلىستار اراسىنىڭ نىعايۋى اقتالعان دەپ ايتۋعا بولادى. نەگىزىنەن سىرتتان كەلەتىن ينۆەستيتسيالىق تولقىنداردىڭ بارلىعى قازبا- بايلىقتارىمىزعا قاراي وتە كوپ باعىتتالىپ كەتكەن. تاۋسىلاتىن كوزدەرگە قاراي. ياعني تاۋسىلاتىن كوزدەردى ءبىز قازىرگى ۋاقىتتا ينۆەستيتسيالىق قاراجاتتاردىڭ وبەكتىسىنە اينالدىرۋدى ءبىز ازايتۋىمىز كەرەك. سىرتقى قارىزدى اقىلمەن الۋ كەرەك
بيىل الەمدەگى مەملەكەتتىك قارىز 71,6 تريلليون دوللاردان اسادى. بريتانيالىق زەرتتەۋشىلەر مۇنى رەكوردتىق كورسەتكىشكە تەڭەدى.
ساراپشى باۋىرجان ىسقاقوۆ سول سەبەپتى سىرتقى قارىزدى ءجون-جوسىقسىز ەمەس، ەكونوميكالىق قايتارىمى بولاتىنىنا كوز جەتكىزىپ، الۋ كەرەك دەيدى. قازىر مۇنايدىڭ ارقاسىندا جىرتىعىمىزدى جاماپ وتىرعانىمىز راس. ەرتەڭ ول سارقىلار بولسا، مويىنداعى قارىزدان قۇتىلۋ مۇڭ بولادى. ونى تەگىن ايتىپ وتىرعان جوقپىز. وكىنىشكە قاراي، ەلدەگى كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور قاجەتتىلىگىن «ازيا دامۋ بانكى»، «ەۋروپالىق قايتا قۇرۋ جانە دامۋ بانكى» سىندى ءىرى قارجىلىق ۇيىمداردىڭ اقشاسىنا وتەۋدى ادەتكە اينالدىرعان. ەكونوميست كومپانيا بانكروتتىققا ۇشىراعان كۇننىڭ وزىندە قارىزدىڭ مەملەكەتكە اماناتتالاتىنىن ايتادى. بۇل قاراپايىم سالىق تولەۋشىلەردىڭ قالتاسىنا تۇسەتىن سالماق.
باۋىرجان ىسقاقوۆ، ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى:
بىزدەگى قارىزداردىڭ قۇرىلىمىن قاراپ وتىراتىن بولساق، ءۇش ءىرى جوباعا باعىتتالعان. قارا شىعاناق، ت ش و، ءۇشىنشىسى وسى مۇنايمەن اينالىساتىن ۇلكەن ءىرى جوبالار. سول جوبالاردى قارجىلاندىراتىن سىرت مەملەكەتتەردىڭ ينۆەستورلارى بولسا دا، ولار ونى قارجىلاندىرۋ ءۇشىن وزدەرىنىڭ ىشكى توبىنا كىرەتىن كومپانيالارعا قاراجات بەرۋىنىڭ ءوزى حالىقارالىق ادىستەمەدە مەملەكەتتىڭ سىرتقى قارىزى بولىپ ەسەپتەلەدى ەكەن.
ەڭ ءىرى ءوندىرۋشى ەل يمپورتقا تاۋەلدى مە؟
ال قىتايدا يمپورتتالاتىن كومىرگە سالىناتىن باج سالىعى الىنىپ تاستالادى. شەكتەۋ بيىلعى مامىردان كەلەسى ناۋرىزعا دەيىن ەنگىزىلىپ وتىر. بۇل ەكونوميكانى دامىتا ءتۇسۋ ءۇشىن كەرەك. ازىرگە وندىرىسكە قاجەت كومىر ءۇشىن %3، قاتتى وتىننىڭ باسقا تۇرلەرىنە %3-6 سالىق الىنىپ جاتىر. كەي ترەيدەرلەر بۇل باستامانى «رەسەيلىك كومىرگە جول اشۋ» دەپ باعالادى. جىل باسىنان بەرى ونداعى وتىن يمپورتى $ ازايىپ كەتكەن ەدى. ونىڭ ۇستىنە ەۋروپالىق وداق ەم-بارگو جاريالاعالى رەسەيلىك كومىردى تاسىمالداۋ ارزانداعان. جەرگىلىكتى بيلىك ەلدەگى ەنەرگەتيكا تەپە- تەڭدىگىن ساقتاۋ ءۇشىن قاتتى وتىندى قولدانۋ ءتيىمدى ەكەنىن ايتادى. وسى ماقساتتا بىلتىر اسپان استى ەلىندە 324 ميلليون توننا كومىر يمپورتتالدى. بۇل جالپى قولدانىستاعى وتىننىڭ %8-ىنە تەڭ. بيىل بۇل كورسەتكىش 4,37 ميلليارد تونناعا جەتەدى. ەل ىشىندەگى ءوندىرىس تە وسال ەمەس. ءتىپتى رەكوردتىق دەڭگەيدە. جىل سوڭىنا دەيىن تاعى 300 ميلليون تونناسى وندىرىلمەك.