يماندى كۇشەيتۋگە ارنالعان 14 كەڭەس

استانا. قازاقپارات - يمان - اللانىڭ ۇلى نىعمەتى. يمان - جۇرەگىڭنىڭ كوكتەمى. يمان - ول نۇر. يمان - سەنىڭ الەمدەردىڭ راببىسىنىڭ سۇيىكتىسى ەكەندىگىڭدى ايعاقتايتىن «ءمور». عۇلامالار: «يمان - قۇلشىلىقپەن ارتادى، كۇنالارمەن كەميدى» دەگەن.

سول سەبەپتى، جيعانىڭ يمان بولسا، ونى ءاپ- ساتتە شاشىپ الۋىڭ دا مۇمكىن. ءتىپتى ەڭ ابزال بۋىن وكىلدەرى بولعان ساحابالار دا يمان ارتتىرۋعا كوڭىل بولەتىن. تاريح بەتتەرىندە حازىرەتى وماردىڭ، يبن ماسعۇدتىڭ (ولارعا اللا رازى بولسىن) جولداستارىنا: «كەلىڭدەر، يمانىمىزدى كۇشەيتىپ الايىق، يمانىمىزدى ارتتىرايىق!» دەيتىن بولعاندىعى ايتىلعان. ءيا، قولداعى اقشانى، التىندى ساقتاۋعا تىرىساتىنىمىز سەكىلدى، يماندى دا كۇزەتۋ تالاپ ەتىلەدى. جانە قۇران مەن سۇننەتتە يماندى ساقتاۋدىڭ، كۇشەيتۋدىڭ وسىنداي بىرنەشە ادىستەرى كورسەتىلگەن. بۇگىنگى كەڭەستەر وسى حاقىندا بولماق.

1. ءىلىم ۇيرەنۋ -  يماندى كۇشەيتۋدىڭ بىردەن- ءبىر جولى.

ءبىلىم ىزدەنۋشى مەن بىلىمگە ۇمتىلىسى جوقتىڭ ىقىلاسىندا، قۇلشىلىعىندا اسا ۇلكەن ارتىقشىلىق بولادى. قۇراندا: «شىن مانىندە، اللادان ونىڭ قۇلدارىنىڭ ىشىنەن، ءبىلىمى بارلارى قورقادى...» («فاتىر» سۇرەسى، 28-ايات) دەلىنگەن. بۇگىندە قوعامدا ءبىلىم ىزدەنۋگە دەگەن نەمقۇرايلىقتان اللاعا سەرىك قوسۋ كۇناسى جاسالىپ، يمان ءدامىن تاتا الماۋشىلار، نامازدى تاستاپ كەتۋشىلەر، قۇلشىلىق ەسىگىن جاۋىپ قويۋشىلار كوبەيۋدە. اسىلىندا، يمان - ءبىلىم ارقىلى سۋارىلادى، قۋاتتالادى. ءبىلىم - يسلامنىڭ جانى (ءتانسىز جاندى ەلەستەتىڭىز)، ءدىننىڭ تىرەگى. ءبىلىم - ماۋەلى اعاش، امال - ونىڭ جەمىسى. ءبىلىم - پايعامباردىڭ (وعان اللانىڭ سالەمى مەن يگىلىگى بولسىن) اسىل مۇراسى. ءبىلىم ىزدەنۋ - پارىز ءارى قۇلشىلىق. ءبىلۋ - اللادان قورقۋ. بىلگەنىڭدى ۇيرەتۋ - ساداقا، قايتالاۋ - ءتاسبيح. ءبىلىمدى بولعانىڭىز - اللادان قورىققانىڭىز، ءجانناتقا قاراي جولىڭىزدىڭ جەڭىلدەگەنى...

2. قۇرانعا وي جۇگىرتىپ وقۋ.

