پرەزيدەنتتىڭ ا ق ش-قا ساپارى نەسىمەن ەستە قالدى

پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ ا ق ش-تاعى ساپارى اياقتالدى. قازاقپارات بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى باس اسسامبلەياسىنىڭ 78-سەسسياسى اياسىندا وتكەن ساپار نەسىمەن ەستە قالعانىنا شولۋ ۇسىنادى.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ بۇل جولعى ساپارىن ءۇش باعىتتا قاراستىرۋعا بولادى. ءبىرىنشىسى - ارينە، ا ق ش-تىڭ الپاۋىت تەحنولوگيالىق كومپانيالارىنىڭ باسشىلارىمەن كەزدەسۋلەر.

18-قىركۇيەكتە ق. توقايەۆ ءبىرىنشى Wabtec كومپانياسىنىڭ پرەزيدەنتى جانە باس اتقارۋشى ديرەكتورى رافاەل سانتانانى قابىلدادى.

كەزدەسۋدە قازاقستاننىڭ تەمىرجول سالاسىن جاڭعىرتۋ اياسىندا Wabtec كومپانياسىمەن اراداعى ىنتىماقتاستىق پەرسپەكتيۆالارى تالقىلانىپ، رافاەل سانتانا قاسىم-جومارت توقايەۆقا قازاقستاندا سۋتەگى تەحنولوگياسىن قولداناتىن لوكوموتيۆتەر مەن ولاردىڭ قوسالقى بولشەكتەرىنىڭ ءوندىرىسىن ىسكە قوسۋ، ينجيرينگ ورتالىعى مەن تەحنولوگيالىق ترانسفەرتتى ۇيىمداستىرۋ ءۇشىن پىسىقتالىپ جاتقان ينۆەستيتسيالىق جوبالار تۋرالى مالىمەت بەردى.

مەملەكەت باسشىسى بۇل جوبانىڭ ترانسكاسپيي حالىقارالىق كولىك باعدارىن دامىتۋعا ىقپال ەتەتىنىن جانە باسقا دا ينفراقۇرىلىمدىق جوبالار ءۇشىن نەگىز بولاتىنىن اتاپ ءوتتى. پرەزيدەنتتىڭ ا ق ش-قا ساپارى اياسىندا «قازاقستان تەمىر جولى» ۇ ك» اكسيونەرلىك قوعامى مەن Wabtec اراسىندا ستراتەگيالىق ىنتىماقتاستىق تۋرالى نەگىزدەمەلىك كەلىسىمگە قول قويىلدى.

سونداي- اق، پرەزيدەنت Citigroup كومپانياسىنىڭ باس اتقارۋشى ديرەكتورى دجەين فرەيزەرمەن كەزدەستى. اتالمىش كومپانيالار توبىنىڭ بىزدەگى وكىلدىگى سانالاتىن Citibank Kazakhstan - حالىقارالىق ينۆەستورلار، مەملەكەتتىك سەكتور جانە ءىرى كاسىپورىندار ءۇشىن جەتەكشى سەرىكتەستەردىڭ ءبىرى. مەملەكەت باسشىسى Citigroup حولدينگىنىڭ قازاقستاندا قولعا الاتىن جوبالارىن قولدايتىنىن ايتتى.

كەزدەسۋ اياسىندا «قازاقستان تەمىر جولى» ۇ ك» ا ق مەن Citibank اراسىندا Wabtec لوكوموتيۆتەرىن ساتىپ الۋ ءۇشىن قارجىلاندىرۋدى ۇيىمداستىرۋدىڭ نەگىزگى شارتتارى تۋرالى كەلىسىمگە قول قويىلدى.

«استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ باسقارۋشىسى رەنات بەكتۇروۆتىڭ ايتۋىنشا، Wabtec كومپانياسى قازاقستاندا جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقانىنا 20 جىل بولعان.

