يزرايلدەگى بريتان قارۋى داۋعا اينالدى
لوندون. KAZINFORM – ۇلى بريتانيادان يزرايلگە جونەلتىلەتىن قارۋ-جاراق ەكسپورتى توقتاتىلۋى كەرەك. جۇزدەگەن ينتەلليگەنتسيا وكىلى بيلىكتى حالىقارالىق مىندەتتەمەلەرگە سايكەس ارەكەت ەتۋگە شاقىردى.
كونسەرۆاتورلىق جانە وپپوزيتسيالىق پارتيانىڭ كوپتەگەن مۇشەلەرى دە قارۋ-جاراق ساۋداسىنا قارسى.
يزرايلدىكتەردىڭ اۋە سوققىسى كەزىندە بىرنەشە بريتانيالىق گۋمانيتارلىق قىزمەتكەر قايتىس بولعاننان كەيىن بۇل تالاپ كۇشەيە ءتۇستى، دەپ حابارلايدى Kazinform-نىڭ ۇلى بريتانياداعى مەنشىكتى ءتىلشىسى عالىمجان قارامان ۇلى.
يزرايلدىڭ اۋە سوققىسى كەزىندە جان تاپسىرعان جەتى گۋمانيتارلىق قىزمەتكەردىڭ ۇشەۋى بريتان ازاماتى. بۇل جاڭالىق قوعامدى ءدۇر سىلكىندىردى. بۇدان كەيىن 600 دەن استام زاڭگەر مەن عالىم يزرايلگە قارۋ-جاراق ساتۋ ۇلى بريتانيا ۇكىمەتىنىڭ حالىقارالىق قۇقىق سالاسىنداعى مىندەتتەمەلەرىنە ايتارلىقتاي قايشى كەلەدى دەپ ەسكەرتىپ، ۇكىمەتكە اشىق حات جازدى.
«گەنوتسيدتىڭ ىقتيمالدىعى ارتىپ تۇر. بۇل – ۇلى بريتانيا سياقتى ەلدەردىڭ يزرايلگە قارۋ ساتۋدى توقتاتۋىنا جەتكىلىكتى سەبەپ بولۋى كەرەك. ءبىز جاپپاي ادام ولتىرۋدەن اۋلاق بولۋىمىز قاجەت. مەن قورشاۋعا الىنعان پالەستينادا يزرايلدىڭ گەنوتسيد جاسايتىنىنا سەنىمدىمىن. بۇل ىسكە ارالاسپاۋىمىز ءۇشىن ۇلى بريتانيا ۇكىمەتىنىڭ يزرايلگە قارۋ-جاراق ساتۋىن توقتاتۋى وتە ماڭىزدى»، - دەيدى بريستول ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ساياسي زەرتتەۋلەر مەكتەبىنىڭ اعا وقىتۋشىسى ەلدين فاحمي.
ليبەرال-دەموكراتتار مەن شوتلانديا ۇلتتىق پارتياسى قارۋ-جاراق ەكسپورتىن تولىعىمەن بۇعاتتاپ تاستاۋعا شاقىردى. بۇل ۇستانىمدى لەيبوريستىك جانە كونسەرۆاتيۆتىك پارتيانىڭ كەيبىر دەپۋتاتتارى دا قولدادى. وپپوزيتسيا يزرايل گازاداعى حالىقارالىق قۇقىقتى بۇزعان بولسا، زاڭ الدىندا جاۋاپ بەرۋىن ۇكىمەتتەن تالاپ ەتتى.
«بۇكىل بريتان جۇرتشىلىعى گازاداعى بالالاردىڭ ۇيىندىلەر استىندا قالعانىنا كۋا بولدى. بۇل ءبىزدى قاتتى الاڭداتادى. سوندىقتان ءادىل باعاسى بەرىلۋى كەرەك. ەگەر حالىقارالىق قۇقىقتىڭ بۇزىلعاندىعى راستالسا، وندا قارۋ-جاراقتى جەتكىزۋدى توقتاتا تۇرعانىمىز ابزال بولادى»، - دەيدى لەيبوريستەر پارتياسى سىرتقى ساياسي قىزمەتىنىڭ باسشىسى دەۆيد لەممي.
«ۇلى بريتانيا يزرايلدى قولداۋدى توقتاتپاۋى ءتيىس. ايتپەسە، جەڭىستى حاماسقا سىيلاي سالعانداي بولامىز».
بۇل وسى ەلدىڭ بۇرىنعى پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ پىكىرى. بوريس دجونسون كىسى ولىمىنە كۋا بولۋ قورقىنىشتى ەكەنىن مويىندايدى، ءبىراق يزرايل ءوزىنىڭ شابۋىلدارى تۋرالى الدىن الا ەسكەرتكەنىن جانە جوعارى دالدىكتەگى وق-دارىلەردى قولدانۋعا تىرىسقانىن ءۋاج رەتىندە كەلتىرەدى.
«بۇل شىنىمەن دە ءسىزدىڭ تىلەگىڭىز بە؟ ءسىز يزرايلگە قارۋ-جاراق ەمبارگوسىن تالاپ ەتەتىن زاڭ مامانى ما ەدىڭىز؟ ءسىز قىلمىسكەرلەر مەن ادام زورلاۋشىلارعا جەڭىستى سىيلاي سالعىڭىز كەلە مە؟ قارۋدى ساتۋعا تىيىم سالۋ اقىلسىزدىقپەن پارا پار. ۇكىمەت بۇل باستامانى رەسمي تۇردە نەعۇرلىم تەزىرەك ايىپتاسا، سوعۇرلىم جاقسى بولادى»، - دەيدى ۇلى بريتانيانىڭ بۇرىنعى پرەمەر-ءمينيسترى بوريس دجونسون.