قۇران - اللانىڭ بەرىك تۇتقاسى ءارى اشىق نۇرى. ول تۇتقادان ۇستاعاندى اللا ءوزى ساقتاپ، ول نۇرعا ەرگەندەردى اللا ءوزى قۇتقارادى. اللا تاعالا قۇراننىڭ ءبىر ۋاقىتتا ەمەس، بەلگىلى ۋاقىتتار اراسىندا ءبولىم- ءبولىم بولىپ ءتۇسىرىلۋ سەبەبىن «ادامداردىڭ دىندە تۇراقتى بولۋى ءۇشىن» دەپ تۇسىندىرەدى: «جانە كاپىر بولعاندار «نەگە وعان (پايعامبارعا ) قۇران ءبىر ءبۇتىن جيناق بولعان تۇردە تۇسىرىلمەدى؟» دەستى. ءبىز ونىمەنەن (قۇرانمەن ) جۇرەگىڭدى بەكەم (تۇراقتى) ەتۋ ءۇشىن وسىلاي (بولەك - بولەك تۇردە) تۇسىردىك جانە (ساعان) ونى (قۇراندى) انىق ەتىپ وقىدىق. ولار ساعان ءبىر مىسال كەلتىرسە، ءبىز ساعان (ول مىسالعا جاۋاپ رەتىندە) اقيقاتتى جانە كوركەم تۇسىنىكتى كەلتىردىك». («فۋرقان» سۇرەسى، 32-33-اياتتار ). قۇران جۇرەككە يماندى ورناتىپ، اللامەن بولاتىن بايلانىس ارقىلى ءناپسىنى تازالايدى. جانە ادام جۇرەگى اللانى ەسكە الۋمەن تىنىشتىق تابادى. «ناعىز مۇمىندەر - اللا ەسكە الىنسا، جۇرەكتەرى قوبالجيتىن، ولارعا اللانىڭ اياتتارى وقىلسا، يماندارى ارتىپ، راببىلارىنا تاۋەكەل قىلاتىن (جاندار)». («ءانفال» سۇرەسى، 2-ايات).

 3. پايعامبارلار قيسساسىنان ونەگە الۋ ءارى ولارعا امال قىلۋ ءۇشىن ءتۇسىنىپ وقىپ، تەرەڭ زەرتتەۋ.

بۇل تاقىرىپقا اللا تاعالانىڭ مىنا ءسوزى دالەل بولادى:

«(ەي، مۇحاممەد!) «ساعان جۇرەگىڭدى تۇراقتى ەتۋ ءۇشىن (وتكەن) پايعامبارلار حابارلارىنان بايان ەتەمىز. وسىندا ساعان اقيقات جانە يمان كەلتىرگەندەر ءۇشىن ناسيحات ءارى (ونەگەلەر) ەسكەرتۋلەر كەلدى». («ھۋد» سۇرەسى، 120-ايات). پايعامبارىمىزدىڭ (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) ءومىر سۇرگەن داۋىرىندە تۇسكەن وسى اياتتار (ياعني، پايعامبارلار قيسساسىن باياندايتىن اياتتار) ويىن نە ەرمەك ءۇشىن تۇسكەن جوق. نەگىزگى ماقسات - پايعامبار (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) ءارى ول كىسىمەن بىرگە بولعان مۇسىلمانداردىڭ جۇرەكتەرىن تۇراقتى ەتىپ، يماندارىن بەكەمدەۋ. سونداي- اق، مۇحاممەد پايعامباردىڭ (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) ءومىربايانىن وقۋ ارقىلى ءدىنىڭىز تۋرالى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ، تۇراقتىلىعىڭىز ارتپاق، يمانىڭىز كەمەلدەنبەك. «سەندەرگە - اللاعا جانە اقىرەت كۇنىنە ءۇمىت ەتەتىندەر ءارى اللانى كوپ ەسكە العاندارعا - اللانىڭ ەلشىسىندە كوركەم ۇلگى- ونەگە بار». («احزاب» سۇرەسى، 21-ايات). مۇحاممەد پايعامبار (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) ءومىربايانى جازىلعان كىتاپ - ىزگى عۇلامالاردىڭ دەنە مۇشەسىندەي بولعان، ولار وسى كىتاپ ارقىلى ءومىرىنىڭ ءاربىر ءساتىن قۇلشىلىقپەن كوركەمدەي بىلەتىن.

4. ساليحالى، تاقۋا، شىنشىل ادامدار تۋرالى وقۋ.

