وسكەمەندەگى زاۋىت ا ە س-كە قاجەتتى وتىن تابلەتكالارىن قالاي شىعارادى - فوتورەپورتاج
وسكەمەن. KAZINFORM - قازاقستاندا اتوم ەلەكتر ستانسياسىن سالۋ ماسەلەسى بويىنشا قوعامدىق تىڭداۋلار ءوتتى. ساراپشىلار ا ە س-تىڭ الەمدەگى ەڭ ارزان ەلەكتر ەنەرگياسى كوزى ەكەنىن جانە ونىڭ جاسىل ەنەرگيانى الماستىرا الاتىنىن ايتادى. ال وسكەمەندەگى ءۇلبى مەتاللۋرگيالىق زاۋىتىندا ا ە س-كە قاجەتتى وتىن تابلەتكالارى شىعارىلاتىنىن قازاقستاندىقتاردىڭ ءبىرى بىلسە، ءبىرى بىلە بەرمەيتىنى انىق. وسى رەتتە، Kazinform ءتىلشىسى سول ورتالىق ازياداعى تەڭدەسسىز زاۋىتقا ارنايى بارىپ، جۇمىس بارىسىن كورىپ قايتتى.
قازاقستاننىڭ تابيعي ۋرانى رەسەيدە بايىتىلادى
ءۇلبى مەتاللۋرگيالىق زاۋىتى - اتوم ەنەرگەتيكاسى، ەلەكتروندىق، مەتاللۋرگيالىق ونەركاسىپ جانە باسقا دا سالالاردىڭ قاجەتتىلىكتەرى ءۇشىن الەمدەگى ۋران، بەريللي، تانتال جانە نيوبي ونىمدەرىن وندىرۋشىلەردىڭ ءبىرى. 1949 -جىلدىڭ قازان ايىندا قۇرىلعان. 1997 -جىلدان باستاپ «قازاتومونەركاسىپ» ۇلتتىق اتوم كومپانياسى» ا ق قۇرامىنا كىرەدى.
«ءۇ م ز» ا ق ەنشىلەس كاسىپورنى «ءۇلبى- ت ۆ س» زاۋىتىندا اتوم ەلەكتر ستانسيالارى ءۇشىن ۋران وتىنىنىڭ كومپونەنتتەرى شىعارىلادى. اتالمىش زاۋىتقا كىرەر الدىندا كومپانيانىڭ قوعاممەن جانە مەملەكەتتىك ورگاندارمەن بايلانىس ءبولىمىنىڭ باسشىسى يۋليا انتونوۆادان بىرنەشە سۇراققا جاۋاپ الىپ كوردىك.
«ءۇلبى- ت ۆ س» ج ش س - قازاقستان مەن قىتايدىڭ بىرلەسكەن كاسىپورنى. اكسيانىڭ 51 پايىزى ءۇلبى مەتاللۋرگيالىق زاۋىتىنا، 49 پايىزى قىتايلىق CGNPC- URC كومپانياسىنا تيەسىلى. بۇل - قازاقستان مەن ورتالىق ازياداعى اتوم ەلەكتر ستانسيالارىنا وتىن شىعاراتىن جالعىز كاسىپورىن. جوبالىق وندىرىستىك قۋاتى - جىلىنا تومەن بايىتىلعان ۋران بويىنشا 200 توننا نەمەسە جىلىنا شامامەن 440 -جىلۋ بولگىش قۇراستىرما (ج ب ق). 2024 -جىلى تولىق جوبالىق قۋاتقا شىعۋ كوزدەلىپ وتىر. زاۋىت ىشىندە فرانسيا، گەرمانيا، ا ق ش، قىتاي جانە قازاقستاندا شىعارىلعان قوندىرعىلار ورناتىلعان»، - دەيدى ول.
تۇسىندىرە كەتەيىك، ج ب ق - يادرولىق رەاكتوردا جىلۋ ەنەرگياسىن الۋعا ارنالعان ارنايى ينجەنەرلىك ءونىم. وتىن تابلەتكالارى ونىڭ ىشىنە سالىنادى. جىلۋ بولگىش قۇراستىرما جاساۋعا قازاقستاننان شىققان تابيعي ۋران پايدالانىلادى. يادرولىق وتىندى الۋ ءۇشىن تابيعي ۋراندى ۋران گەكسافتوريدىنە اينالدىرۋ كەرەك. ول ءۇشىن ۋراندى 235 يزوتوپىندا، ادەتتە 5 پايىزدان تومەن بايىتۋ قاجەت. وسى ماقساتتا قازاقستاننىڭ تابيعي ۋرانى رەسەي فەدەراتسياسىنا كونۆەرسياعا جانە بايىتۋعا جىبەرىلەدى. بايىتىلعان ۋران-عا ۇنتاق پەن وتىن تابلەتكالارىن ءوندىرۋ ءۇشىن جەتكىزىلەدى.