«استانانىڭ وزىندە كومپانيانىڭ مىڭعا جۋىق جۇمىسشىسى بار. بۇل - امەريكالىق لوكوموتيۆ ءوندىرۋشى. بۇگىنگى جاڭا كەلىسىمشارت - جاڭا كەزەڭنىڭ باستالۋى، ياعني Citibank-تىڭ قارجىلاندىرۋى ارقىلى ارقىلى Wabtec ەلىمىزدە 240 جاڭا لوكوموتيۆ جاساماق. بۇل ەلىمىزدە ءوندىرىستىڭ ورتا ءدالىزىن دامىتۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى. مامىلەنىڭ قۇنى 900 ميلليون دوللارعا تەڭ. «قازاقستان تەمىرجولى» كومپانياسىنىڭ 15 پايىزعا جۋىق لكوموتيۆىن جاڭالاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. Citibank بۇل جوباعا 900 ميلليون دوللار كرەديت بەرەدى. ول نەسيە امەريكالىق «ەكسيمبانك» كەپىلدىكتەرىمەن بەكىتىلگەن. سوندىقتان ا ق ش كونگرەسىندە دە قارالادى. بۇل كەلىسىم ەلىمىزدىڭ شەتەلدىك، سونىڭ ىشىندە امەريكالىق ينۆەستيتسيلارعا اشىق ەكەنىن جانە قىزىقتى ەكەنىن كورسەتەدى»، - دەيدى قارجى مامانى.

نيۋ-يوركتەگى ساپار ايگىلى Mastercard كومپانياسىنىڭ اتقارۋشى ۆيتسە-پرەزيدەنتى نيكولا ۆيللامەن كەزدەسۋگە ۇلاستى. پرەزيدەنت Mastercard كومپانياسىنىڭ ت م د-داعى، ورتالىق جانە شىعىس ەۋروپاداعى كونسالتينگ باعىتىن دامىتۋ ءۇشىن الماتى قالاسىن وڭىرلىك حاب رەتىندە تاڭداۋ شەشىمىن قولدادى. ال نيكولا ۆيللا قازاقستاننىڭ GovTech-شەشىمدەرىن شەتەلدە، اسىرەسە دامۋشى جانە قالىپتاسۋشى نارىقتاردا ىلگەرىلەتۋ جوسپارى تۋرالى باياندادى. ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاننىڭ سيفرلاندىرۋ، ەلەكتروندى ۇكىمەتتى جانە قولما-قول تولەمسىز ەكونوميكانى دامىتۋ تاجىريبەسىنە Mastercard فيليالدارى جۇمىس ىستەيتىن باسقا ەلدەر ەرەكشە قىزىعۋشىلىق تانىتىپ جاتىر.

سونىمەن قاتار، قازاقستاننىڭ ۇلتتىق بانكىمەن بىرلەسىپ، «سيفرلىق تەڭگە»، «جەدەل تولەم جۇيەسى» ، Open banking جوبالارىن جۇزەگە اسىرۋ ىسىنە ساراپتامالىق جانە تەحنولوگيالىق تۇرعىدان قولداۋ كورسەتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتىر.

ساپار اياسىندا سيفرلىق دامۋ جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگى مەن Mastercard كومپانياسى اراسىندا Digital Country Partnership (DCP) نەگىزدەمەلىك كەلىسىمىنە قول قويىلدى.

ايتا كەتۋ كەرەك، پرەزيدەنتتىڭ بيىلعى جولداۋىندا دا ەكونوميكانى سيفرلاندىرا ءتۇسۋ، فينتەح سالاسىن دامىتۋ ماسەلەسى جاڭا ەكونوميكالىق باعداردىڭ باسىم باعىتتاعى سالاسى رەتىندە اتالعان.

Amazon كورپوراتسياسىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى سيۋزان پوينتەرمەن كەزدەسۋىندە ق. توقايەۆ وسى ماسەلەلەردى تالقىلادى. پرەزيدەنت قازاقستاننىڭ ەلەكتروندى ۇكىمەت سالاسىنداعى جەتىستىكتەرىنە نازار اۋدارىپ، سيفرلىق سالانى ودان ءارى جەتىلدىرۋ ءۇشىن ەلىمىزگە ءوز ساناتىنداعى ەڭ مىقتى ينفراقۇرىلىمدىق شەشىمدەر قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

ال سيۋزان پوينتەر كومپانيانىڭ قازاقستانمەن اراداعى ىقپالداستىقتى نىعايتۋعا جانە كەلەشەكتە بۇكىل ورتالىق ازيا ايماعىن قامتۋعا نيەتتى ەكەنىن جەتكىزدى.