يسلام عۇلامالارى: «ىلگەرى بۋىننىڭ تاقۋالارى تۋرالى وقيعالار - ءجانناتتان كەلگەن سىيلىق» دەپ ايتقان ەكەن. ال يمام ءابۋ حانيفا (وعان اللانىڭ راقىمى بولسىن) ءبىر سوزىندە: «عالىمداردىڭ ءومىرى تۋرالى وقۋ - ماعان فيقھ جايلى بىلۋدەن دە ارتىعىراق» دەيدى. ادام بالاسى يمانىنىڭ دارەجەسىنە قاراي سىناق كورەتىندىگىن ەسكەرسەك، ولاردىڭ قيىندىقتاردا كورسەتە بىلگەن سابىرى، شۇكىرى، كوركەم مىنەزى - اربىرىمىزگە ۇلگى بولماق. «ولار (پايعامبارلار) جايلى حابارلاردا اقىل يەلەرى ءۇشىن عيبرات بار». («يۋسۋف» سۇرەسى، 111-ايات).

5. اللا تاعالانىڭ قۇدىرەتىن تانىتاتىن جاراتىلىستار، قۇبىلىستار تۋرالى ويلاۋ.

«جەتى اسپاندى قابات- قابات ەتىپ جاراتقان - سول (اللا). ءار- راحماننىڭ جاراتۋىندا ەشبىر كەمشىلىكتى كورمەيسىڭ. قايتا كوز سالشى، قاندايدا دا ءبىر سايكەسسىزدىك كورە الاسىڭ با؟! سودان كەيىن دە كوزىڭدى قايتا سال. كوزىڭ ساعان قاجىپ، تالعان كۇيدە قايتادى». («مۇلك»، 3-4- اياتتار). راسىمەن دە، اينالانىڭ ءبارى - اللا تاعالانى ەسكە سالۋشى، تانىتۋشى. ءتىپتى، ادامنىڭ ءوز جاراتىلىسى - اللا تاعالانى تانىپ، قۇلشىلىق ەتۋگە جەتكىلىكتى مۇعجيزا. ء«ارى ايقىن سەنۋشىلەر ءۇشىن جەردە بەلگى- دالەلدەر بار جانە سەندەردىڭ وزدەرىڭدە دە. كورمەيسىڭدەر مە؟» («ءزاريات» سۇرەسى، 20-21 ايات). جاڭبىردىڭ جاۋۋى، بۇلتتىڭ كوشۋى، اتقان تاڭ مەن باتقان كۇن، ۇشقان قۇس، جۇگىرگەن جاندىك، ءتىپتى ءبىزدى الداپ قويعان جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ ءوزى - اللاعا شۇكىر ەتىپ، قۇلشىلىق جاساۋعا شاقىرادى. نەگە؟ «ال اللا سەندەردى دە، سەندەردىڭ جاساپ جاتقاندارىڭدى دا جاراتقان». («ساففات» سۇرەسى، 96-ايات). وسىنىڭ ءبارىن وي ەلەگىنەن وتكىزىپ، جۇرەگىنە جەتكىزگەن ادام: اقيقاتىندا، اسپانداردىڭ جانە جەردىڭ جاراتىلۋىندا، ءتۇن مەن كۇندىزدىڭ اۋىسۋىندا اقىل يەلەرى ءۇشىن بەلگىلەر بار، سولار اللانى تۇرەگەپ تۇرىپ، وتىرعان كۇيى جانە جامباستاپ جاتىپ ەسكە الادى ءارى اسپانداردىڭ جانە جەردىڭ جاراتىلۋى جايىندا ويلانىپ: «راببىمىز! سەن مۇنى بوسقا جاراتپادىڭ! سەن (بارلىق كەمشىلىكتەن) پاكسىڭ! ءبىزدى وت (توزاق) ازابىنان ساقتا!» دەيتىندەردىڭ قاتارىنان تابىلۋعا اسىعادى.

6. اللانىڭ بەكىتكەن شاريعاتىنا، ساليحالى امالدارعا ۇقىپتى بولۋ.

