زياندى «قوقىس تاعامداردى» ساتۋعا تىيىم سالۋ كەرەك - دەپۋتات
استانا. KAZINFORM - بۇگىن سەناتتىڭ جالپى وتىرىسىندا دەپۋتات بيبىگۇل جەكسەنباي بالالار تاعامىنىڭ ساپاسىنا قاتىستى كەمشىلىكتەردى ايتتى. بۇل رەتتە ول ۇكىمەت باسشىسى ءاليحان سمايىلوۆتىڭ اتىنا ساۋال جولدادى.
دەپۋتاتتىڭ ايتۋىنشا، كەيىنگى كەزدە شىعۋ تەگى بەلگىسىز ازىق-تۇلىك پەن تاۋارلار ەلىمىزدە قاپتاپ كەتكەن. ەڭ قورقىنىشتىسى، ولاردىڭ ءبىر بولىگى مەملەكەت تەكسەرەتىن جانە ازىق- تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قاتاڭ ساقتايتىن ءىرى زاۋىتتاردا ەمەس، كوشەدە جانە جەرتولەدە جاسالۋى مۇمكىن.
«ەلىمىزدىڭ ارنايى زاڭدارىنا سايكەس، ءار ونىمدە قازاق نەمەسە ورىس تىلدەرىندە شىعارۋشى تۋرالى، قۇرامى، پايدالانۋ مەرزىمى تۋرالى اقپارات بولۋى ءتيىس. الايدا، دۇكەن مەن بازارلاردا ساۋدالاناتىن باعاسى ارزان، كوزدىڭ جاۋىن الاتىن زياندى تاعامدار بويىنشا وسى تالاپتاردىڭ ورىندالۋىنا باقىلاۋ بار ما؟»، - دەدى سەناتور.
سونىمەن قاتار ب. جەكسەنباي ەلىمىزدە بالالارعا ارنالىپ جارنامالانعان ازىق- تۇلىكتىڭ 72 پايىزى دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى تىيىم سالعان ونىمدەرگە جاتاتىندىعىنا نازار اۋداردى.
«زياندى تاعامدارعا، قانتى كوپ ەنەرگەتيكالىق ءتۇرلى سۋسىندارعا «قوعام دەنساۋلىعىن قولداۋعا ارنالعان قوسىمشا سالىق» سالۋدى قاراستىرۋ كەرەك»، - دەدى دەپۋتات.
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا «حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن جاقسارتۋ ماسەلەسى ايرىقشا نازار اۋدارۋدى تالاپ ەتەتىندىگى ايتىلعان بولاتىن.
دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتىنشە، ادامدار ولىمىنە اكەلەتىن فاكتورلاردىڭ 60 پايىزى ساپاسى ناشار، قاۋىپتى قوسپالارمەن ازىرلەنگەن تاعامدار كەىسىرىنەن بولادى.
قازاقستانداعى ءولىم- ءجىتىمنىڭ %90 عا جۋىعى جۇقپالى ەمەس اۋرۋلارعا بايلانىستى.
بۇگىنگى دەپۋتاتتىق ساۋال، جاسوسپىرىمدەردىڭ دەنساۋلىعى، اتاپ ايتقاندا زياندى تاماقتاردىڭ كەرى اسەرى تۋرالى بولماق.
قىتايدىڭ وزىندە بۇل ءونىمنىڭ زياندى ەكەنى دالەلدەنىپ، سايتتارىندا «قوقىس تاعامدارى» دەپ كورسەتكەن. قىتاي بيلىگى مۇنداي زالالدى تاعام وندىرۋشىلەرمەن كۇرەسىپ جاتسا دا، قوقىس تاعامدار شەتەل قورعالماعان نارىقتارىن جاۋلاپ جاتىر. 2023-جىلدىڭ 11 ايىندا كەدەندىك ستاتيستيكاسى بويىنشا قازاقستاننىڭ قىتايدان يمپورتى-14,0 ميلليارد ا ق ش دولل بولعان. قىتاي قازاقستاننىڭ سىرتقى ساۋداسىنىڭ جالپى كولەمىندە % 26,8 1-ورىن الادى (ە ا ە و- عا مۇشە مەملەكەتتەردى ەسەپكە الماعاندا) . بۇل كورسەتكىش ىشىندە قوقىس تاۋارلار ۇلەسى قانشا ەكەنى بەلگىسىز.
وسى ورايدا، سۇراق!