كەزدەسۋ اياسىندا قازاقستاننىڭ سيفرلىق دامۋ جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگى («ۇ ا ت» ا ق) مەن Amazon Web Services اراسىندا Outpost «بۇلتتى» تەحنولوگيا شەشىمىن ساتىپ الۋ جانە ونى QazTech پلاتفورماسىمەن ينتەگراتسيالاۋ جونىندەگى پيلوتتىق جوبانى ىسكە قوسۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويىلدى.

سيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى ءمينيسترى باعدات مۋسين بۇل كەلىسىمدەر جاھاندىق الپاۋىت ەلدەردىڭ داتا-ورتالىقتارىن قازاقستاندا ورنالاستىرۋعا جانە ەلىمىزدىڭ وڭىرلىك IT حاب رەتىندەگى الەۋەتىن ىسكە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

«بۇل كەزدەسۋدە ۇلتتىق تەحنولوگيالاردىڭ IT سالاسىن جانە سيفرلاندىرۋدى دامىتۋعا قالاي اسەر ەتەتىنى تالقىلاندى. ناقتى ايتساق، بىزدە Amazon-نىڭ «Outpost» دەگەن شەشىمى قازاقستاندىق eGov.kz-تىڭ ءبىرتالاي سەرۆيستەرىن بۇلتتى تەحنولوگياعا كوشىرۋى تالقىلانىپ، كەلىسىمشارتقا قول جەتكىزىلدى. بۇگىننەن باستاپ Amazon تەحنولوگيالارى ءبىزدىڭ eGov-تىڭ بىرنەشە قىزمەتىندە پايدالانىلاتىن بولادى»، - دەيدى ۆەدومستۆو باسشىسى.

قازاقستاندا مەديتسينالىق دياگنوستيكانىڭ الەۋەتىن ارتتىرۋ ءۇشىن امەريكالىق الپاۋىت كومپانيامەن بىرگە ۇلتتىق ارحيۆ قۇرىلۋى مۇمكىن. GE Healthcare كومپانياسىنىڭ ەۋروپا، تاياۋ شىعىس جانە افريكا بويىنشا پرەزيدەنتى روب ۋولتونمەن كەزدەسۋدە وسى جوباعا جول اشىلدى.

روب ۋولتون مەملەكەت باسشىسىنا GE Healthcare كومپانياسىنىڭ قازاقستاندا كلينيكالىق بەينەلەردىڭ ورتالىقتاندىرىلعان ۇلتتىق سيفرلىق مۇراعاتىن قۇرۋعا نيەتتى ەكەنىن جەتكىزدى.

بۇل كەزدەسۋدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا دا ينۆەستيتسيالىق جوبا تۋرالى نەگىزدەمەلىك كەلىسىمگە قول قويىلدى. GE Healthسare كومپانياسىنىڭ الەمنىڭ 140 تان استام ەلىندە وكىلدىگى بار. 2022 -جىلى كومپانيانىڭ تازا تابىسى 19 ميلليارد دوللار بولدى. ال نارىقتاعى قۇنى 34,5 ميلليارد دوللار دەپ ەسەپتەلەدى. دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى اجار عينيات بۇل كەلىسىمنىڭ سالاعى جاڭا سەرپىن اكەلەتىنىن ايتادى.

