تىڭشىلىق جانە جاھاندىق قاۋىپسىزدىك: الەمدەگى توپ-5 بارلاۋ قىزمەتى
5-قاراشا - بارلاۋ بولىمشەلەرى اسكەري قىزمەتشىلەرىنىڭ كاسىبي مەرەكەسى. 1992 -جىلى ءدال وسى كۇنى قازاقستان قارۋلى كۇشتەرى باس شتابىنىڭ بارلاۋ باسقارماسى قۇرىلدى. اسكەري بارلاۋ مەملەكەتتىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋدە ماڭىزدى ءرول اتقارىپ، ەلدىڭ قورعانىس قابىلەتىن نىعايتۋعا ايتارلىقتاي ۇلەس قوسادى. Kazinform اگەنتتىگى ايتۋلى داتاعا وراي الەمدەگى ۇزدىك 5 بارلاۋ قىزمەتى جايلى شولۋ دايىندادى.
بۇگىندە بارلاۋ قىزمەتى بەلگىلى ءبىر ەلدىڭ الەمدىك ارەناداعى كوشباسشىلىق تۇعىردا بەرىك ورنىعۋ ءۇشىن ءتۇرلى تەحنولوگيالاردى جانە اگەنتۋرالىق تىڭشىلىقتى (HUMINT) قولداناتىن زاماناۋي سوعىستىڭ تەڭدەسسىز قۇرالىنا اينالدى.
ا ق ش-تىڭ ورتالىق بارلاۋ باسقارماسى
1947 -جىلى قۇرىلعان ورتالىق بارلاۋ باسقارماسى (تسرۋ) الەمدەگى ەڭ تانىمال بارلاۋ قىزمەتى سانالادى. ونىڭ نەگىزگى مىندەتى - شەت ەلدەردەن اقپاراتتاردى جيناۋ جانە تەرروريزممەن كۇرەس. باسقارما الەمگە وتە كەڭ تارالعان اگەنتتىك تىڭشىلىق جەلىسىمەن، جوعارى تەحنولوگياسىمەن بەلگىلى. وبب كوپتەگەن اتىشۋلى ارنايى وپەراتسيالاردا نەگىزگى ءرولدى وينادى. ونىڭ قاتارىندا 2011 -جىلى الەمدەگى №1-تەرروريست ۋساما بەن لادەندى قولعا ءتۇسىرۋ وپەراتسياسى دا بار.
ا ق ش سەناتىنىڭ بارلاۋ قىزمەتى بويىنشا كوميتەتى اپپاراتىنىڭ بۇرىنعى ديرەكتورى دوكتور لوح ك. دجونسون سىندى ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، و ب ب-نىڭ باستى ارتىقشىلىعى - تىڭشىلىقپەن الەمدەگى ەڭ جوعارعى تەحنولوگيالاردى ۇيلەستىرە الۋىندا.
«تەحنولوگيالىق ۇستەمدىك جانە وزىمەن جاقتاس اگەنتتىكتەرمەن (بارلاۋ قىزمەتتەرى - رەد) ارىپتەستىگى ونى (و ب ب- نى - رەد) الەمدىك بارلاۋ قىزمەتىنىڭ نەگىزى ەتىپ وتىر»، - دەيدى لوح ك. دجونسون.
باسقارمانىڭ تىڭشىلىقتان اسكەري ميسسيالارعا دەيىنگى قۇپيا وپەراتسيالارى الەم بويىنشا قۇرمەتكە دە يە بولۋدا، سونداي-اق سىنعا دا ۇشىراپ جاتادى. سوڭعى ۋاقىتتا باسقارما كيبەرقاۋىپسىزدىك سالاسىندا قاۋىرت جۇمىستاردى قولعا الدى، سەبەبى جاھاندىق قاۋىپ قازىرگى كەزدە سيفرلىق كەڭىستىككە ويىسىپ بارا جاتىر.
موسساد - يزرايل
موسساد ءوزىنىڭ جوعارى ناتيجەلى ءارى شۋلى وپەراتسيالارىمەن تانىمال. 1949 -جىلى قۇرىلعان بۇل ۇيىم اسا باتىل قۇپيا وپەراتسيالارىمەن جانە تىڭشىلىق اقپاراتتى، اسىرەسە تەرروريزممەن كۇرەس جانە سىرتقى قاۋىپتەن قورعانۋ كەزىندە، «تىكەلەي وشاقتىڭ كوزىنەن» الۋ تاسىلىمەن تانىلدى.