«اللا سونداي يمان كەلتىرگەندەردى دۇنيە تىرشىلىگىندە دە، اقىرەتتە دە بەكەم سوزبەن تۇراقتىلىقتارىن كۇشەيتەدى. جانە اللا زالىمداردى اداستىرادى. سونداي- اق اللا قالاعانىن جاسايدى». («يبراھيم» سۇرەسى، 27-ايات). وسى ايات تۇرعىسىندا بەلگىلى عالىم قاتادا: «دۇنيە تىرشىلىگىندە ولاردى جاقسىلىق جانە ساليقالى امالدار ارقىلى تۇراقتى ەتەدى. ال اقىرەتتە بولسا، قابىردە (قويىلاتىن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرە الۋى ءۇشىن) تۇراقتىلىعىن كۇشەيتەدى» دەپ ايتقان.

جانە اللا تاعالا: «ەگەر ولار وزدەرىنە ۇگىتتەلگەن نارسەنى اتقارعاندارىندا، ءسوزسىز ولار ءۇشىن قايىرلى ءارى تۇراقتىلىعى كۇشتىرەك بولار ەدى» دەيدى (ياعني، اقيقات ۇستىندەگى تۇراقتىلىقتارى كۇشتى بولار ەدى). («نيسا» سۇرەسى، 66-ايات).

بۇل انىق نارسە. ايتپەسە، بۇل تۇراقتىلىقتى بۇلىك بوي كورسەتىپ، باقىتسىزدىق ورناي باستاعاندا، جالقاۋلىقپەن ساليقالى امالداردى تاستاپ قويعانداردان كۇتەمىز بە؟ ! جوق، ءبىراق اللا سونداي يمان كەلتىرىپ ءارى ساليقالى امالداردى اتقارۋشىلاردى يماندارىمەن ءوزىنىڭ ەڭ تۋرا جولىنا باستايدى. مىنە، سول ءۇشىن دە اللا ەلشىسى (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) ساليقالى امالدارعا وتە بەكەم بولعان. جانە ول كىسىگە از دا بولسا ءاردايىم ۇزىلمەي ورىندالاتىن امالدار سۇيىكتى كورەتىن. پايعامبارىمىز (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) : «كىمدە- كىم ون ەكى راكاعات نامازعا بەكەم بولسا (ۇزبەي ورىنداسا) ، وعان ءجاننات ءۋاجىپ بولادى (ياعني، جانناتقا كىرەدى ) » دەپ ايتقان (تيرميزي) . جانە قۇدسي حاديستە: «ق ۇلىم ماعان ءناپىل عيباداتتارمەنەن مەن جاقسى كورگەنشە جاقىنداي بەرەدى» دەلىنگەن. (بۇحاري).

سوندىقتان دا، ىزگى امالىمىزدى كوپسىنبەي، كەرىسىنشە، ارتتىرعان ۇستىنە ارتتىرۋ ارقىلى دىندە تۇراقتالماقپىز.

7. دۇعا-  تىلەك.

اللا تاعالادان تۇراقتىلىق، يمان بەرىكتىگىن تىلەپ جالبارىنۋ -  مۇسىلمانداردىڭ سيپاتتارىنان بولىپ تابىلادى. ماسەلەن جاراتۋشى ۇيرەتكەن مىنا دۇعالاردى ايتۋعا بولادى:

ەي، راببىمىز! ءبىزدى تۋرا جولعا سالعاننان كەيىن جۇرەگىمىزدى اۋىتقىتا كورمە!

ەي، راببىمىز! بىزگە سابىرلىق بەرىپ، تاباندارىمىزدى تۇراقتى قىلا كور!

پايعامبارىمىزدىڭ (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن ) دا: «ەي، جۇرەكتەردى اۋدارىپ تۇرۋشى اللا! جۇرەگىمدى ءوز دىنىڭدە تۇراقتى قىل!» دەگەن تىلەكتى كوپ ايتقانىن جاقسى بىلەمىز. ( ساحيحۋل جاميع). عالىمدار: «اللا بىرەۋدى دۇعامەن كوپ اينالىستىرىپ قويسا، ونىڭ دۇعالارىنا جاۋاپ بەرۋىن دە ارتتىرىپ قويادى» دەگەن ەكەن. ەكىنشى جاعىنان، دۇعا - مۇسىلماننىڭ قارۋى، ال قارۋى بار ادام كوپ نارسەگە توتەپ بەرە الادى.

