يەمەن حۋسيتتەرى. قىزىل تەڭىزدەگى «قاراقشىلار» جايلى نە بىلەمىز

كەيىنگى بىرنەشە ايدا قىزىل تەڭىزدەگى جۇك كەمەلەرىنە جاسالعان شابۋىل توقتاماي وتىر، سونىڭ سالدارىنان الەمنىڭ ءىرى جۇك تاسىمالداۋ كومپانيالارى وسى ايماققا باس سۇقپاي، قايىرىمدى ءۇمىت ءمۇيىسى ارقىلى افريكا قۇرلىعىن اينالىپ وتۋگە ءماجبۇر بولدى.

وڭىردەگى تىنىشتىقتى بۇزعان يەمەندەگى قارۋلى توپ - حۋسيتتەر. حۋسيتتەر دەگەن كىمدەر، ولار كىممەن كۇرەسىپ جاتىر جانە توپقا كىم قولداۋ ءبىلدىرىپ وتىر؟ Kazinform ءتىلشىسى وسى سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەپ كوردى.

نەلىكتەن حۋسيتتەر يزرايلگە باعىت العان كەمەلەرگە شابۋىل جاساپ جاتىر؟

كەمەلەرگە شابۋىل جاساۋ بىلتىرعى قاراشادا گازا سەكتورىندا يزرايل مەن پالەستينالىق حاماس توبى اراسىنداعى قاقتىعىستان كەيىن باستالدى. حۋسيتتەر پالەستينا مەن حاماستى قولدايتىنىن جانە يزرايلگە باعىت العان كەز كەلگەن كەمەگە شابۋىل جاسايتىنىن مالىمدەدى.

قاراشادا ولار باگام ارالدارىنىڭ Galaxy Leader جۇك كەمەسىن ۇستاپ الدى. ودان كەيىن يەمەن جاعالاۋى ماڭىندا ءجۇزىپ جۇرگەن كەمەلەردى درون جانە بالليستيكالىق زىمىرانمەن اتقىلادى.

Mediterranean Shipping Company ،Maersk ،Hapag-Lloyd سەكىلدى ءىرى جۇك تاسىمالداۋ كومپانيالارى مەن British Petroleum مۇناي كومپانياسى ەندى قىزىل تەڭىز ارقىلى جۇرمەيتىنىن مالىمدەدى. ونىڭ ورنىنا ەۋروپاعا جەتۋ ءۇشىن بارلىعى افريكانى اينالىپ جۇرۋگە ءماجبۇر بولدى.

حۋسيتتەردىڭ شابۋىلىنا جاۋاپ رەتىندە ا ق ش كەمەلەردى قورعاۋ ماقساتىندا حالىقارالىق اسكەري-تەڭىز وپەراتسياسىن وتكىزۋ جونىندە باستاما كوتەردى. وعان ۇلى بريتانيا، كانادا، فرانسيا، باحرەين، نورۆەگيا جانە يسپانيا سياقتى ەلدەر قوسىلدى. ۆاشينگتون قىزىل تەڭىزدەگى شابۋىلدارعا يراننىڭ قاتىسى بار دەپ ايىپتادى.

حۋسيتتەر دەگەن كىمدەر؟

حۋسيتتەر - يەمەندەگى شيت-زايديتتەردىڭ قارۋلى توبى، ولاردى «انسار اللاح» (اللانىڭ جاقتاستارى) دەپ تە اتايدى. توپتىڭ اتاۋى قوزعالىستىڭ نەگىزىن سالۋشى حۋسەين ءال-حۋسيدىڭ ەسىمىمەن بايلانىستى.

زايديتتەر عاسىرلار بويى يەمەندە بيلىك قۇرىپ كەلدى. ءبىراق 1962-جىلى ازاماتتىق سوعىستان كەيىن بيلىك باسىنا كەلگەن سۋننيتتەر كەزىندە ولار مارگينالدى توپقا اينالا باستادى. «ءال-حۋسي» قوزعالىسى زايديتتەر مۇددەسىن قورعاپ، سۋننيزم راديكالدارى، اسىرەسە ساۋد ارابياسىنان كەلگەن ۆاححابيتتەرگە قارسى تۇرۋ ءۇشىن قۇرىلدى. ونىڭ مۇشەلەرى حۋسيتتەر دەپ اتالا باستادى.

ءبىرقاتار ساياسي ساراپشىنىڭ پىكىرىنشە، حۋسيتتەر 1990-جىلدارى سول كەزدەگى ەل پرەزيدەنتى ءالي ابداللا سالەحتىڭ جەمقورلىعىمەن كۇرەسۋ ءۇشىن قۇرىلعان. 2003-جىلى پرەزيدەنت سالەح ساۋد ارابياسى قارۋلى كۇشتەرىنىڭ كومەگىمەن حۋسيتتەردىڭ كوزىن جويماق بولدى، الايدا ول ويى ىسكە اسپادى.

