2025-جىلى الەمدە بولعان الاپات اپاتتار: ءورت، داۋىل، سۋ تاسقىنى، جانارتاۋدىڭ اتقىلاۋى

استانا. KAZINFORM - ءوتىپ بارا جاتقان جىل سوڭعى كەزدەگى ەڭ كۇردەلى كەزەڭنىڭ ءبىرى بولدى. الەمنىڭ ءتۇرلى ايماقتارىندا ءىرى توتەنشە جاعدايلار تىركەلدى. ورمان ءورتى، سۋ تاسقىنى، جەر سىلكىنىسى، داۋىلدار مەن اپتاپ ىستىقتار حالىقارالىق كۇن ءتارتىبىنىڭ تۇراقتى تاقىرىبىنا اينالىپ، ءىرى قالالارمەن قاتار شالعاي اۋماقتاردى دا شارپىدى.

قىمباتقا تۇسكەن تابيعي اپات

2025-جىلدىڭ قاڭتار ايىندا وڭتۇستىك كاليفورنيا سوڭعى جىلدارداعى ەڭ الاپات ءورتتىڭ وشاعىنا اينالدى. 7-قاڭتاردا لوس-اندجەلەس پەن وعان كورشىلەس اۋداندارداعى ورماندا ءورت شىعىپ، بىرنەشە ايعا سوزىلعان قۇرعا ق شىلىق جانە ەكپىنى كەي جەرلەردە ساعاتىنا 130 شاقىرىمنان اسقان «سانتا-انا» داۋىلىنىڭ اسەرىنەن جىلدام تارالدى.

قاڭتاردىڭ سوڭىنا قاراي ءورت لوس-اندجەلەس وكرۋگىندە 23 مىڭ گەكتاردان استام اۋماقتى شارپىپ، 31 ادامنىڭ ءومىرىن قيدى جانە شامامەن 180 مىڭ ادامدى قاۋىپتى ايماقتاردان وقشاۋلاۋعا ءماجبۇر ەتتى. ءۇش اپتاعا سوزىلعان ءورت سالدارىنان مىڭداعان عيمارات قيراپ، زاقىمداندى.

سونىمەن قاتار قويۋ ءتۇتىن بىرنەشە كۇن بويى لوس- اندجەلەستىڭ اسپانىن تورلاپ، اۋانىڭ ساپاسىن ادام دەنساۋلىعىنا قاۋىپتى دەڭگەيگە جەتكىزدى. مەديتسينالىق زەرتتەۋلەرگە سايكەس، قويۋ ءتۇتىن تاعى شامامەن 400 ادامنىڭ ولىمىنە سەبەپ بولعان.

وڭتۇستىك كاليفورنياداعى ەكونوميكالىق شىعىن 61 ميلليارد ا ق ش دوللارىنا باعالانىپ وتىر.

ەۋروپاداعى ەكسترەمالدى ىستىق

جازدا ەۋروپا باقىلاۋ تاريحىنداعى ەڭ قۋاتتى ەكسترەمالدى ىستىق تولقىندارىنىڭ ءبىرىن باستان وتكەردى. قۇرلىقتىڭ ەداۋىر بولىگىندە اۋا تەمپەراتۋراسى 40 گرادۋستان جوعارى كوتەرىلىپ، اسىرەسە باتىس جانە وڭتۇستىك ەلدەردە بىرنەشە اپتا بويى ساقتالدى. بارسەلونا مەن مادريدتەن باستاپ لوندون مەن ميلانعا دەيىن اپتاپ ىستىق كۇندەلىكتى ءومىردى بۇزىپ قانا قويماي، دەنساۋلىققا بايلانىستى كۇردەلى ماسەلەلەر مەن ءولىم-ءجىتىمنىڭ ارتۋىنا سەبەپ بولدى.

ءبىرقاتار ەۋروپالىق ينستيتۋتتاردىڭ عالىمدارى جۇرگىزگەن زەرتتەۋلەرگە سايكەس، 23-ماۋسىم مەن 2-شىلدە ارالىعىندا ەۋروپانىڭ 12 قالاسىندا ىستىقتىڭ سالدارىنان شامامەن 2,3 مىڭ ادام كوز جۇمعان. ونىڭ ىشىندە شامامەن 1500 ءولىم جاعدايى كليماتتىڭ وزگەرۋىمەن تىكەلەي بايلانىستى دەپ سانالادى، سەبەبى ول ەكسترەمالدى تەمپەراتۋرانى كۇشەيتىپ، ادام اعزاسىنا جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنە تۇسەتىن سالماقتى ارتتىرعان.