8. جۇرەك امالدارىنا كوڭىل ءبولۋ.

مۇحاممەد پايعامبار (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) : «راسىندا، دەنەدە ءبىر كەسەك ەت بار، ول ءتۇزۋ بولسا، قالعان دەنە بۇتىندەي تۇزەلەدى، ول بۇزىلسا، قالعان دەنە تۇگەلىمەن بۇزىلادى. ءبىلىپ قويىڭدار، ول - جۇرەك» دەگەن ەكەن. (بۇحاري، مۋسليم). ەندى بىردە «تاقۋالىق وسىندا!» دەپ، كوكىرەگىن قولىمەن يشارات ەتكەن بولاتىن. (مۋسليم). الايدا، ادامداردىڭ ءبارى بىردەي بولعانىمەن، ولاردىڭ جۇرەكتەرى ءار ءتۇرلى ەمەس پە؟ امالىمىز جەتكىلىكتى دارەجەدە بولماي جاتسا، يسلام، پايعامبار نەمەسە ۇستازىڭىز كىنالى ەمەس، جۇرەكتە اقاۋ بار دەگەن ءسوز. مۇندايدا جۇرەكتى ەمدەۋدىڭ قۇران مەن حاديستە كورسەتىلگەن ادىستەرىنە كوڭىل بولگەن ءجون. حازىرەتى ءالي (وعان اللا رازى بولسىن) ءبىر سوزىندە: «جۇرەكتەر - اللانىڭ ىدىسى (تۇتىكشە) جانە ەڭ جاقسىسى مەيىرىمگە تولعان ىدىس. جۇرەك - ءبىلىم اتتى مەيىرىم تۇسەتىن مەكەن، بۇل ارقىلى اللا تانىلادى» دەيدى. ىدىس سۋعا تولعاندا تاسيتىنى سەكىلدى، جۇرەك تۋرالىققا شومىلعاندا، ساليقالى امالدار دا سىرتقا شىعادى. سونداي- اق، ماحاببات، قورقىنىش، ءۇمىت، حۋشۋع، بويسۇنۋ، تاۋەكەل ەتۋ سىندى جۇرەك امالدارىنا ايالاۋ تالاپ ەتىلەدى. اسىرەسە، اللاعا دەگەن قورقىنىشتى ارتتىرۋ سۇرالادى. قۇدىرەتتى اللا قۇراندا: "كىم اللادان قورىقسا، (اللا) وعان ءبىر شىعار جول پايدا قىلادى. جانە ونى ويلاماعان جەردەن ريزىقتاندىرادى" - دەگەن. («تالاق «سۇرەسى، 2-3- اياتتار).

9. جاقسى كىسىلەرمەن جولداس بولۋ، ساليقالى ادامدار بولاتىن وتىرىسقا قاتىسۋ.

پايعامبار (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) بىلاي دەگەن: «جاقسى دوس پەن جامان دوستىڭ مىسالى ءاتىر ساتۋشى مەن كورىك باسۋشى سەكىلدى. ءاتىر ساتۋشى ساعان ءاتىر سىيعا بەرەدى نەمەسە ودان ءاتىر ساتىپ الاسىڭ نەمەسە جاقسى يىستە بولاسىڭ. ال، كورىك باسۋشىنىڭ قاسىندا نە كيىمىڭدى كۇيدىرەسىڭ، نە ساسىق يىستە بولاسىڭ» . (بۇحاري مەن مۋسليم ) . ياعني، جاقسى جەردە وتىرعان ادام بويىنا تەك جاقسىلىقتاردى جيناپ شىعادى. ال جامان ورتا يمانىنا كەرى اسەرىن تيگىزەدى. اسىرەسە، يسلام دوس تاڭداۋ ماسەلەسىنە ەرەكشە كوڭىل بولىنەدى. اللانى ەسكە سالاتىن، سەنىڭ اقىرەتىڭدى ويلايتىن، ىزگىلىكتە كومەكشى بولاتىن دوستى تابۋ دا - ۇلكەن جەتىستىك. «كىسى - دوسىنىڭ دىنىندە بولادى» دەگەن تەككە ايتىلماسا كەرەك...