حۋسيتتەر 2011-جىلعى يەمەن ريەۆوليۋتسياسىنا قاتىستى. سونىڭ ناتيجەسىندە سالەح بيلىكتى ۆيتسە-پرەزيدەنت ابد-راببۋ مانسۋر حاديگە بەرۋگە كەلىستى.

2014-جىلدان بەرى حۋسيتتەر يەمەن ۇكىمەتىنە قارسى ازاماتتىق سوعىس جۇرگىزدى. حادي ساۋد ارابياسىنا قاشتى، 2015-جىلى ونىڭ وتىنىشىمەن ساۋديتتەر حۋسيتتەرگە قارسى سوعىس اشتى. سول كەزدە ۇكىمەت جاساعىن ساۋد ارابياسى مەن ءباا باستاعان اراب ەلدەرىنىڭ كواليتسياسى قولدادى.

باسىندا تەز ارادا اياقتالادى دەپ سانالعان وپەراتسيا ۇزاققا سوزىلىپ، تەك 2022-جىلى عانا وق اتۋدى توقتاتۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويىلدى. سوعىس 9 جىلعا سوزىلدى. ب ۇ ۇ مالىمەتىنشە، سوعىس سالدارىنان 377 مىڭ ادام كوز جۇمىپ، 4 ميلليون استام ادام قونىس اۋدارۋعا ءماجبۇر بولعان.

2015-جىلى حۋسيتتەر يەمەن استاناسى سانا قالاسىن باسىپ الىپ، ريەۆوليۋتسيالىق كەڭەس قۇردى. ءىس جۇزىندە وسى ۇيىم يەمەندى باسقارىپ كەلەدى.

بۇگىندە يەمەن حالقىنىڭ باسىم بولىگى حۋسيتتەر باقىلاۋىنداعى اۋماقتا تۇرادى. حۋسيتتەر سانا مەن ەلدىڭ سولتۇستىگىن، سونداي-اق قىزىل تەڭىز جاعالاۋىن باقىلاۋدا ۇستاپ وتىر.

يران - باستى وداقتاس

حۋسيتتەر وزدەرىن يران باسشىلىق ەتەتىن يزرايلگە قارسىلاسۋ جەلىسىنىڭ ءبىر بولىگى دەپ سانايدى. وعان سونىمەن بىرگە حاماس پەن ليۆاندىق «حەزبوللا» قوزعالىسى دا كىرەدى.

حۋسيتتەر تاياۋ شىعىستاعى باسقا شييتتىك قارۋلى توپتارعا قاراعاندا يدەولوگيالىق تۇرعىدان يرانعا سونشالىقتى جاقىن بولماعانىمەن، ساۋد ارابياسىنا قارسى 9 جىلدىق سوعىس ناتيجەسىندە يسلام رەسپۋبليكاسىنا قاراي ءبىرشاما قادام جاسادى.

حۋسيتتەر يراندى باستى وداقتاسى دەپ سانايدى، ويتكەنى ەكەۋى ءۇشىن دە ساۋد ارابياسى - ورتاق جاۋ. يران حۋسيتتەرگە قارۋ-جاراق جەتكىزىپ وتىر دەگەن ايىپتار جيى ايتىلادى.

ال يران قىزىل تەڭىزدەگى حۋسيتتەردىڭ شابۋىلىنا وزدەرىنىڭ قاتىسى بارىن مويىندامايدى.

ا ق ش پەن ساۋد ارابياسىنىڭ پىكىرىنشە، يران حۋسيتتەرگە بالليستيكالىق زىمىران بەرگەن، سونىڭ سالدارىنان قارۋلى توپ 2017-جىلى ەر-ريادقا شابۋىل جاساعان ەدى. يران بۇل قارۋدى دا، دروندار مەن از قاشىقتىققا ۇشاتىن زىمىرانداردى دا بەرمەگەنىن ايتىپ وتىر.

ا ق ش پەن بريتانيا حۋسيتتەرگە شابۋىل جاسادى

ا ق ش پەن ۇلى بريتانيانىڭ اۋە كۇشتەرى مەن اسكەري كەمەلەرى يەمەندەگى حۋسيتتەرگە قارسى شابۋىل جاسادى. تاياۋ شىعىس باسپا ءسوزىنىڭ جازۋىنشا، حودەيدا پورتى مەن سانانىڭ حالىقارالىق اۋەجايىن اتقىلاعان.

دەگەنمەن شابۋىلعا دەيىن حۋسيتتەر ا ق ش- تان قورىقپايتىنىن مالىمدەگەن بولاتىن.

- امەريكالىقتار مەن بريتاندىقتاردىڭ قوقان-لوققىسىنان قورىقپايمىز، ءبىزدىڭ بورىشىمىز - گازاداعى باۋىرلارىمىزدى قولداۋدان باس تارتۋعا ماجبۇرلەي المايدى، - دەپ جازدى حۋسيتتەردىڭ باسشىلارىنىڭ ءبىرى ابدۋلكادەر ءال-مورتادا الەۋمەتتىك جەلىدە.

اۆتورباقىتجان سەرىك ۇلى