ميانما مەن اۋعانستانداعى جەر سىلكىنىستەرى

ازيادا بولعان ەكى ءىرى جەر سىلكىنىسىنەن كوپ ادام كوز جۇمدى. ناۋرىز ايىنىڭ سوڭىندا ميانمانىڭ ورتالىق بولىگىندە، ەلدىڭ ەكىنشى ءىرى قالاسى ماندالاي ماڭىنداعى ساگاينگ جارىلىمى ايماعىندا ماگنيتۋداسى شامامەن 7,7 بولاتىن كۇشتى جەراستى دۇمپۋلەرى تىركەلدى. تاياز وشاقتا بولعان بۇل جەر سىلكىنىسى ءبىرقاتار افتەرشوكتارمەن قاتار ءجۇرىپ، ميانمادا دا، كورشىلەس تايلاندتا دا اۋقىمدى قيراۋلار مەن ادام ولىمىنە سەبەپ بولدى. 3600 دەن استام ادام قازا تاۋىپ، 5 مىڭ ادام جاراقات الدى. حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ باعالاۋىنشا، وڭىردە شامامەن 15 ميلليون ادام زارداپ شەككەن.

ءدال وسى ميانماداعى جەر سىلكىنىسى كەزىندە تاريحتا العاش رەت تەكتونيكالىق پليتالار شەكاراسىنىڭ ءۇزىلۋ ءساتى بەينەجازباعا ءتۇسىرىلدى. بۇل جازبا عىلىمي جانە مەديا الاڭداردا جىلدام تارالىپ، بۇعان دەيىن تەك سەيسميكالىق قۇرالدار ارقىلى عانا تىركەلگەن ۇدەرىستىڭ بىرەگەي كورنەكى دالەلىنە اينالدى. جەر بەتىنىڭ جارىعى شامامەن 1,3 سەكۋند ىشىندە 2,5 مەترگە ىعىسىپ، ەڭ جوعارى جىلدامدىعى شامامەن 3,2 م/س بولعان.

كەيىنىرەك، تامىز ايىنىڭ سوڭىندا، ماگنيتۋداسى تومەنىرەك بولعانىمەن، سالدارى اۋىر جەراستى دۇمپۋلەرى اۋعانستاننىڭ شىعىس بولىگىندە - كۋنار پروۆينتسياسىنىڭ تاۋلى اۋداندارىندا تىركەلدى.

ەپيتسەنتردىڭ تاياز ورنالاسۋى مەن عيماراتتاردىڭ سەيسموتوزىمدىلىگىنىڭ تومەندىگى اۋىلداردىڭ قيراۋىنا، كوپ ادامنىڭ ولىمىنە جانە كەي وڭىرلەردەگى گۋمانيتارلىق جاعدايدىڭ ۋشىعۋىنا اكەلدى. بۇل تابيعي اپات شامامەن 2200 ادامنىڭ ءومىرىن قيدى.

«مەليسسا» داۋىلى

2025-جىلدىڭ قازان ايىندا اتلانت ايماعى «مەليسسا» اتتى داۋىلدان قاتتى زارداپ شەكتى. داۋىل قىسقا ۋاقىت ىشىندە ەڭ جوعارى - بەسىنشى ساناتقا دەيىن كۇشەيىپ، يامايكاعا، سونداي-اق كورشىلەس گايتي، دومينيكان رەسپۋبليكاسى مەن كۋباعا سوققى بەردى.

تابيعي اپات جويقىن جەلمەن، داۋىلدى تولقىندارمەن جانە نوسەر جاڭبىرمەن قاتار ءجۇرىپ، ينفراقۇرىلىمداردىڭ قيراۋىنا، ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ وشۋىنە جانە سۋ تاسقىنىنا اكەلدى.

رەسمي مالىمەتتەرگە سايكەس، كاريب تەڭىزى باسسەينىندەگى بىرنەشە ەلدە جۇزدەن استام ادام قازا تاپقان. داۋىلدان كەلگەن ەكونوميكالىق شىعىن شامامەن 10 ميلليارد ا ق ش دوللارىنا باعالانىپ وتىر. بۇل «مەليسسانى» 2025-جىلى اتلانت ايماعىنداعى ەڭ قىمبات تابيعي اپاتتاردىڭ بىرىنە اينالدىردى.