«بۇگىن الپاۋىت كومپانيامەن ۇلكەن كەلىسىمگە قول قويىلدى. بۇل كاسىپورىن - دۇنيەجۇزىندە مەديتسينالىق اپپارات پەن قۇرال-جابدىق شىعاراتىن ەڭ ۇزدىك جەتەكشى كومپانيالاردىڭ ءبىرى. 100 -جىلداي تاجىريبەسى بار. بۇكىل دۇنيەجۇزىنىڭ مەديتسينالىق ۇيىمدارىن اپپاراتتارمەن، قۇرال- جابدىقپەن قامتاماسىز ەتەدى. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە دە مەديتسينا ماماندارى وسى اپپاراتتارمەن جۇمىس ىستەيدى. كەيىنگى 10 جىلدىڭ ىشىندە 3 مىڭعا جۋىق بۇيىم الدىق. 80 گە جۋىق ءوندىرۋشىنىڭ ءار ءتۇرلى اپپارات، قۇرال- جابدىعى تىركەلگەن. بۇل ۇلكەن كەلىسىم بويىنشا ۋلترادىبىستىق اپپاراتتار ءوندىرىلىپ قانا قويماي، جوندەيتىن سەرۆيستىك قىزمەت ورتالىعى جۇمىس ىستەيدى. سونىمەن بىرگە، اكادەميالىق قىزمەت ورتالىعى اشىلىپ، مەديتسينا ينجەنەرلەرىن دايىنداۋ كوزدەلىپ وتىر. بۇل ەلىمىزدىڭ كادر الەۋەتىن كوتەرەدى»، - دەيدى ول.

مەملەكەت باسشىسى ساپار كەزىندە Rio Tinto كومپانياسىنىڭ باس اتقارۋشى ديرەكتورى ياكوب ءشتاۋسحولمدى قابىلدادى. بۇل كومپانيا قوستاناي جانە قاراعاندى وبلىستارىنداعى مىس كەن ورىندارىنا گەولوگيالىق بارلاۋ جۇرگىزبەك. Rio Tinto-نىڭ نارىقتاعى قۇنى 99 ميلليارد دوللار دەپ باعالانعان. كاسىپورىن رۋداسىن، اليۋمينيي، مىس، بوكسيت، الماز، ۋران جانە ونەركاسىپكە قاجەتتى باسقا دا مينەرالدار وندىرۋمەن اينالىسادى.

ساپار اياسىندا پرەزيدەنت قاسىم جومارت توقايەۆ ب ۇ ۇ-نىڭ ورنىقتى دامۋ ماقساتتارى جونىندەگى سامميتىنە قاتىسىپ، ماجارستان پرەزيدەنتى كاتالين نوۆاكپەن بىرگە ب ۇ ۇ-نىڭ «ورنىقتى دامۋ ماقساتتارىنا (و د م) قول جەتكىزۋ جولىنداعى پروگرەستى جەدەلدەتۋدىڭ نەگىزگى وتپەلى پروتسەستەرىنە قاتىستى اۋقىمدى ءىس- قيمىلداردى جانداندىرۋ» اتتى كوشباسشىلار ديالوگىنىڭ ءبىرىنشى سەسسياسىندا ءتوراعالىق ەتتى.

كەيىنگى جىلدارى «ورتالىق ازيا+» فورماتىنداعى ديالوگ ءوتىمدى بولا باستادى. پرەزيدەنت قاسىم- جومارت توقايەۆ ازيا مەملەكەتتەرى باسشىلارىنىڭ كونسۋلتاتيۆتىك كەڭەسىندە وسىنداي پايىم ايتقان ەدى. بۇعان دەيىن اتالعان فورماتتاعى كەزدەسۋلەر ا ق ش تاراپىنىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلەرى دەڭگەيىندە ءوتىپ كەلسە، ا ق ش جەرىندەگى باسقوسۋ پرەزيدەنتتەر دەڭگەيىندە ءوتتى.

جيىندا س5+1 سەرىكتەستىگى ارقىلى ەكونوميكا، ەنەرگەتيكا جانە قاۋىپسىزدىك سالالارىندا ورتالىق ازيانىڭ ەگەمەندىگىن، ورنىقتى دامۋىن جانە وركەندەۋىن ودان ءارى نىعايتۋ ءۇشىن بىرلەسىپ جۇمىس ىستەۋ ماسەلەسى تالقىلاندى.

