ورالداعى نەگىزگى پروبلەمانىڭ ءبىرى - ينجەنەرلىك جەلىلەردىڭ توزۋى
ورال. KAZINFORM - ورال قالاسىنداعى وزەكتى ماسەلەلەر قالاي شەشىلىپ جاتىر؟ وبلىس ورتالىعىنىڭ قات-قابات تىرشىلىگىندە قانداي جايتتارعا باسا نازار اۋدارۋ كەرەك؟
قىس مەزگىلىندە اپاتتى جاعدايلار بولماۋى ءۇشىن نە ىستەلەدى؟ مىنە، وسىنداي ساۋالدار توڭىرەگىندە ورال قالاسىنىڭ اكىمى ميرجان ساتقانوۆ Kazinform تىلشىسىنە سۇحبات بەردى.
- ميرجان مۇنايدار ۇلى، ورال قالاسىنداعى باستى پروبلەمالار دەپ نەنى ايتار ەدىڭىز؟
- ورال قالاسىنداعى نەگىزگى پروبلەمالاردىڭ ءبىرى - ينجەنەرلىك جەلىلەردىڭ توزۋى. سۋ، جارىق، جىلۋ سياقتى نەگىزگى كوممۋنالدىق قىزمەتتەرمەن ۇزدىكسىز قامتاماسىز ەتۋ تۇرعىنداردىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋدىڭ ماڭىزدى شارتى ەكەندىگى بەلگىلى. وسى باعىتتا ءبىرقاتار ماڭىزدى جوبانى قولعا الدىق.
حالىق ءجيى كوتەرەتىن تاعى ءبىر ماسەلە - جول. بۇگىنگى تاڭدا ورال قالاسى بويىنشا اۆتوموبيل جولدارىنىڭ جالپى ۇزىندىعى 690 شاقىرىم بولسا، جاقسى جانە قاناعاتتانارلىق جاعدايداعى جولداردىڭ ۇزىندىعى - 409,6 شاقىرىم. وتكەن جىلى جالپى ۇزىندىعى 54 شاقىرىم جولدى جوندەۋ جۇمىسىن اياقتادىق. بيىل دا كوشە جولدارىنىڭ ساپاسىن جاقسارتۋ ماقساتىندا وسى ءىستى جالعاستىرامىز.
قوعامدىق كولىك قىزمەتىنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ دا -كۇن تارتىبىندەگى ماڭىزدى ماسەلە. قازىر بارلىق مارشرۋتتاردا جولاقى تولەۋدىڭ ەلەكتروندى جۇيەسى ەنگىزىلدى. ناتيجەسىندە، تاسىمالداۋشىلاردىڭ كىرىس بولىگى، بيۋدجەتكە سالىقتىق ءتۇسىم ءوسىپ، جۇمىس ورنى كوبەيدى. اۆتوبۋس پاركىن جاڭارتۋ جاقسارىپ كەلەدى. سوڭعى ەكى جىلدا 160 تان استام اۆتوبۋس ساتىپ الىنىپ، قالالىق اۆتوبۋس پاركى 50 پايىزعا جۋىق جاڭاردى.
- وبلىس ورتالىعىندا توزىعى جەتكەن ەلەكتر قۋاتى، جىلۋ جانە سۋمەن قامتۋ جەلىلەرىن جاڭارتۋ باعىتىندا نە ىستەلىپ جاتىر؟
- قالالىق ەلەكتر ستانتسياسىنىڭ توزۋى 75 پايىز بولىپ وتىر. جىل سايىن ورالدا ەلەكتر جەلىلەرىن جاڭعىرتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەدى. 2023-جىلى 120 ك م جەلى اۋىستىرىلدى. ينۆەستيتسيالىق باعدارلامالار ارقىلى قوسىمشا 9,3 ك م جەلى اۋىستىرىلعان. قالاداعى ەلەكتر جەلىلەرى مەن جابدىقتاردىڭ توزۋىن ازايتۋ شارالارى «باتىس قازاقستان وبلىسىن كەشەندى دامىتۋ جوسپارىنا» ەنگىزىلدى. بۇل ماقساتقا الداعى ءۇش جىلدا رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 7,5 ميلليارد تەڭگە قاراجاتتى ءبولۋ جوسپارلانعان.