بىرىنشىدەن، ەلىمىزدىڭ ارنايى زاڭدارىنا سايكەس، ءار ونىمدە قازاق نەمەسە ورىس تىلدەرىندە شىعارۋشى تۋرالى، قۇرامى، پايدالانۋ مەرزىمى تۋرالى اقپارات بولۋى ءتيىس. الايدا، دۇكەن مەن بازارلاردا ساۋدالاناتىن باعاسى ارزان، كوزدىڭ جاۋىن الاتىن زياندى تاعامدار بويىنشا بۇل تالاپتار نەلىكتەن ساقتالمايدى؟
ەكىنشىدەن، شەتەلدەن اعىلعان تاۋارعا اقشاسىن تولەسە، جىلدام سەرتيفيكات الۋعا كومەكتەسەتىن عالامتورداعى جارنامادان كوز سۇرىنەدى. جەكە دەلدال كومپانيالاردىڭ بۇل باعىتتا كوپتىگى - نارىقتاعى ساپاسىز تاۋاردىڭ كوبەيۋىنە اكەلىپ وتىرعان جوق پا؟
ۇشىنشىدەن، زياندى تاعامداردىڭ جارناماسى جايلى ايتپاۋ مۇمكىن ەمەس. ويتكەنى بۇگىندە جۇرت، اسىرەسە بالالار قانتى مول، تۇزدى، مايلى، حيميالىق قوسپالاردىڭ مولشەرى كوپ ونىمدەر جارنامالارىنىڭ ەرىكسىز كورەرمەنى بولىپ وتىرعانى جاسىرىن ەمەس. ارينە، جارناما ءتيىستى زاڭدارمەن رەتتەلگەنىمەن، ولاردا دەنساۋلىققا زياندى ونىمدەر تۋرالى اقپاراتتىڭ تارالۋىن شەكتەيتىن نورمالار جوقتىڭ قاسى. ەلىمىزدە بالالارعا ارنالىپ جارنامالاناتىن اس- سۋدىڭ شامامەن 72 پايىزى د د ۇ تاراپىنان تىيىم سالىنعان ازىق- تۇلىككە جاتادى ەكەن. زياندى تاعامدار جارناماسىن كوبەيتۋ - تۇسىنە بىلگەنگە جاماندىققا ازعىرۋ. سوندىقتان بۇعان بارىنشا شەكتەۋ قويۋ، قاجەت جەرىندە تىيىم دا سالۋ كەرەك.
تورتىنشىدەن، كۇندەلىكتى استىڭ اعزاعا قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن تاعامداعى قانت، تۇز جانە قانىققان مايلاردى باقىلاۋ ماڭىزدى. ددۇنىڭ تاماق ونىمدەرىندەگى قانت پەن تۇزدىڭ قۇرامى جونىندەگى قاۋلىسى بويىنشا ونىڭ مولشەرى %5 دان اسپاۋى قاتاڭ ورىندالۋى ءتيىس. بۇگىندە الەمدە زياندى تاعامعا قوسىمشا سالىق سالۋ پراكتيكاسى ايتارلىقتاي كەڭ تاراعان. سوڭعى ون جىلدا مۇنداي سالىق دانيا، ەكۆادور، ەگيپەت، فرانتسيا، ۆەنگريا، مەكسيكا، ا ق ش جانە باسقا دا ەلدەردە بار. وسى سالىق ءتۇرى ەنگىزىلگەن ەلدەردە وندىرۋشىلەر مەن ساتۋشىلاردىڭ %70 ءى زياندى جانە قوسىمشا سالىق سالىناتىن ونىمدەردى قىسقارتتى.
حالقىمىزدى زياندى تاعامداردان قورعاۋ، اتالعان ماسەلەدە دۇرىس باعىت كورسەتۋ شارالارى مەملەكەتتىك دەڭگەيدە قولعا الىنۋى ءتيىس»، - دەدى دەپۋتات.
سەناتور ەلىمىزدە زياندى تاعامداردى ساتۋعا تىيىم سالۋ، ستاندارتتاۋ جانە سەرتيفيكاتتاۋ قىزمەتىن قاتاڭ باقىلاۋعا الۋ قادامدارىن ۇسىندى.
«ەل كەلەشەگىن ويلاساق، حالىقتى زياندى تاعامنان قورعاۋ دا-ەلدىك ماسەلەنىڭ ءبىرى . سوندىقتان، تومەندەگىدەي ۇسىنىستاردى قاراستىرۋدى سۇرايمىز:
1-دەن، ەلمىزدە «قوقىس تاعامداردى» ساۋدالاۋعا تيىم سالۋ. كەدەندىك باقىلاۋدى كۇشەيتۋ.
2-دەن، ستاندارتتاۋ جانە سەرتيفيكاتتاۋ قىزمەتىن قاتاڭ باقىلاۋعا الۋ.
3-دەن، اسىرەسە، بالالارعا زياندى تاعامداردى تەلەراديودا جارنامالاۋدىڭ ۋاقىت مەرزىمى بويىنشا شەكتەۋ قويۋ.
4-دەن، زياندى تاعامدارعا، قانتى كوپ، ەنەرگەتيكالىق ءتۇرلى سۋسىندارعا «قوعام دەنساۋلىعىن قولداۋعا ارنالعان قوسىمشا سالىق» سالۋدى قاراستىرۋ
5-دەن، بالا باقشا بالالارىنا، مەكتەپ وقۋشىلارىنا اعزاعا پايدالى ءسۇت، قىمىز، شۇبات بەرۋدى قاراستىرۋ.
6-دان، دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى مەن جەرگىلىكتى ءوزىن- ءوزى باسقارۋ ورگاندارى، قوعامدىق ۇيىمدارمەن بىرلەسە سالاۋاتتى تاماقتانۋ بويىنشا تۇراقتى جانە ءتيىمدى اقپاراتتىق كامپانيالار وتكىزۋدى ويلاستىرۋ.
7-دەن، دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىندە قوعامدىق دەنساۋلىق بويىنشا ارنايى تولىققاندى قۇرىلىم قۇرۋدى قاراستىرۋ»، - دەدى بيبىگۇل جەكسەنباي.
اۆتور
رۋسلان عابباسوۆ
