زەينەپ احمەتوۆا: كەلىننىڭ سالەم سالۋى - قۇدايعا سەرىك قوسۋ ەمەس، بارعان اۋلەتىنە قۇرمەت كورسەتۋ
شىمكەنت. KAZINFORM. سالت-ءداستۇر ناسيحاتتاۋشى، جازۋشى، قالىڭ جۇرتشىلىققا باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ كەلىنى رەتىندە تانىس زەينەپ احمەتوۆا شىمكەنت جۇرتشىلىعىمەن كەزدەسۋ وتكىزدى. سىرلاسۋ كەشىندە جازۋشى بۇگىندە كەيبىر سالت-ءداستۇرىمىزدى جوققا شىعارىپ جۇرگەندەرگە جاۋاپ بەردى. سونىمەن قاتار زەينەپ احمەتوۆا كەلىن مەن ەنە قارىم-قاتىناسى تۋرالى ءوز كەڭەسىمەن ءبولىستى.
«قايىرىمدى قالا قۇندىلىقتارى» جوباسى اياسىنداعى «ەر - ەلدىڭ يەسى، ايەل - ءۇيدىڭ كيەسى» اتتى كەزدەسۋدە جازۋشى الدىمەن باۋىرجان مومىش ۇلى تۋرالى ەستەلىكتەرىن ءسوز ەتتى. مۇنان سوڭ سالت-داستۇرگە توقتالىپ ءوتتى.
زەينەپ احمەتوۆا كەلىننىڭ سالەم سالۋى - قۇدايعا سەرىك قوسۋ دەپ جۇرگەندەرگە شۇيلىكتى.
«قازاقتىڭ ءوز سالتى وزىنە جەتكىلىكتى. بۇگىندە ءبىزدىڭ سالت-داستۇرىمىزگە «اناۋ دۇرىس ەمەس، مىناۋ دۇرىس ەمەس» دەپ شابۋىل جاسالىپ جاتىر. نەشە ءتۇرلى تىيىمداردى شىعارىپ جۇرگەندەر بار. قاراپايىم مىسال، كەلىنگە سالەم سالۋعا بولمايدى دەگەن. نەگە دەپ سۇراساڭ، قۇدايعا قوساق قوسۋ دەيدى. ول قۇدايعا قوساق قوسۋ ەمەس، كەلىن كەلگەن اۋلەتىنە، سول اۋلەتتىڭ ءارۋاعىنا قۇرمەت كورسەتىپ تۇر دەپ ايتامىن. ەگەر كەلمەي جاتىپ تايراڭداسا، ول قانداي كەلىن بولادى؟ جىلدا مەككەگە بارىپ، قاراتاس قاعبانى جەتى رەت نەگە اينالاسىڭدار؟ ول قۇدايعا قوساق قوسقان ەمەس پە؟ تابىنۋ ەمەس پە؟ قاسيەتتى قاعبا - بۇكىل مۇسىلمان قاۋىمى سىيىناتىن، ءتاۋ ەتەتىن جەر. ءبىراق ول قۇداي ەمەس قوي. سول تاسقا قولىڭنىڭ ۇشىن تيگىزۋ ءۇشىن اياعىڭنىڭ استىندا ادام ءولىپ جاتسا، قاراماي، ءولىپ-ءتىرىلىپ سونى اينالاسىڭ. ول نە سوندا؟ وسىلاي دەسەم، ۇندەمەي قالادى. ادامدا كىشكەنە لوگيكا، قيسىن بولۋ كەرەك»، - دەدى زەينەپ احمەتوۆا.
ءوز سوزىندە جازۋشى قازاق «ولىمنەن ۇيات كۇشتى» دەگەن ار-نامىسپەن تاربيەلەنگەن ۇلت ەكەنىن العا تارتتى. قازاق حالقىنىڭ سالت-ءداستۇرى كەرەمەت ەكەنىن اتاپ وتكەن زەينەپ احمەتوۆا بۇل داستۇرلەر ومىرلىك تاجىريبە مەن تىرشىلىكتەن پايدا بولعانىن ايتتى.