سامميتتە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ ا ق ش پرەزيدەنتى دجوزەف بايدەننەن كەيىن سويلەدى. سونىمەن قاتار، شاراعا قىرعىزستان پرەزيدەنتى سادىر جاپاروۆ، تاجىكستان پرەزيدەنتى ەمومالي راحمون، تۇرىكمەنستان پرەزيدەنتى سەردار بەردىمۇحامەدوۆ، وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيەيەۆ قاتىستى.

سامميتتە ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق ماسەلەسىنە، سونداي-اق امەريكالىق كومپانيالاردىڭ ماڭىزدى قازبا بايلىقتاردى يگەرۋ، جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرى، وڭدەۋ ونەركاسىبى جانە باسقا دا باعىتتاردى دامىتۋ مۇمكىندىكتەرىنە باسا ءمان بەرىلدى.

پىكىرتالاس بارىسىندا قاۋىپسىزدىك پروبلەمالارىن، سونىڭ ىشىندە كيبەرقاۋىپسىزدىك، تەرروريزم، ەكسترەميزم، زاڭسىز ميگراتسيا جانە ەسىرتكى تاسىمالى سەكىلدى قاۋىپ- قاتەرلەردى شەشۋ ءۇشىن ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋ پەرسپەكتيۆالارى قاراستىرىلدى.

قاسىم-جومارت توقايەۆ ب ۇ ۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ 78-سەسسياسى اياسىنداعى جالپى دەباتتاعى ءسوزىن جيىنعا جينالعان كوشباسشىلار الەم قاۋىپسىزدىگىنە جاۋاپتى ەكەنىن ايتۋدان باستادى. سونىمەن قاتار، ول قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنە جان- جاقتى رەفورما جاساماي، بۇل قيىندىقتار ەڭسەرىلمەيتىنىن مالىمدەدى.

مەملەكەت باسشىسى COVID-19 پاندەمياسىنىڭ اۋىر سالدارى بولاشاق بيولوگيالىق قاۋىپ- قاتەرلەر الدىندا الەم حالقىنىڭ دارمەنسىز ەكەنىن كورسەتىپ بەرگەنىنە توقتالدى.

پرەزيدەنتتىڭ پايىمىنشا، دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنىڭ قاعيداتتارى مەن ەرەجەلەرىنە نەگىزدەلگەن اشىق، انىق ءارى ينكليۋزيۆتى كوپجاقتى ساۋدا جۇيەسى قاجەت.

«قازاقستان تاراپى ادىلەتتى ەنەرگەتيكالىق جۇيەگە كوشۋ باعدارلاماسىن (Just Energy Transition Partnership) ىسكە قوسۋدى ۇسىندى. مەملەكەت باسشىسى كومىردى پايدالانۋدان كەزەڭ- كەزەڭىمەن، ورنىقتى جانە الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىكتى ەسكەرە وتىرىپ باس تارتۋ كليماتتىڭ وزگەرۋىنە قارسى كۇرەسكە ارنالعان جاھاندىق ماقساتتارعا جەتۋدى ەداۋىر ىلگەرىلەتەتىنىن جەتكىزدى.

سونداي-اق، قازاقستان ورتالىق ازيا ەلدەرىمەن كوپجاقتى ىنتىماقتاستى ودان ءارى نىعايتۋعا نيەتتى ەكەنىن ايتتى. سونداي-اق، ول الماتىدا ورتالىق ازيا جانە اۋعانستان ءۇشىن ب ۇ ۇ-نىڭ ورنىقتى دامۋ ماقساتتارى جونىندەگى وڭىرلىك ورتالىعىن اشۋ تۋرالى باستامانى قولداۋعا شاقىردى.

قازاقستان باسشىسى ب ۇ ۇ اياسىنداعى ديالوگتەردىڭ مۇمكىندىگىن پايدالانىپ، ماجارستان، سلوۆەنيا، يران، فينليانديا، ەستونيا، رۋمىنيا، چەرنوگوريا، پورتۋگاليا، موڭعوليا، كەنيا، وڭتۇستىك كورەيا ەلدەرىنىڭ باسشىلارىمەن كەزدەستى.

ەسىمجان ناقتىباي