وتكەن جىلى ورال قالاسىنىڭ جىلۋ-ەلەكتر ورتالىعىن جاڭعىرتۋ ماقساتىندا 4 ءىرى جوبا جۇزەگە استى. بۇل - زاچاگان كەنتىندە عالىمدار اۋىلى كوشەسىنە جاڭا قازاندىق سالۋ، مۇرات موڭكە ۇلى كوشەسىندەگى №3 قازاندىقتىڭ جىلۋ قۇبىرلارىن اۋىستىرۋ، جىلۋ- ەلەكتر ورتالىعىنىنىڭ تاراتۋ قۇرىلعىلارىن جاڭارتۋ جانە جاڭا گراديرنيانىڭ قۇرىلىسى سياقتى جوبالار. قازىرگى ۋاقىتتا 2-جىلۋ ماگيسترالىن رەكونسترۋكتسيالاۋ بويىنشا جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتاما دايىن. وعان قوسا تاعى 3 جىلۋ ماگيسترالى بويىنشا قۇجاتتامالار جاساقتالىپ جاتىر. سونىمەن قاتار بيىل جىلۋ جەلىلەرىن، جىلۋ اگرەگاتتارىن، تۋربواگرەگاتتاردى جاڭارتۋ بويىنشا ءبىرقاتار جۇمىس جوسپارلانعان. مۇنىڭ بارلىعى-جىلۋ ەلەكتر ورتالىعىنىڭ توزۋىن ازايتۋ باعىتىنداعى شارالار.
جۋىردا 6 سۋ جيناۋ ۇڭعىماسىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالدى. ناتيجەسىندە وندىرىلەتىن سۋ كولەمى قوسىمشا 9 مىڭ تەكشە مەترگە ۇلعايدى. جاڭادان تاعى 5 سۋ ۇڭعىماسىن سالۋ بويىنشا جوبا جاساقتالدى. سونداي-اق كامەن توپتىق سۋ قۇبىرىن جاڭارتۋ جوباسى ساراپتامادان شىقتى.
سۋ بۇرۋ جەلىلەرىندە، اتاپ ايتقاندا №21, №2 جانە №3 كارىز-سورعى ستانتسيالارىندا رەكونسترۋكتسيالاۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتىر. سونىمەن قاتار 5 ستانتسيانى قايتا قۇرۋ ءۇشىن جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتامالار جاساقتالادى.
«ب ق و الەۋمەتتىك- ەكونوميكالىق دامۋىنىڭ 2022-2025 -جىلدارعا ارنالعان كەشەندى جوسپارى» اياسىندا 45,7 ميلليارد تەڭگەگە سۋ بۇرۋ جانە سۋمەن جابدىقتاۋ جەلىلەرىن جاڭارتۋ كوزدەلگەن. ناتيجەسىندە سۋمەن جابدىقتاۋ جەلىلەرىنىڭ توزۋىن 60,5 پايىزدان 55,5 پايىزعا، سۋ بۇرۋ جەلىلەرىنىڭ توزۋىن 61,3 پايىزدان 57 پايىزعا دەيىن تومەندەتۋ كوزدەلىپ وتىر.
- قارجى بولىنسە، جاقسى ەكەن. ويتكەنى، تاياۋدا قالا ورتالىعىندا جەر استىنداعى سالقىن سۋ قۇبىرى جارىلىپ، سول اۋدانداعى كوپقاباتتى ۇيلەر ءبىراز ۋاقىت سۋسىز قالدى. سويتسە، بۇل قۇبىرلار وتكەن عاسىردىڭ 70-جىلدارى سالىنعان بولىپ شىقتى. وسىنداي سۋ جەلىلەرى دە اۋىستىرىلاتىن شىعار؟
- ءيا، قالامىزدا وتكەن عاسىردا سالىنىپ، توزىعى جەتكەن سۋ قۇبىرى كوپ. ولاردى جىل سايىن بىرتىندەپ اۋىستىرۋ جۇمىسىن جۇرگىزىپ كەلەمىز. جاڭا ايتىپ وتكەن ءىرى جوبالاردان بولەك «باتىس سۋ ارناسى» كوممۋنالدىق مەكەمەسى بيىل شاھارىمىزدىڭ ەسكى ورتالىق بولىگى مەن سولتۇستىك-شىعىس اۋداندارىنداعى ءبىرقاتار سۋ قۇبىرىن جوندەمەك. جوسپارعا سايكەس 2024-جىلى 13 جوبا بويىنشا جالپى ۇزىندىعى 7 شاقىرىمعا جۋىق سۋمەن جابدىقتاۋ قۇبىرلارى جاڭاعا الماستىرىلادى.