10. كوپ تاماق، كوپ ءسوز، كوپ ۇيقىدان تىيىلۋ.

 شەكتەن تىس تاماق - قۇلشىلىققا كەدەرگى كەلتىرەدى.

 «اۋرۋ -  استان»، «ءدارىنىڭ ەڭ جاقسىسى -  از تاماق» دەگەن دانالىق سوزدەردە ۇلكەن ءمان بار. ال پايعامبارىمىز (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن): «ادام ءوز اسقازانى سەكىلدى ەشبىر جامان ىدىستى تولتىرعان ەمەس. سولاي بولا تۇرا، بەلدى بۇگۋ ءۇشىن بىرنەشە ءتۇيىر تاعام جەتكىلىكتى. اسقازاندى تولتىرۋ قاجەت بولسا، ۇشتەن ءبىرىن تاماقپەن، ۇشتەن ءبىرىن سۋمەن جانە ۇشتەن ءبىرىن اۋامەن تولتىرسىن» دەگەن بولاتىن. (تيرميزي). «مۇسىلمان تاماقتى كوتەرىپ جۇرمەيدى، تاماق ونى كوتەرىپ جۇرەدى». ياعني، مۇنان شىعاتىن قورىتىندى - ادام ءجۇرىپ- تۇرۋى، قۇلشىلىق جاساۋى ءۇشىن جەتكىلىكتى استى جەگەنى ابزال. ارتىق استان دەنساۋلىققا دا، اقىل- ويعا دا، قۇلشىلىققا دا زيان بار. از تاماق جەۋ، قارىن اشقاندا عانا تاماق جەۋ، ۇيلەسىمدى تاماق جەۋ دەگەن قاعيدانى ۇستانساق ۇتىلمايتىنىمىز انىق.

«مۇسىلمان ادامنىڭ يسلامنان العان ەڭ ىزگى قاسيەتتەرىنىڭ ءبىرى - بوس سوزدەن ارىلۋ» (بۇحاري).

پايعامبار (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) ۇممەتىنە: «كىمدە- كىم اللاعا جانە اقىرەت كۇنىنە يمان كەلتىرگەن بولسا، جاقسى ءسوز ايتسىن نەمەسە ۇندەمەسىن» دەگەن تاماشا وسيەت قالدىردى. (بۇحاري، مۋسليم) . ياعني، مۇسىلماندا تىلمەن بولاتىن قارىم- قاتىناستىڭ ەكى عانا ءتۇرى بار: جاقسى ءسوز سويلەۋ جانە ۇندەمەۋ. پايعامبار تاعى بىردە: «جاقسى سويلەپ، يگىلىككە جەتكەن نەمەسە ۇندەمەي قالىپ قۇتىلعان ادامعا اللانىڭ كەشىرىمى بولسىن!» دەپ دۇعا جاسايدى. (تيرميزي) ال، حازىرەتى لۇقمان حاكىم: «سويلەۋ - كۇمىس بولسا، سويلەمەۋ - التىن» دەپ قالاي ورىندى ايتقان! تارازىلار بولساڭىز، كوپ كۇنانىڭ، كوپ قاتەلىكتىڭ - تىلدەن، ارتىق سوزدەن ەكەندىگىن انىق بايقايتىن بولار ەدىڭىز. «كىم كوپ سويلەسە - ءجيى قاتەلەسەدى، كىم ءجيى قاتەلەسسە - كۇناعا كوپ باتادى، ال كىم كوپ كۇنا جاساسا - توزاققا كوبىرەك لايىقتى» (ومار يبن ءال- حاتتاب). سول سەبەپتى، ءتىلدى تىيا ءبىلۋ - كۇنادان ارىلۋدىڭ ءارى يماندى ساقتاۋدىڭ ءبىر جولى.

كوپ ۇيقى - ۋاقىتتىڭ قادىرىنە جەتۋدەن قالدىرادى.

