سايلاۋ-2015: كانديدات ءا. قۇسايىنوۆ اتىراۋ قالاسىنىڭ جۇرتشىلىعىمەن كەزدەستى
جۇزدەسۋ بارىسىندا ءابىلعازى قۇسايىنوۆ اتىراۋلىقتاردى ەكولوگيانىڭ قازىرگى پروبلەمالارىن قوزعايتىن سايلاۋالدى تۇعىرناماسىنىڭ نەگىزگى باعىتتارىمەن تانىستىردى.
«19-20 - عاسىرلارداعى الەمدىك ونەركاسىپتىك ريەۆوليۋتسيا سالدارىنان جاعىمسىز ەكولوگيالىق ورتا قالىپتاستى. 21 - عاسىر ادامدارى سول جولدى جالعاستىراتىن بولسا، ونىڭ سوڭى ۇلكەن تەحنوگەندىك اپاتقا ۇشىراتۋى مۇمكىن.
ادامزات وزگە دە تىرشىلىك يەلەرى ءتارىزدى ەكوجۇيەنىڭ اجىراماس بولىگى رەتىندە تارتىبىنە كونىپ، زاڭدارىنا باعىندى» ، - دەدى ءا. قۇسايىنوۆ.
وندىرىستىك ريەۆوليۋتسيا باستالىسىمەن جاعداي مۇلدە وزگەردى. بۇل وزگەرىستەردىڭ ءتۇپتامىرى كومىرسۋتەكتى وتىندار - كومىر، مۇناي، تاۋ- كەن، گاز ءوندىرىسى مەن ونى پايدالانۋدان باستالدى. ونىڭ سوڭىنان ءىرى كولەمدە مەتالدار مەن باسقا دا قازبا بايلىقتارى يگەرىلە باستادى.
ⅩⅩ عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا ادامزاتتىڭ قاناعاتسىزدىعى مەن اشكوزدىگىنەن تابيعاتقا ارتىلعان اۋىرتپالىق ودان بەتەر كۇردەلەنە ءتۇستى.
جىل سايىن جەر بەتىنەن 11 ميلليون گەكتار تروپيكالىق ورمان جويىلادى - بۇل تابيعاتتىڭ قايتا قالپىنا كەلۋ قابىلەتىنەن 10 ەسە ارتىق، دەيدى كانديدات.
ءوز كەزەگىندە، جاعىمسىز ەكولوگيالىق احۋال اقىرى سوڭىندا ادامنىڭ ءوز دەنساۋلىعىنا نۇسقان كەلتىرۋدە. سەبەبىن ءتۇسىنۋ قيىن ەمەس: ميلليونداعان جىلدار بويى ونىڭ اعزاسى تابيعي تازا ورتادا ءومىر سۇرۋگە ۇيرەنىپ قالعان، سوندىقتان ءوز قوقىستارىمەن لاستانعان ورتادا تۇرۋ وعان اۋىر ءتيىپ وتىر.
د د ۇ مالىمەتتەرى بويىنشا، لاستانۋ دەڭگەيى مولشەردەن جوعارى مەگاپوليستەردىڭ سانى جالپى قالالاردىڭ 50%- ىن قۇرايدى. قاراپايىم قالا تۇرعىنى جىل سايىن 48 كەلى قاۋىپتى كانتسەروگەن جۇتىپ، اۋىل تۇرعىنىنا قاراعاندا 4 جىلعا از ءومىر سۇرەدى.
بۇگىندە ادامنىڭ كەز كەلگەن ءىس- ارەكەتى - ونەركاسىپتىك، اۋىلشارۋاشىلىق، رەكرەاتسيالىق - تابيعاتقا اسەر ەتىپ، ونى وزگەرىسكە ۇشىراتادى. ءبىراق ادامزاتتىڭ ۇيرەنىپ قالعان قازىرگى تۇرمىس- تىرشىلىگى ول وزگەرىستەردەن ءۇزىلدى- كەسىلدى باس تارتۋعا مۇمكىندىك بەرمەيدى.