- قۇلاۋ قاۋپى بار مەكتەپتەر مەن تۇرعىن ۇيلەر ماسەلەسى قالاي شەشىلەدى؟
- قازىرگى ۋاقىتتا ورال قالاسىندا اپاتتى دەپ تانىلعان مەكتەپ جوق. الايدا تەحنيكالىق ساراپتاما قورىتىندىسىنا سايكەس №3، 22، 27، 43 مەكتەپتەرى جانە №7 مەن №36 مەكتەپتەردىڭ قوسىمشا عيماراتى اپات الدىندا دەپ تانىلعان. بۇگىنگى تاڭدا ولاردى كۇردەلى جوندەۋ نەمەسە ورنىنا جاڭا مەكتەپتەر سالۋ ماسەلەسى قاراستىرىلىپ جاتىر. جالپى، حالىق سانى كوبەيگەن سايىن جاڭا مەكتەپتەردى سالۋدىڭ وزەكتىلىگى ارتادى. قالامىزدا مەكتەپ تاپشىلىعىن شەشۋگە بەرىلگەن زور مۇمكىندىك - «جايلى مەكتەپ» جوباسى. 2023-2025-جىلدارى ورال قالاسىندا اتالعان جوبا اياسىندا 9900 ورىنعا ارنالعان 9 مەكتەپتىڭ قۇرىلىسى ويلاستىرىلادى. كۇنى بۇگىنگە زاچاگان كەنتىندە 2 مەكتەپ، دەركول كەنتىندە 1 مەكتەپ سالىنىپ جاتىر.
بۇل جوبادان بولەك ورال قالاسىندا №31 مەكتەپتىڭ قۇرىلىسى باستالسا، الداعى ۋاقىتتا №8 مەكتەپتىڭ جاڭا عيماراتىنىڭ قۇرىلىسى جوسپارلانعان.
ورالدا اپاتتى دەپ تانىلعان ۇيلەردىڭ ماسەلەسى شەشىلۋدە. بۇعان «رەنوۆاتسيا» باعدارلاماسى ۇلكەن سەپتىگىن تيگىزىپ وتىر. قالا بويىنشا 54 اپاتتى ءۇي جانە 310 ەسكى ءۇي بار. كۇنى بۇگىنگە 25 اپاتتى ءۇي بۇزىلىپ، ولاردىڭ ورنىنا 14 جاڭا ءۇي پايدالانۋعا بەرىلدى. قازىرگى تاڭدا «رەنوۆاتسيا» باعدارلاماسى ارقىلى 8 ءۇي سالىنىپ جاتىر. اتالعان باعدارلاماعا قاتىسۋ ءۇشىن تۇرعىنداردىڭ 100 پايىز كەلىسىمى قاجەت. باعدارلامانىڭ ناتيجەلى جۇزەگە اسۋى اپاتتى ءۇي تۇرعىندارىنىڭ بەلسەندىلىگىنە بايلانىستى دەر ەدىم.
- بيىل قالادا جول قۇرىلىسىنا قانشا قاراجات ءبولىندى جانە قاي كوشەلەردە جوندەۋ جۇرگىزىلمەك؟
- ءبىز جىل سايىن قالانىڭ ءار اۋدانىنان، ءار كەنتتەن كەمىندە 3-4 كوشەدەن جوندەپ وتىرۋعا تىرىسامىز. جاڭا اتاپ وتكەنىمدەي، 2023-جىلى 50 شاقىرىمنان استام جول جوندەۋدەن ءوتتى. قازىرگى تاڭدا ۇزىندىعى 152,1 شاقىرىم بولاتىن 61 جوبانىڭ جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتامالارى دايىن. ونىڭ ىشىندە 30 رەكونسترۋكتسيا، 5 كۇردەلى جوندەۋ، 22 ورتاشا جوندەۋ جانە 4 اعىمداعى جوندەۋ جوبالارى بار. جول جوندەۋ جۇمىسىمەن قالانىڭ بارلىق اۋداندارى قامتىلادى. سونىمەن قاتار قالاعا قاراستى كەنتتەردىڭ جولدارىن جاقسارتۋعا دا كوڭىل بولەمىز. ماسەلەن، زاچاگان كەنتى بويىنشا 9 جوبا، دەركول كەنتى بويىنشا 6 جوبا، كرۋگلووزەرنىي كەنتى بويىنشا 3 جوبا جاساقتالدى. بۇل جوبالاردىڭ بارلىعىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن 17,6 ميلليارد تەڭگە قاجەت. قاراجاتتىڭ بولىنۋىنە قاراي جول جوندەۋ جۇمىسىن جۇرگىزە بەرەمىز.