يادرولىق وتىن قايدا جانە قانداي كولەمدە ەكسپورتتالادى؟
«جىلۋ بولگىش قۇراستىرما - CGN كومپانياسىنىڭ قاتىسۋىمەن تەك قىتاي ەلىنە جىبەرىلەتىن ەكسپورتتىق ءونىم. 2022-2023 -جىلدارى ونىمدەرىمىزدى قىتايعا بەس پارتيامەن جونەلتتىك. سوندا تومەن بايىتىلعان ۋران بويىنشا بارلىعى 150 تونناعا جۋىق ءونىم ەكسپورتتالعان. ونىمدەردىڭ ەكى پارتياسى قىتاي اتوم ەلەكتر ستانسيالارىنىڭ رەاكتورلارىنا سالىنعان. ولار - سول ەلدىڭ وڭتۇستىگىندەگى «يانجيان» جانە «فانچەنگان» ستانسيالارى. 2024 -جىلدىڭ شىلدە ايىنىڭ سوڭىنداعى كورسەتكىش بويىنشا قىتايعا بارلىعى 8 ج ب ق جەتكىزىلدى. بۇل - تومەن بايىتىلعان ۋران ونىمدەرىنىڭ 240 تونناسى»، - دەيدى يۋليا انتونوۆا.
وتىن تابلەتكالارىن جاساۋ پروتسەسى
زاۋىت جۇمىسى تۋرالى ماعلۇمات العان سوڭ ا ە س-كە قاجەتتى وتىن تابلەتكالارىنىڭ قالاي جاسالاتىنىن ءوز كوزىمىزبەن كورۋ ءۇشىن ىشكە كىردىك. ەڭ اۋەلى بىزگە قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرىن ءتۇسىندىرىپ، ارنايى كيىم كيگىزدى. ۋران وندىرەتىن سەح باستىعىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى ۆلاديسلاۆ كوگاي ۋراننىڭ قالاي وتىن تابلەتكاسىنا اينالاتىنىن ايتىپ بەردى.
«ەڭ اۋەلى ۋرانعا قۇرعاق كەۋەكتەندىرگىشتى قوسامىز. ودان سوڭ قالىپتاۋ مەن قاقتاۋ پروتسەسى جۇرەدى. سودان كەيىن تەگىستەلىپ، تابلەتكالاردىڭ سىرتقى ءپىشىنى بويىنشا اقاۋلاردىڭ بار- جوعى تەكسەرىلەدى. ۇنتاقتىڭ دايىن تابلەتكاعا اينالۋىنا دەيىنگى پروتسەسس 12 كۇنگە سوزىلادى»، - دەيدى ول.
زاۋىتتاعى جۇمىس ۇزدىكسىز جۇرگىزىلەتىندىكتەن قىزمەتكەرلەر 3 اۋىسىمدا جۇمىس ىستەيدى. ءبىرىنشى اۋىسىم 08.00-دەن 16.00-گە دەيىن، ەكىنشى اۋىسىم 16.00-دەن 00.00-گە دەيىن، ءۇشىنشى اۋىسىم 00.00-دەن 08.00-گە دەيىن.
دايىن ءونىم قالاي تاسىمالدانادى؟
ەندى وتىن تابلەتكالارىن ەكسپورتقا شىعاراردا قايدا سالادى دەگەن زاڭدى سۇراق تۋىندايدى. بۇعان دەيىن ايتقانىمىزداي، ول ءۇشىن ج ب ق جاسالادى. ونى قۇراستىرۋ جەلىسى قۇرساما ءۇشىن كوتەرگىش پلاتفورمادان، قۇراستىرۋ روتاتسيالىق پلاتفورمادان جانە تۆەلدەردى سوزۋ ۇستەلىنەن تۇرادى. تۇسىندىرە كەتەيىك، تۆەل دەگەنىمىز - ىشىنە وتىن تابلەتكالارى سالىنعان نايزا پىشىندەس ۇزىن ءارى جىڭىشكە ءونىم.