الەم جۇرتشىلىعىنىڭ نازارىن اۋدارعان سوڭعى وپەراتسيالاردىڭ ءبىرى «حەزبوللا» مۇشەلەرىنە ىشىنە جارىلعىش زات ورناتىلعان پەيدجەرلەردى ساتۋى، سودان سوڭ بۇل قۇرىلعىلاردىڭ ليۆان مەن سيريادا جاپپاي جارىلۋى بولدى. بۇل موسسادتىڭ يزرايل مۇددەسىن قورعاۋ ءۇشىن يننوۆاتسيالىق ءارى داۋلى تاسىلدەردى قولدانۋعا بارا الاتىنىن كورسەتتى.
يزرايل بارلاۋ قىزمەتى بويىنشا ساراپشى رونەن بەرگمان موسسادتىڭ جەتىستىكتەرىنىڭ سىرى جوعارى تەحنولوگيالار مەن قارسىلاستىڭ ىشىنە وتە تەرەڭ سىڭىرىلگەن اگەنتتەر جەلىسىن ۇيلەستىرە ارەكەت ەتۋىندە جاتقانىن ايتادى. يزرايل بارلاۋ قىزمەتىنىڭ تاياۋ شىعىستا مالىمەتتەردى جيناۋ بويىنشا تەڭدەسى جوق، سوندىقتان دا ول وڭىرلىك قاۋىپسىزدىك ماسەلەسىندە نەگىزگى ويىنشى بولىپ وتىر.
م ي-6 (قۇپيا بارلاۋ قىزمەتى) – ۇلى بريتانيا
م ي-6 (قۇپيا بارلاۋ قىزمەتى) ۇلى بريتانيا ءۇشىن سىرتقى بارلاۋ قىزمەتىمەن اينالىساتىن ۇيىم. ونىڭ تاريحى سوناۋ ءبىرىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىنەن تامىر تارتادى. م ي-6 XX جانە XXI عاسىرداعى بارلىق اۋقىمدى گەوساياسي وقيعالارعا ارالاستى. بۇگىنگى تاڭدا بۇل قىزمەتتىڭ نەگىزگى باعىتى - تەرروريزممەن، كيبەرتىڭشىلىقپەن كۇرەس جانە قارسىلاس ەلدەردىڭ ارەكەتتەرىنە مونيتورينگ جاساۋعا نەگىزدەلگەن.
م ي-6-نىڭ بۇرىنعى باسشىسى ريچارد ديرلاۆ بريتاندىق بارلاۋ قىزمەتىنىڭ امەريكالىق جانە ەۋروپالىق بارلاۋ قىزمەتتەرىمەن ارىپتەستىگى ونىڭ مۇمكىندىكتەرىن اسىرەسە تەرروريزممەن كۇرەس جانە كيبەرسوعىس سالاسىندا ارتتىرا تۇسەدى دەپ مالىمدەدى.
- م ي-6-عا كەڭ تارالعان جاھاندىق جەلى (بارلاۋ قىزمەتىنىڭ جەلىسى - رەد) ۇستەمدىك بەرەدى جانە قازىرگى تىڭشىلىق قىزمەتتىڭ تالاپتارىنا ساي بولۋ ءۇشىن ۇيىم دامىپ، جەتىلۋ ۇستىندە، - دەدى ول.
DGSE (سىرتقى قاۋىپسىزدىكتىڭ باس باسقارماسى) - فرانسيا
فرانسيالىق DGSE ەۋروپالىق جانە الەمدىك بارلاۋ قىزمەتتەرى اراسىندا سالماقتى ويىنشى سانالادى. باسقارما ءوز جۇمىسىندا تەرروريزممەن كۇرەس، كيبەربارلاۋ، فرانسيانىڭ مۇددەسى بار افريكاداعى وپەراتسيالارعا باسىمدىق بەرەدى.
DGSE قۋاتى ساحەل وڭىرىندە تەرروريزمگە قارسى كۇرەس وپەراتسيالارى كەزىندە پاش ەتىلدى. فرانسيا بارلاۋىنىڭ ۇيلەستىرۋشىسى لوران نۋنەستىڭ ايتۋىنشا، DGSE-نىڭ تەرروريزممەن كۇرەس جانە كيبەرقاۋىپسىزدىككە اسا دەن قويۋى جاھاندىق تۇراقسىزدىق جاعدايىندا فرانسيانىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەدى.