قاراپايىم مىسال كەلتىرەيىن: ورتا كولەمدى جەڭىل اۆتوكولىك ءبىر جىلدا ءوز سالماعىمەن بىردەي كومىرقىشقىل گازىن اۋاعا تاستايدى. اۆتوكولىكتىڭ اۋاعا شىعارعان قالدىقتارىنىڭ قۇرامىندا 280 نەن اسا زياندى زات بار. ءبىر عانا ەۋروپانىڭ وزىندە زياندى گازداردان تۋىنداعان اۋرۋدان جىل سايىن 225 مىڭ ادام كوز جۇمادى. دامۋشى ەلدەردە بۇل كورسەتكىش 2 ەسەگە كوپ.
وسىنى ەسكەرە كەلە، وندىرىستە قورشاعان ورتاعا ىقپالى از ەكولوگيالىق تازا تەحنولوگيالاردى يگەرۋ قاجەتتىلىگى تۋىنداپ وتىر. ءتيىمدى ونەركاسىپتىك ەكولوگيانىڭ نەگىزگى قاعيدالارى وسىنداي.
ءار ادام ساۋ تابيعات پەن قولايلى قورشاعان ورتا عانا ادامزات ءومىرى مەن بولاشاعىنىڭ كەپىلى بولا الاتىنىن سەزىنۋى كەرەك. تابيعات ادامسىز ميلليارد جىلدار بويى ءومىر ءسۇرىپ كەلگەن، ادامسىز دا تىرشىلىگىن جالعاستىرا الادى. الايدا ادام تولىمدى بيوسفەراسىز كۇن كورە المايدى.
قازىر ادام بالاسى جالپى عالامدىق ەكولوگيالىق دامۋدى باقىلاۋ مىندەتىن ءوز موينىنا الۋعا قاۋقارلى.
سوندىقتان ءبىز بۇگىندە ەكولوگيانى ءوز ءۇيىمىز جايلى عىلىم رەتىندە ءتۇسىنىپ، سەزىنۋىمىز قاجەت. ياعني، بيوسفەرا، ونىڭ دامۋ ەرەكشەلىگى مەن بۇل پروتسەستەگى ادامنىڭ ءرولىن جاقسى تۇسىنگەنىمىز ءجون.
«مەنىڭ سايلاۋالدى تۇعىرنامامنىڭ باستى ماقساتى - ەكولوگيالىق قاۋىپسىز دامۋعا كوشۋ مىندەتتەرىن ادامزات دامۋىمەن قاتار قاراستىرۋ. بۇل رەتتە ەكولوگيالىق تۇيتكىلدەر مەن ونەركاسىپتىك قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرى نازاردان تىس قالماۋى كەرەك.
قوعام بيوسفەرا زاڭدىلىقتارىنا قايشى كەلمەيتىن ءومىر سالتىن قۇرۋى قاجەت.
ءۇشىنشى مىڭجىلدىقتا ەكولوگيالىق قاۋىپسىز دامۋعا كوشۋ ارقىلى ەل ەكونوميكاسىن ىلگەرىلەتۋدىڭ جاڭا ۇلگىسىن جاساپ شىعۋ ءبىزدىڭ ورتاق مىندەتىمىزگە اينالۋى ءتيىس.
تابيعاتپەن ۇيلەسىمدى ءومىر ءسۇرۋ - ادامنىڭ جەر بەتىندەگى ءومىرىنىڭ نەگىزگى قاعيداسى. ۇلى ويشىلدار ايتىپ كەتكەندەي، تابيعاتتى تەك ونىڭ زاڭدارىنا باعىنا وتىرىپ بيلەۋگە بولادى. ءبىز جەر انانىڭ جاۋى ەمەس، پەرزەنتى ەكەنىن ەستەن شىعارمايىق» ، - دەپ قورىتتى ءابىلعازى قۇسايىنوۆ.