ازياداعى سۋ تاسقىندارى

2025-جىلدىڭ قاراشا ايىندا وڭتۇستىك- شىعىس ازيا ەلدەرى مۋسسوندىق جاڭبىر مەن تروپيكالىق سيكلوننىڭ قاتار كەلۋىنەن تۋىنداعان اۋقىمدى سۋ تاسقىنىنا تاپ بولدى. قاتتى نوسەر وزەندەردىڭ ارناسىنان تاسۋىنا، توپىراق كوشكىنىنە جانە يندونەزيا، تايلاند، ۆەتنام مەن شري-لانكادا عيماراتتاردىڭ قيراۋىنا سەبەپ بولدى.

ەڭ اۋىر جاعداي ۆەتنامدا قالىپتاستى. ەلدىڭ ورتالىق پروۆينتسيالارىندا جاۋعان نوسەر جاڭبىر سالدارىنان 91 ادام قازا تاۋىپ، تاعى شامامەن 11 ادام حابار-وشارسىز كەتتى. مىڭداعان تۇرعىن ءۇيدى سۋ باسىپ، جۇزدەگەن مىڭ گەكتار اۋىل شارۋاشىلىعى جەرلەرى جارامسىز كۇيگە ءتۇستى.

تايلاندتا تابيعي اپات توعىز پروۆينتسيا مەن 2700 دەن استام ەلدى مەكەندى قامتىدى. رەسمي دەرەكتەر بويىنشا، 176 ادام قازا تاۋىپ، زارداپ شەككەندەردىڭ سانى ميلليونداپ ەسەپتەلدى.

اپاتتىڭ اۋقىمىن ايماقتاعى تروپيكالىق تسيكلونداردىڭ بەلسەندىلىگى ودان ءارى كۇشەيتتى. ولار اسا مول جاۋىن-شاشىن اكەلىپ، قۇتقارۋ قىزمەتىنىڭ جۇمىسىن ايتارلىقتاي قيىنداتتى.

يندونەزيانىڭ سۋماترا ارالىندا نوسەر جاڭبىر جاۋىپ، توپىراق كوشتى.

سيرەك كەزدەسەتىن «سەنيار» تروپيكالىق تسيكلونى اۋقىمدى سۋ تاسقىنى مەن كوشكىن تۋدىرىپ، كوپتەگەن ادامنىڭ ءومىرىن قيدى جانە حالىقتى جاپپاي ەۆاكۋاتسيالاۋعا سەبەپ بولدى.

بيلىك ورگاندارى مەن گۋمانيتارلىق ۇيىمداردىڭ باعالاۋىنشا، تابيعي اپات سالدارىنان شامامەن 969 ادام قازا تاۋىپ، 5 مىڭنان استامى جاراقات العان، ال ءبىر ميلليونعا جۋىق تۇرعىن ءوز ءۇيىن تاستاپ شىعۋعا ءماجبۇر بولدى. زارداپ شەككەندەردىڭ جالپى سانى 3,2 ميلليون ادامنان استى.

تاعى ءبىر وقيعا رەتىندە قاراشا ايىنىڭ سوڭى - جەلتوقسان ايىنىڭ باسىندا شري-لانكاعا سوققى بەرگەن «ديتۆا» تروپيكالىق سيكلونىن اتاپ وتۋگە بولادى. مەتەورولوگيالىق جىكتەمە بويىنشا ول ءالسىز سيكلون سانالعانىمەن، نەگىزگى زالال جەلدەن ەمەس، ۇزاققا سوزىلعان نوسەر جاڭبىردان كەلدى.

جاۋىن-شاشىن ارالدىڭ ەداۋىر بولىگىن قامتىعان اۋقىمدى سۋ تاسقىندارى مەن جەر كوشكىندەرىنە اكەلدى. رەسمي دەرەكتەرگە سايكەس، 600 دەن استام ادام قازا تاۋىپ، ەكونوميكالىق شىعىن 1,6 ميلليارد ا ق ش دوللارىنان استى.

