وسىدان 107 جىل بۇرىنعى الماتى. جان تۇرشىگەرلىك وقيعا
ادامعا قاراعاندا جانۋاردىڭ سەزۋ قابىلەتى مىقتى ەكەنى بەلگىلى. وسى تۇندە كەۋدەسىندە جانى بار بارلىق جانۋاردىڭ قورقىنىشىن وياتقان قانداي قۇبىلىس بولدى ەكەن؟ 1911 -جىلى، قاڭتاردىڭ 3 نەن 4 نە قاراعان ءتۇنى، تاڭعى ساعات 4:26 شاماسىندا الماتى قالاسىندا كۇتپەگەن وقىس وقيعا ورىن الدى. تابيعاتتىڭ ادامدا كەگى بارداي 390 ادامدى قارا جەرگە جاستاندىرىپ، اپاتتان امان قالعان شۇكىرشىلىك ەتۋشىلەردى كەمىندە كەمتار ەتكەن «كەمىن» جەر سىلكىنىسى جايلى جازبا بۇل.
جەر قاباتىنىڭ ۇزدىكسىز تەربەلۋىنىڭ اسەرىنەن كوپ قاباتتى عيماراتتاردىڭ دا تەربەلۋىنە 9-10 باللدىق سوققى كۇشى اسەر ەتتى. سول تۇستا اعاشتان سوعىلعان الماتى تۇرعىندارىنىڭ باسپاناسى ورتاسىنا ءتۇسىپ، كۇلى كوككە كوتەرىلدى. قارا جەر قاق ايىرىلىپ، تىلىمدەرى باتىستان شىعىسقا قاراي 200 شاقىرىمعا دەيىن سوزىلدى. تىلىمدەلگەن شۇڭقىردىڭ ەنى 1 مەترگە دەيىن جەتسە، تەرەڭدىگى 5 مەتر بولدى. بۇل ءدۇمپۋدىڭ جاڭعىرىعى قالادان 1000 شاقىرىم قاشىقتىقتاعى ومسك، تومسك، كوكشەتاۋ قالالارىندا سەزىلىپتى. وسى وقيعادان امان قالعان الماتىلىقتار كەيىن جەرگىلىكتى باسىلىمدارعا بەرگەن سۇحباتتارىندا بىلاي دەيدى: «ءبىزدىڭ تۇرعىن جايىمىزدى بەلگىسىز ءبىر الىپ كۇش شىنى قورابىنداعى سۇيىق ءدارىنى ارالاستىرعانداي جان- جاققا شايقادى» . سونىمەن قاتار، اقساي ماڭىنداعى تۇرعىندار باسپانالارىنان دالاعا قاشىپ شىعىپ، تەگىس ايماققا اسىققاندارىندا توبەلەرىنەن بيىك عيماراتتىڭ كەرەگەسى قۇلاپ ءتۇسىپ، سول اڭعاردا قانشاما ادام قازا بولعانىن دا ايتىپ بەرگەن. وسى ءزىلزالانىڭ ناتيجەسىندە قالادا زارداپ شەكپەگەن ءبىر دە ءبىر تۇرعىن ءۇي بولمادى.
• 616 تۇرعىن ءۇي تۇبەگەيلى قيرادى؛ • 301 ءۇي جوندەۋدى قاجەت ەتتى؛ • 1010 باسپانا كىشىگىرىم زاقىمداندى؛ • 121 ساۋدا قويماسى قيرادى، قالعان 397 سى زاقىمداندى؛ • 390 ادام قازا بولدى. 1911 -جىلى بولعان بۇل وقيعا الماتىدا ءبىرىنشى مارتە ەمەس ەدى. وعان دەيىن 1887 -جىلى 9 - ماۋسىم كۇنى، تاڭعى 4:35 كەزىندە جەر بەدەرىنىڭ قوزعالۋىنان الماتىدا جەر سىلكىندى. 9-10 باللدىق اپاتتىڭ سالدارىنان سول كەزدەگى الماتىنىڭ 30 مىڭ تۇرعىنىنىڭ 332 ءىسى قازا بولدى. اپاتتان امان قالعان ادامداردىڭ كورگەنى بويىنشا، شىرت ۇيقىدان وقىس ويانىپ، مەڭ- زەڭ بولعان ولار 3 مينۋتتاي تەڭسەلىپ تۇرىپتى.
الماتى وبلىسى - ەلىمىزدەگى ەڭ قاۋىپتى سەيسميكالىق ايماق. الماتى قالاسى ماڭايىنىڭ وزىندە ءىرى جەر سىلكىنىسىن تۋدىراتىن نەگىزگى ءىرى 3 وشاق بار. ونىڭ ءبىرى، 1887 -جىلى سىلكىنگەن ۆەرنەنسك ايماعى بولسا، ەكىنشىسى كەمىن اپاتى بولعان اۋماق. ال ءۇشىنشىسى، قالادان بىرنەشە شاقىرىم قاشىقتىقتاعى شەلەك اۋدانىنىڭ ايماعى. وسى سالاداعى عالىمداردىڭ زەرتتەۋىنە سۇيەنسەك، ماگنيتۋداسى 7 دەن جوعارى كۇشپەن جەر سىلكىنگەن ايماقتا الداعى 80-200 -جىلدىڭ ىشىندە بۇل اپات تاعى قايتالانادى ەكەن. الماتىداعى ەڭ سوڭعى ءىرى سىلكىنىس كەمىن وقيعاسىنان كەيىن ارادا بىرنەشە جىل ۋاقىت ءوتتى. كەمىندى كوز كورگەن قالا تۇرعىنىنىڭ ءتىپتى بارلىعى كەلمەس ساپارعا اتتانىپ كەتكەلى قاشان. ءبىراق، ولار كەتتى دەپ ەشتەڭە دە ۇمىتىلىپ قالمايدى. جەردىڭ بەتكى تولقىنى تەربەلگەنىن تاريح تا ءوز تولقىنىنا جازىپ قالدى. سەيسميكالىق ايماقتا ورنالاسقان قالادا كۇن كەشىپ جاتقاندىقتان، بۇگىنگىلەر قۇرىلىس جۇمىستارىن ساپالى جۇرگىزۋگە مىندەتتى. ءتىلسىز اپاتقا قارسى دايىندىعىمىز دا ءمىنسىز بولسا، جاراتۋشى دا ساقتانعاندى ساقتايدى عوي.
Massaget.kz