بۇدان بولەك قازىرگى ۋاقىتتا ۇزىندىعى 4,45 ك م قۇرايتىن 11 جوباعا ءتيىستى قۇجاتتامالار جاساقتالىپ جاتىر.
- حالىق قاتىساتىن بيۋدجەت تۋرالى ايتا كەتسەڭىز؟
- شاھارىمىزدى اباتتاندىرۋعا «حالىق قاتىساتىن بيۋدجەت» جوباسى كوپ سەپتىگىن تيگىزىپ وتىر. مۇندا ورالدىقتار قالامىز ءۇشىن ەڭ وزەكتى، ماڭىزدى ءارى قاجەتتى جوبالاردى وزدەرى ۇسىنىپ، داۋىس بەرۋ ارقىلى انىقتايدى. وتكەن جىلى وسى تاسىلمەن جاڭا سكۆەرلەر سالۋ نەمەسە قولدانىستاعى دەمالىس ايماقتارىن جوندەۋگە قاتىستى 7 جوبا تاڭداپ الىندى. بارلىعى دا جۇزەگە اسىرىلا باستادى. ورال قالاسىندا «حالىق قاتىساتىن بيۋدجەت» جوباسى ارقىلى 2021 -جىلى 2 جوبا، 2022 -جىلى 2 جوبا جۇزەگە اسىرىلعان بولاتىن. بيىل دا تۇرعىنداردان ۇسىنىستار قابىلداندى. جوبا تالاپتارىنا سايكەس كەلەتىن ۇسىنىمدار داۋىس بەرۋگە جىبەرىلەدى.
جالپى، قالادا 54 ساياباق پەن سكۆەر بولسا، ونىڭ 35 ءى اباتتاندىرىلعان. 2023 -جىلى زاچاگان كەنتىندە، №44 مەكتەپ ماڭىندا جانە م. وتەمىسوۆ اتىنداعى باتىس قازاقستان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جانىندا 3 جاڭا سكۆەر سالۋ بويىنشا جۇمىستاردى باستاعان ەدىك. ونىڭ بىرەۋى اياقتالدى، قالعان ەكەۋىن بيىل اياقتايمىز. بۇدان باسقا تاعى التى جەردە جاڭا دەمالىس ايماقتارىن اباتتاندىرۋ بويىنشا جوبالىق- سمەتالىق قۇجاتتاما دايىن.
ورالدىقتار سوڭعى جىلدارى جايىق وزەنىنىڭ جاعالاۋىن اباتتاندىرۋ ماسەلەسىن ءجيى كوتەرىپ ءجۇر. بۇل ايماقتى تولىقتاي رەكونسترۋكتسيا جۇمىستارىن جۇرگىزۋ ءۇشىن جوبالىق-سمەتالىق قۇجاتتاما جاساقتالىپ جاتىر. جوبا بويىنشا جاعالاۋدى ەسكى سوبورعا دەيىن ۇزارتۋ قاراستىرىلعان. سونداي- اق جاعالاۋ ماڭىندا فۋتبول، ۆولەيبول، ۆوركاۋت اۋماقتارى، بالالار ويىن الاڭدارى بولادى.