گونكونگتاعى ءورت

26-قاراشا كۇنى گونكونگتىڭ سولتۇستىگىندەگى تاي پو اۋدانىندا ورنالاسقان Wang Fuk Court اتتى 32 قاباتتى تۇرعىن ءۇي كەشەنىندە ءورت شىقتى. الدىمەن عيماراتتىڭ اينالاسىنا ورناتىلعان بامبۋكتان جاسالعان قۇرىلىس ساتىسى مەن قۇرىلىس تورى تۇتانعان. سەبەبى كەشەندە اۋقىمدى جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتقان ەدى. تۇرعىنداردىڭ ءبىر بولىگى عيمارات ىشىندە قامالىپ قالدى. ءورت سوندىرۋشىلەر كەلگەن ساتتە-اق وت بىرنەشە ءۇيدى قاتار شارپىعان بولاتىن.

ءورت بىرنەشە كۇنگە سوزىلىپ، ەڭ جوعارى - بەسىنشى كۇردەلىلىك دەڭگەيىنە جەتتى. ناتيجەسىندە تۇرعىن ءۇي كەشەنىندەگى سەگىز مۇنارانىڭ جەتەۋى تولىعىمەن جانىپ كەتتى.

ول گونكونگ تاريحىنداعى 1948-جىلدان بەرگى ەڭ ءىرى ءورت بولدى. رەسمي مالىمەتتەر بويىنشا، 146 ادام قازا تاۋىپ، شامامەن 40 ادام جوعالىپ كەتكەن كەتكەن، ال جۇزدەن استام ءمايىت جەكە باسى انىقتالماعاندار ساناتىنا جاتقىزىلدى. سونىمەن قاتار 79 ادام جاراقات الدى، ولاردىڭ ىشىندە 12 ءورت ءسوندىرۋشى بار.

بيلىك وكىلدەرىنىڭ ايتۋىنشا، ءورتتىڭ جىلدام تارالۋىنا جوندەۋ جۇمىستارى كەزىندە پايدالانىلعان تەز تۇتاناتىن پەنوپوليستيرول سەبەپ بولعان.

ەفيوپياداعى وقيعا

الەمدىك بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى كەڭىنەن جازعان ەڭ ءىرى اپاتتاردان بولەك، 2025-جىل باسقا دا قايعىلى وقيعالارمەن ەستە قالدى.

ەفيوپيادا سوڭعى 12 مىڭ جىلدا العاش رەت حايلي- گۋببي جانارتاۋى اتقىلادى. كۇل باعانى 14 شاقىرىم بيىكتىككە دەيىن كوتەرىلىپ، اۋانىڭ ساپاسىن كۇرت ناشارلاتتى جانە جاقىن ماڭداعى ايماقتارداعى ومىرگە ەلەۋلى قيىندىقتار تۋعىزدى.

ا ق ش- تا، سولتۇستىك داكوتا شتاتىندا، ماۋسىم ايىندا 2013-جىلدان بەرى العاش رەت ەڭ جوعارى EF5 ساناتىنداعى تورنادو تىركەلدى. جەلدىڭ جىلدامدىعى ساعات سايىن كۇشەيىپ، ءۇش ادام قازا تاپتى.

بۇل وقيعالار كوپ ادامنىڭ ءومىرىن قيعان اپاتتار قاتارىنا كىرمەسە دە، 2025-جىلى الەم ءارتۇرلى سيپاتى مەن گەوگرافياسى بويىنشا قانشالىقتى الۋان ءتۇرلى كاتاستروفاعا تاپ بولعانىن ايقىن كورسەتتى.

كاتاستروفالار - جاڭا شىندىق

2025-جىلعى اپاتتار ەندى جەكەلەگەن قايعىلى وقيعالار رەتىندە ەمەس، اۋىر ءارى ۇزدىكسىز شەجىرە رەتىندە قابىلدانا باستادى. شۆەيتساريالىق Swiss Re ساقتاندىرۋ كومپانياسىنىڭ باعالاۋىنشا، 2025-جىلى تابيعي اپاتتاردان كەلگەن جاھاندىق ەكونوميكالىق شىعىن 220 ميلليارد ا ق ش دوللارىنا جەتكەن. بۇل باقىلاۋ تاريحىنداعى ەڭ جوعارى كورسەتكىشتەردىڭ ءبىرى بولىپ وتىر.

اۆتور ءمولدىر سنادين