مۇسىلماننىڭ ۇيىقتاۋ ءتارتىبى: ەرتە جاتۋ جانە ەرتە تۇرۋ. پايعامبارىمىز (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) قۇپتان نامازىنىڭ الدىندا ۇيىقتاۋدى، قۇپتان نامازىنان كەيىن سويلەسكەندى ۇناتپاعان. تالاسىمىز جوق، ۇيقى - ءتاتتى، ناپسىگە جاعىمدى نارسە. ءبىراق، ناپسىمەن كۇرەس ەكى ادىسپەن جۇرگىزىلەدى: ءبىرى - بەرىپ كۇرەسۋ، ەكىنشىسى - تىيىپ كۇرەسۋ. قىسقاسى، مىنا قاعيدا سىزگە پايداسىن بەرەرى حاق: ەرتە جاتقان ادام تۇنگى نامازعا دا تۇرادى ءارى تاڭ نامازىن سەرگەك وقيدى، كۇندىز دە كۇش- قۋاتتى جۇرەدى. ەرتە جاتۋ ارقىلى ارتىق قىدىرىستان، بوس اڭگىمەدەن، عالامتور مەن الەۋمەتتىك جەلى قۇرساۋىنان بوسايسىز. ال كەش جاتقان ادام جوعارىدا اتالعان قۇلشىلىقتىڭ ەشبىرىنە تياناقتىلىق تانىتا المايدى ءارى كۇندىز ۇيقىلى- وياۋ كۇي كەشەدى.

11. كوزدى حارامنان تىيۋ.

يماندا ءدام، ءلاززات، راقات دەگەن نارسەلەر بولادى. ال وسىنداي ۇلى نارسەلەردى سەزىنۋدەن ماقرۇم قالدىراتىن نارسە -  كوزدى حارامنان تىيا الماۋ. پايعامبارىمىزدان (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) كەلگەن مىنانداي ءبىر حاديس بار: «نازار -  ءىبىلىستىڭ جاي وقتارىنان بولعان ءبىر وق. كىم اللادان قورقىپ، سول نازاردى تاستاسا، اللا ونىڭ ورنىنا جۇرەگىندە تاتتىلىگىن تاپقان يماندى بەرەدى» دەلىنگەن. جالاڭاشتانعان قىز- كەلىنشەك، شەكتەن تىس ىسىراپ، جىلتىراعان ءسان- سالتانات -  ءبارى دە يماندى السىرەتۋگە سەبەپ بولادى. ال كىم نازارىن حارام نارسەگە سالسا، وندا ول ءىبىلىستىڭ ۋلانعان وعىمەنەن جاراقاتتانىپ، باقىتسىزدىققا ۇشىرايدى. ال، كىم كوزىن، نازارىن حارام نارسەدەن تىيسا، اللا ونى يمانمەن قۋاتتاپ، تۋرالىققا جەتەكتەيدى. ءارى ول پەندە يماننىڭ ءلاززاتىن تاۋىپ، جۇرەگى باقىتقا كەنەلەدى.

12. ەلدىڭ قولىنداعىعا قىزىقپاۋ.

يسلام ءدىنى دۇنيە جيناۋدان، باي بولۋدان قايتارمايدى. الايدا، شەكتەن تىس اۋەستىك - يمانعا زيانىن تيگىزبەي قويمايدى. ياعني، دۇنيە مۇسىلماننىڭ جۇرەگىندە ەمەس، قولىندا بولۋى كەرەك. اللا تاعالا قۇراندا: «الايدا، سەندەر وسى ءومىردى ارتىق كورەسىڭدەر. ال سوڭعى، ماڭگىلىك ءومىر - قايىرلى ءارى تۇراقتى» دەيدى. («الا» سۇرەسى، 16-17-اياتتار). ارداقتى ساحابالار دا ءدىنىن ءتاج سەكىلدى كوككە كوتەرىپ، دۇنيەنى قولدارىندا ۇستايتىن. تاجدەرىنىڭ قيسايىپ نەمەسە تۇسۋگە شاق قالعانىن بايقاعاندا، قولدارىنداعىنى لاقتىرا سالىپ، دىندەرىن تۇزەۋگە كىرىسەتىن.