باسقارمانىڭ راديوەلەكتروندىق بارلاۋ (SIGINT) جانە اگەنتۋرالىق تىڭشىلىق سالاسىندا زور تاجىريبەسى بار. بۇل ەۋروپا، افريكا عانا ەمەس، تاياۋ شىعىستا دا، ودان بولەك فرانسيانىڭ ۇلتتىق مۇددەسى بار وزگە وڭىرلەردە دە قاۋىپتەردىڭ الدىن الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك مينيسترلىگى - قىتاي
قىتايدىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك مينيسترلىگى ءوزىنىڭ كەڭ اۋقىمدى كيبەرتىڭشىلىق وپەراتسيالارىمەن جانە قىتايدىڭ ەكونوميكالىق ءارى گەوساياسي مۇددەلەرىن قورعاۋ باعىتىنداعى جۇمىستارىمەن تانىمال. سوڭعى جىلدارى مينيسترلىك كيبەرسوعىسقا قاتتى كۇش سالىپ كەتتى جانە باتىس ەلدەرى ۇكىمەتتەرى الەمدەگى بىرنەشە ۇلكەن كيبەرشابۋىلدى وسىلاردان كورىپ وتىر.
RAND Corporation-نىڭ قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى بويىنشا ساراپشىسى مايكل چەيزدىڭ ايتۋىنشا، قىتايدىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك مينيسترلىگى بۇل ەلدىڭ تەحنولوگيالىق جانە گەوساياسي كوشباسشىلىققا ۇمتىلىسىندا نەگىزگى تىرەگى بولىپ وتىر. ۇيىمنىڭ كيبەرارەكەتتەرى مەن ەكونوميكالىق تىڭشىلىق سالاسىنا اسا دەن قويۋى الەمدە تەڭدەسسىز سانالادى. ولاردىڭ اسقان شەبەرلىكپەن بايقاۋسىز ارەكەت ەتەتىنى سونشا، ءتىپتى باتىس ەلدەرىنىڭ بارلاۋ قىزمەتتەرىنە باسەكەلەستىك تۋدىرا الادى.
ۇ ق م وپەراتسيالارى كيبەرتىڭشىلىقتان باستاپ اگەنتۋرالىق تىڭشىلىققا دەيىن ارالىقتا ءتۇرلى سالالاردى قامتيدى، بۇل ونى الەمدەگى ەڭ ءبىر امبەباپ جانە مىقتى بارلاۋ قىزمەتتەرى قاتارىنا قوسادى.
- كيبەرقاۋىپسىزدىك جانە تەرروريزم - XXI عاسىرداعى باستى قاۋىپ، سوندىقتان بارلاۋ قىزمەتتەرى ۇنەمى بەيىمدەلىپ وتىرۋى كەرەك، - دەيدى MI5 باسشىسى كەن ماككاللۋم.
الەمدە كيبەرشابۋىلدىڭ كوبەيۋى كوپتەگەن بارلاۋ قىزمەتتەرىن سيفرلىق بارلاۋعا دەن قويۋعا ءماجبۇر ەتتى. موسسادتىڭ جاقىندا ليۆاندا پەيدجەرلەردىڭ جارىلۋىنا الىپ كەلگەن ارنايى وپەراتسياسى يننوۆاتسيالىق ءتاسىل ەكەنى ءسوزسىز، الايدا ول داۋ تۋدىراتىن دا ءتاسىل ەكەنى انىق. بارلاۋ قىزمەتتەرى ۇنەمى دامىپ، وزگەرىپ وتىراتىن بارلاۋ ىسىندە كوش باسىندا بولۋ ءۇشىن وسىنداي دا امالدارعا باراتىنى اڭعارىلادى. بۇل وپەراتسيا بارلاۋ قىزمەتتەرى كوپ جاعدايدا مورالدىق تۇرعىدا شەشىمدەر قابىلداۋدىڭ اۋىر جاعدايىندا بولاتىنىن كورسەتەدى. بۇنداي ساتتەردە ءتاسىل مەن ستراتەگيا ەتيكالىق نورمالار مەن حالىقارالىق زاڭدارمەن ساناسىپ وتىرادى.
دەگەنمەن، س ر ۋ مەن م ي-6 الەمدە تەرروريزممەن كۇرەس ىسىندە تەحنولوگيالارعا ءمان بەرۋ جانە ارىپتەستەرمەن مالىمەت الماسۋ ارقىلى ۇزدىكتەر قاتارىندا قالىپ وتىر.
ماتەريالدىڭ ءتۇپنۇسقاسىن مىنا سىلتەمە ارقىلى وقي الاسىز.
سونداي-اق «سىربار» ارداگەرى قازاق بارلاۋ تاريحى ابىلاي حان زامانىنان باستاۋ العانىن ايتىپ بەردى.
اۆتور
ەربول جانات