- تاعى ءبىر اسا ماڭىزدى ماسەلە، تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى ءۇشىن جەر كەزەگىندە تۇرعاندار جايى جونىندە نە ايتار ەدىڭىز؟
- ورال قالاسى بويىنشا جەكە تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى ءۇشىن جەر ۋچاسكەسىن الۋعا ارنايى ەسەپتە 109560 ازامات تىركەلگەن. ەسەپتە تۇرعان بارلىق ازاماتتاردىڭ ءوتىنىشىن قاناعاتتاندىرۋ -كۇردەلى ماسەلە. جەر ۋچاسكەسىن بەرۋ ءۇشىن ول جەرگە بارلىق قاجەتتى ينجەنەرلىك جەلىلەردى تارتۋ قاجەت. بۇل قوماقتى قاراجاتتى تالاپ ەتەدى. تۇرعىن ۇيلەر سالىنعان سوڭ، جەر ۋچاسكەلەرى بەرىلگەن اۋدانعا جول سالۋ، قوعامدىق كولىك اپارۋ قاجەتتىلىگى تۋىندايدى. قالامىزدىڭ اۋماعى «جۇلدىز» شاعىناۋدانىنان باستاپ سەرەبرياكوۆ اۋىلىنا دەيىن سوزىلىپ جاتىر. اۋماقتى ودان ءارى كەڭەيتۋ ءتيىمسىز دەپ سانايمىن.
2022 -جىلى كرۋگلووزەرنىي كەنتى اۋماعىنان جەكە تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى ءۇشىن كەزەكتە تۇرعان ازاماتتارعا جەر ۋچاسكەسىن بەرۋدى ەگجەي-تەگجەيلى جوسپارلاۋ جوباسى دايىندالىپ، ينجەنەرلىك جەلىلەر جۇرگىزىلدى. جوبا بويىنشا بارلىعى 929 جەر تەلىمى ارنايى ەسەپتە تۇرعان ازاماتتارعا كەزەكپەن بەرىلىپ جاتىر.
- وتكەن جىلدارى وزەن جايىلمالارى مەن ورمان قورى اۋماعىنان زاڭسىز بەرىلگەن جەر تەلىمدەرى، سونداي-اق زاڭسىز تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى دەرەكتەرى ەندى بەلگىلى بولىپ جاتىر. بۇعان نە ايتار ەدىڭىز؟
- 2014-2015-جىلدارى ورال قالاسى اكىمدىگىنىڭ قاۋلىسى نەگىزىندە «ۆەنەرا» باۋ-باقشا سەرىكتەستىگىنەن اۋماعى 6 گ ا بولاتىن 50 گە جۋىق جەر ۋچاسكەسى جەكەمەنشىككە بەرىلدى. 2018 -جىلى «سپەتسسترويسەرۆيس» ج ش س «يۋجنوە» كەن ورنىندا قۇم-قيىرشىق تاس قوسپاسى مەن قۇمدى وندىرۋگە وبلىستىق جەر قاتىناستارى باسقارماسىمەن كەلىسىمشارت جاساستى. دەمەك، 2014-2015 -جىلدارى باۋ- باقشا سەرىكتەستىگىندە كورسەتىلگەن جەر ۋچاسكەلەرىن بەرۋ كەزىندە بۇل جەردە كارەر بولعان جوق. 2018 -جىلى «سپەتسسترويسەرۆيس» ج ش س جەر ۋچاسكەسىنىڭ اكتىسى بولماۋىنا قاراماستان، قۇم-قيىرشىق تاس قوسپاسىن ءوندىرۋ جانە قۇرىلىس قۇمىن شىعارۋ بويىنشا جۇمىستاردى باستادى، وسىعان بايلانىستى كارەر پايدا بولدى. كەيىن مەملەكەتتىك اكتىنى رەسىمدەۋ، جەرگە ورنالاستىرۋ جوباسىن ازىرلەۋ كەزىندە ساياجاي ۋچاسكەلەرىنىڭ جەرىنە قاباتتاسقانى انىقتالدى.
«سپەتسسترويسەرۆيس» ج ش س مەن جەر ۋچاسكەلەرىنىڭ يەلەرى اراسىندا بىرنەشە رەت سوت پروتسەسى بولدى. وندا جەر يەلەرى سوتتا جەڭىسكە جەتىپ، «سپەتسسترويسەرۆيس» ج ش س- ءنى ءبارىن باستاپقى قالپىنا كەلتىرۋگە ءماجبۇر ەتتى. قىسقاشا قايىرعاندا، جاعداي وسىلاي بولىپ وتىر.
- اڭگىمەڭىزگە راحمەت. ءبىراز وزەكتى ماسەلەنى قامتىعان سياقتىمىز، قىزمەتىڭىزگە تابىس تىلەيمىن.
اۆتور
عايساعالي سەيتاق