«قازاقتا «ىقتىرماڭ بولماسا، جەلگە وكپەلەمە» دەگەن كەرەمەت ءسوز بار. وكىنىشكە قاراي، بىزدە كەيدە سول ىقتىرما بولماي جاتىر. ول ەڭ الدىمەن سەنىڭ ءتىلىڭ، سول ءتىل ارقىلى تارالاتىن ۇلتتىق قادىر-قاسيەتىڭ، مەنتاليتەتىڭ، سالت-ءداستۇر، ادەت-عۇرپىڭ. ءبىز قالايمىز با، قالامايمىز با، جاھاندانۋ زامانى جان ۇشىرىپ كەلىپ جاتىر. ءبىر ۋىس قازاق جۇتىلىپ كەتپەس ءۇشىن نە كەرەك؟ ارينە، توسقاۋىل كەرەك. ول - ايتىپ وتكەنىمدەي، سەنىڭ ءتىلىڭ، سالت-ءداستۇر، ادەت-عۇرپىڭ مەن قازاقتىق قاسيەتىڭ. وسى عانا ۇلتتى ساقتاپ قالادى دەپ ويلايمىن»، - دەدى جازۋشى.
كەزدەسۋدە زەينەپ احمەتوۆا ەنە مەن كەلىن قارىم-قاتىناسىنا توقتالىپ، ەنەلەر مەن كەلىندەرگە كەڭەسىن بەردى.
«ءبىر ۇيدە وتىرىپ، ىرىڭ-جىرىڭ بوپ كەلىنى ەنەسىن نەمەسە ەنەسى كەلىنىن جامانداپ جاتادى. كەلىنىن جاماندايتىن ەنەلەرگە ايتارىم، سەنىڭ وعان نە ەڭبەگىڭ ءسىڭدى؟ ونى بىرەۋ تۋدى، الاقانعا سالىپ ءوسىردى، ايالادى، وقىتتى، جەتكىزدى. سەنىڭ قولىڭا داپ-دايىن كۇيدە ۇستاتا سالدى. ەندى وعان يە بولا الماساڭ، كىمگە رەنجيسىڭ؟ كەلىن - سەنىڭ وكشەباسارىڭ، سەنىڭ مۇراگەرىڭ. وسىنى ءتۇسىنۋ كەرەك. سول ءۇشىن سەن كەلىندى تاربيەلە. سەنىڭ اۋلەتىڭدى وسىرەتىن، سەن ۇستاعان دۇنيەگە يە بوپ قالاتىن سول كەلىن عوي. ەگەر سەن كەم-كەتىگىن جوندەي الماساڭ، كەلىندى وزىڭە ءىزباسار، مۇراگەر ەتىپ تاربيەلەي الماساڭ، وندا كىمسىڭ؟ ال ەنەسىن جاماندايتىن كەلىندەرگە ايتارىم، كۇيەۋىڭ سونداي جاقسى ەكەن، ءبىراق ەنەم جامان دەيسىڭ. سول كەرەمەت جاقسى جىگىتتى ومىرگە اكەلىپ، سونداي جاقسى ەتىپ ءوسىرىپ، تاربەلەگەن سول ەنەڭ ەمەس پە؟ سوندىقتان ەنەڭ باسى ەلگە، اياعى جەرگە سىيمايتىن سۇمىراي بولسا دا، سول جاقسى جىگىتتى ساعان تۋىپ بەرگەنى ءۇشىن ونىڭ الدىنان قيا وتپەي، كەبىسىنە اياعىڭدى سۇقپاۋىڭ كەرەك. ەنە مەن كەلىندەرگە ايتار بار ەرەجەم وسى»، - دەپ ءسوزىن ءتۇيدى زەينەپ احمەتوۆا.
ايتا كەتەيىك، شىمكەنتتە «قايىرىمدى قالا قۇندىلىقتارى» جوباسى اياسىندا ءتۇرلى سالانىڭ تانىمال وكىلدەرىمەن كەزدەسۋلەر تۇراقتى تۇردە وتكىزىلەتىن بولادى.
اۆتور
جانسايا تاۋەكەل قىزى