«تۆەلدەر ارنايى تەحنولوگيا ارقىلى جاسالادى. تۇتىك قابىقشا بۋفەرلىك ۇستەلگە قولمەن قويىلادى جانە اۆتوماتتى تۇردە تەحنيكا جەلىسى بويىمەن قوزعالادى. وپەراتور تەك پروتسەستى باقىلايدى جانە ىقتيمال اۋىتقۋلارعا جاۋاپ بەرەدى. ۇرلەۋ، تازالىقتى باقىلاۋ، دانەكەرلەۋ جانە كوزبەن شولىپ تەكسەرۋ كەزەڭدەرىنەن وتكەننەن كەيىن تۇتىك قابىقشا ءدىرىل جۇكتەگىشتىڭ كومەگىمەن وتىن تابلەتكالارمەن تولتىرىلادى. تۆەل وسىلاي جاسالادى»، - دەپ ءتۇسىندىردى زاۋىتتىڭ تابلەتكالار مەن تۆەلدەر ءبولىمىنىڭ باستىعى ۆاديم كازاكوۆ.
بۇل - پروتسەستىڭ سوڭى ەمەس. ارى قاراي تۆەلدەر بىرىگىپ سكەلەتونعا قوسىلادى. سكەلەتون - ج ب ق-نىڭ قاڭقاسى. ونى جاساۋ ءۇشىن تورلار، باعىتتاۋشى جانە اسپاپتىق تۇتىكتەر نۇكتەلىك ەكى جاقتى دانەكەرلەۋ روبوتىنا ورنالاستىرىلادى. وپەراتور تورلاردى الدىن الا بەكىتەدى جانە ولارعا تۇتىكتەردى قولمەن يتەرىپ ورناتادى. تۇتىكتەر مەن تورلاردى دانەكەرلەۋ روبوتپەن اۆتوماتتى رەجيمدە جۇزەگە اسىرىلادى.
دانەكەرلەۋ پروتسەسى اياقتالعاننان كەيىن سكەلەتوندى ەكى وپەراتور كوورديناتالىق ولشەۋ ماشيناسىنا ورنالاستىرادى. وندا سكەلەتوننىڭ سىرتقى ءتۇرى مەن گەومەتريالىق پارامەترلەرى باقىلانادى. ارى قاراي دايىن جانە تەكسەرۋدەن وتكەن سكەلەتون ساقتاۋ ءۇشىن قويمالارعا تاسىمالدانادى.
وسىلايشا، ج ب ق دايىن بولادى. ءبىر جىلۋ بولگىش قۇراستىرمادا 450 كەلى ۋران ساقتالادى. زاۋىتتىڭ جوبالىق قۋاتى جىلىنا وسىنداي 440 ج ب ق شىعارۋعا جەتەدى. ال دايىن ءونىم قىتايعا پويىز ارقىلى ەكسپورتتالادى.
زاۋىتقا دەگەن باقىلاۋ قاتاڭ. م ا گ ا ت ە- وكىلدەرى دە كەلىپ، تەكسەرىس جۇرگىزىپ تۇرادى. ءبىراق قۇرىلعالى بەرى مۇندا وقىس وقيعا بولىپ كورگەن ەمەس.
اۋماعىندا تومەن بايىتىلعان ۋران بانكى ورنالاسقان
تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىگى، حالىقارالىق اتوم ەنەرگياسى اگەنتتىگىنىڭ تومەن بايىتىلعان ۋران بانكى ءۇلبى مەتاللۋرگيالىق زاۋىتىنىڭ اۋماعىندا ورنالاسقان. م ا گ ا ت ە-نىڭ تىكەلەي باقىلاۋىنداعى بۇل بانكتە ۋران گەكسافتوريدى تۇرىندەگى تومەن بايىتىلعان ۋراننىڭ، ياعني يادرولىق وتىندى وندىرەتىن شيكىزات قورى ساقتالعان.
«2019 -جىلدىڭ 10-جەلتوقسانىندا بانك رەسمي تۇردە پايدالانۋعا بەرىلدى. كومپانيانى باسقارۋعا جاريالانعان اشىق تەندەردىڭ جەڭىمپازى بولىپ «قازاتومونەركاسىپ» ۇ ا ك» ا ق جانە فرانسۋزدىق Orano Cycle كومپانياسى تانىلدى. قورداعى تومەن بايىتىلعان ۋراننىڭ كولەمى - 90 توننا. بانكتىڭ جۇمىسى باستالعالى بەرى وسى ۋاقىتقا دەيىن بۇل قورداعى ۋران قولدانىلىپ كورگەن ەمەس»، - دەيدى يۋليا انتونوۆا.
ەگەر ءونىم جەتكىزۋدە قانداي دا ءبىر كەدەرگىلەر بولىپ جاتسا، م ا گ ا ت ە-گە مۇشە مەملەكەتتەر بانكتە ساقتالعان كەپىلدىك بەرىلگەن رەزەرۆتى پايدالانا الادى.
اۆتور
تالعاتجان مۇحامەتبەك ۇلى