13. «دىندە وزىڭنەن جوعارىعا، دۇنيەدە وزىڭنەن تومەنگە قاراۋ»

عۇلامالار: «كىم باقىتتى بولعىسى كەلسە، دىندە وزىنەن جوعارىعا، دۇنيەدە وزىنەن تومەنگە قاراسىن» دەگەن. ماسەلەن، كولىگى بار ادام، كولىگى جوققا، كولىگى جوق، اياعى جوققا قاراۋ ارقىلى شۇكىرلىگىن ارتتىرادى. دەنى ساۋ ادام، توسەككە تانىلعان ادامدى كورىپ قۇلشىلىق جاساۋعا اسىعادى. وسىندايدا جاستىعى جوق بولعان ساحابالار مەن شي توسەكتە ۇيىقتاعان پايعامباردى ەسكە الۋ دا يماندى ارتتىرادى. ادام وزىندە جوقتى ويلاسا، باقىتسىز بولادى، ال وزىندە باردى ويلاسا، ەڭ باقىتتى ادامعا اينالا شىعادى. جانە كەز كەلگەن مۇسىلمان قىزمەتتە وسكەنى سەكىلدى، قۇلشىلىقتا دا جوعارىلاي بەرۋ ءلازىم. قيامەتتە اللا تاعالانىڭ: «وتكەن كۇندەردە ىستەگەن امالدارىڭ سەبەپتى راحاتتانا جەڭدەر ءارى ىشىڭدەر!» («حاققا» سۇرەسى، 24-ايات) دەگەنىن ەستۋ ءۇشىن امالدى دا ارتتىرا بەرۋ كەرەك ەمەس پە؟ ماسەلەن، ءسىز 5 ۋاقىت ناماز وقيسىز، ال بىرەۋ 5 نامازدى مەشىتكە بارىپ وقيدى. ءسىز جىلىنا 30 كۇن ورازا ۇستايسىز، ال وزگە ادام ءناپىل ورازالاردى قالدىرمايدى ەكەن. ءبىز 10 سۇرە بىلەمىز، ەكىنشىلەر 30-شى پارانى جاتتاپ الىپتى. ءبىز اشۋعا بەرىلەمىز، قاتتى سويلەيمىز، ال باسقا ادام ۇنەمى كوركەم مىنەز تانىتادى ەكەن. ياعني، قۇلشىلىقتا جارىسۋ - ءجانناتقا قاراي ۇلكەن قادامدار جاساۋعا تۇرتكى بولادى.

14. ءولىمدى ءجيى ويلاۋ.

ەشكىم ەرتەڭ نە ىستەيتىنىن بىلمەيدى جانە ەشكىم قاي جەردە ولەتىنىن دە بىلمەيدى. ولاي بولسا، كەشەگى كۇنىمىز ءوتىپ كەتتى، ەرتەڭگى كۇن بەلگىسىز، سوندىقتان بۇگىنگى كۇننىڭ ءقادىرىن ءبىلىپ، ءتيىمدى پايدالانۋىمىز قاجەت. ول ءۇشىن بۇگىنگى ءىستى ەرتەڭگە قالدىرماي، تەك دۇنيە ىستەرىن عانا قامداۋدان ساقتانىپ، تاڭنان باستاپ، ءتۇن باتقانعا دەيىنگى ارالىقتاعى ورىندالۋى ءتيىس قۇلشىلىق امالدارعا كوڭىل بولگەن ءجون. ءولىمدى ويلاۋ - ءومىردىڭ ءدامىن كىرگىزەدى ءارى يمانىڭدى كۇشەيتىپ، اقىرەتكە دەگەن دايىندىقتى قامشىلايدى. سونداي- اق، ومار يبن حاتتاب (وعان اللا رازى بولسىن) : «اللانىڭ الدىندا ەسەپ بەرەردەن الدىن، ءوز- وزىڭە ەسەپ بەر جانە امالدارىڭ تارازىدا تارتىلاردان بۇرىن، اقىلىڭمەن تارازىلا»، ‒ دەپ وسيەت ەتكەن. وسى ءبىر ونەگەلى ناسيحاتقا قۇلاق اسقان ادام اللا الدىنداعى امالدارىن ارتتىرادى دەپ سەنەمىز...

سايتقا ازىرلەگەن بەيسەن سۇلتان ۇلى

دەرەككوز: asylarna.kz