بيلىك وكىلدەرى قارۋ-جاراق ەكسپورتىن قاتاڭ باقىلايتىنىن ايتادى. سونداي-اق يزرايلدىڭ حالىقارالىق گۋمانيتارلىق قۇقىققا سۇيەنۋىن قاداعالاپ وتىراتىنىن جاسىرمايدى. ەكسپورتتىق ليتسەنزيالار تۋرالى شەشىمدەر ستراتەگيالىق كريتەريلەر نەگىزىندە قابىلدانادى. ۇكىمەت قولدانىستاعى ليتسەنزيالاردى توقتاتا تۇرۋ نەمەسە كەرى قايتارىپ الۋ تۋرالى كەز-كەلگەن شەشىمدى جاريا ەتۋگە ۋادە بەردى.
«زاڭگەرلىك كەڭەس دەگەن بار. سىرتقى ىستەر ءمينيسترى تۇزەتۋلەر ەنگىزەدى، سودان كەيىن ول بيزنەس مينيسترىمەن كەڭەسەدى. ەگەر يزرايل گازاداعى ارەكەتتەرىمەن حالىقارالىق قۇقىقتى بۇزعانى راستالسا، ارينە، ءبىز قارۋ بەرمەيمىز. ءتىپتى، امەريكا قۇراما شتاتتارىنا نەمەسە كەز- كەلگەن باسقا ەلگە قاتىستى ۇستانىمىمىز وزگەرمەيدى»، - دەيدى ۇلى بريتانيانىڭ پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى وليۆ داۋدەن.
زەرتتەۋلەرگە سايكەس، سايلاۋشىلاردىڭ كوپشىلىگى، ياعني بريتان حالقىنىڭ ەلۋ التى پايىزى يزرايلگە قارۋ ساتۋعا تىيىم سالۋ كەرەك دەيدى. ساۋالناما گۋمانيتارلىق قىزمەتكەرلەر قازا تاپقانعا دەيىن جۇرگىزىلگەن. كوپشىلىك يزرايل گازاداعى ادام قۇقىقتارىن بۇزىپ وتىر دەپ ەسەپتەيدى.
«ۇلى بريتانيا قارۋ-جاراق ساۋداسىنان كوپ اقشا تابادى، سوندىقتان ول بۇل ارەكەتىن توقتاتۋعا تىرىسپايدى نەمەسە قالامايدى. ءبىراق ۇلىبريتانيا ۇكىمەتى شىنىمەن دە بۇل قادامعا بارۋى كەرەك. ولار قالايشا قارۋ ساتۋدى جالعاستىرا بەرەدى؟ ادامداردى بومبالاپ، اشتىقتان ءولىپ جاتقانىنا قالاي كوز جۇما قاراي الادى؟»، - دەيدى بريستول قالاسىنىڭ تۇرعىنى.
«ساتىلىپ جاتقان قارۋ حالىقارالىق قۇقىقتى بۇزىپ جاتىر دەگەن قاۋىپ بولسا، ساۋداعا شىعارىلماۋى كەرەك. ۇلى بريتانيا قارۋ-جاراق ساۋداسىنان كوپ اقشا تابادى، سوندىقتان بۇل ارەكەتىن توقتاتۋعا تىرىسپايدى نەمەسە قالامايدى»، - دەيدى لوندون تۇرعىنى.
«ءبىزدىڭ كوڭىلىمىز قالدى. ولار قالايشا قارۋ ساتۋدى جالعاستىرا بەرەدى؟ ادامداردى بومبالاپ، اشتىقتان ءولىپ جاتقانىنا قالاي كوز جۇما قارايدى؟ ءبىز وسىنى توقتاتقىمىز كەلەدى. بۇل ادامي قاسيەتتەرگە جات ارەكەت»، - دەيدى ۇلىبريتانيا استاناسىنىڭ تاعى ءبىر تۇرعىنى.
ۇلى بريتانيا ۇكىمەتى يزرايلگە قارۋدى تىكەلەي ءوزى جەتكىزبەيدى - بريتانيالىق كومپانيالارعا ەكسپورتتىق ليتسەنزيالار بەرەدى. سوڭعى 16 جىلدا 570 ميلليون ستەرلينگ فۋنتىنان استام قارجىعا قارۋ ساتىلعان. 10 جىل بۇرىن گازادا بولعان قاقتىعىس كەزىندە ۇلى بريتانيا ۇكىمەتى سوعىس قيمىلدارى جالعاسا بەرەتىن بولسا، كەيبىر قارۋلاردىڭ ەكسپورتىن توقتاتا تۇرامىز ۋادە بەرگەن بولاتىن. ءبىراق ولاي بولمادى. پرەمەر-مينيستر ريشي سۋناك وسى ۋاقىتقا دەيىن يزرايلگە قارۋ ساتۋدى توقتاتۋ تۋرالى ۇندەۋلەرگە قارسى بولىپ كەلدى. الداعى ۋاقىتتا دا رايىنان قايتپاۋى ابدەن مۇمكىن.
