ترەندتەگى تاعام: شاين مۋسكات ءجۇزىمى مەن دۋباي شوكولادىنان قاۋىپ بار ما
اقتوبە. KAZINFORM - قازىر دۋباي شوكولادى، شاين مۋسكات ءجۇزىمى ترەندتەگى تاعامعا اينالدى. ەلىمىزگە بەلگىلى ادامدار عانا ەمەس، قاراپايىم تۇرعىندار دا يمپورت ءونىمنىڭ قورابىن اشىپ، اۋزىنا سالعان ساتىنە دەيىن ۆيدەوعا ءتۇسىرىپ، جاريالاپ قويادى. ءجۇزىم مەن شوكولادتىڭ اعزاعا اسەرى تۋرالى Kazinform ءتىلشىسى انىقتاپ ءبىلدى.
شاين مۋسكات - ءجۇزىمنىڭ ءبىر سۇرپى
Shine muscat ءجۇزىمىنىڭ سۇرپى - جاپونياداعى جەمىس اعاشتارى عىلىمي ينستيتۋتىنىڭ ەڭبەگى. دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، جەمىس 130-140 كۇندە پىسەدى. تامىز ايىنىڭ ەكىنشى جارتىسىندا جينالسا، وزگە ەلدەرگە كۇزدە جەتكىزىلەدى. بۇتاعى قالىپ، سايكەسىنشە جەمىستىڭ ءوزى دە ءىرى. ءبىر ءۇزىمىنىڭ سالماعى 13 گرامعا دەيىن جەتەدى. ەتتى ءجۇزىم قازىر قازاقستاندا دا سۇرانىسقا يە. وعان الەۋمەتتىك جەلىدەگى «تەگىن» جارنامانىڭ دا ءوز اسەرى بار.
دۋباي شوكولادى - اراب ەلىنىڭ برەندى
دۋباي شوكولادى - ءتاتتى تىسكەباسار. مۇنى ب ا ءا-نىڭ كونديتەرلەرى سوڭعى كەزدەرى عانا شىعارىپ، برەندكە اينالدىردى. قۇرامىندا كاردامون، شافران بار. العاشىندا مۇنى شىن مانىندە اراب ەلدەرىنەن تاسىمالداسا، قازىرگى كەزدە قازاقستاندىق كونديتەرلەر وزدەرى مەڭگەرىپ، جاساپ، ۇسىنادى. سونىمەن بىرگە بۇل شوكولادتىڭ كەيبىر قۇرامىنان تورت تا دايىندايدى.
قازاقستانعا اكەلىنەتىن ءار تاعام باقىلاۋدا. ءبىراق…
اقتوبە وبلىستىق سانيتاريالىق-ەپيدەميولوگيالىق باقىلاۋ دەپارتامەنتى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى نۇرلىبەك دوسجانوۆتىڭ ايتۋىنشا، ەپيدەميولوگتەر قانداي دا ءبىر تاعام ءتۇرىن تەكسەرمەس بۇرىن ونىڭ قاي جەرلەردە ساتىلىپ جاتقانىن انىقتايدى. كەيىن باسقارمادان بولىنگەن قارجىعا ساتىپ الادى، زەرتحاناعا جىبەرەدى. سودان كەيىن عانا ونىڭ قۇرامىنداعى قوسپالاردىڭ ادام اعزاسىنا زيانى بار- جوعىن انىقتايدى. بيىل اقتوبە وبلىسى بويىنشا ازىق-تۇلىك جانە وزگە زاتتاردى ساتىپ الۋعا 6 ميلليون تەڭگە قاراستىرىلدى.
- الەۋمەتتىك جەلىدە شاين مۋسكات جانە دۋباي شوكولادى ساتىلاتىنى تۋرالى بەينەروليكتەر وتە كوپ. دەپارتامەنتكە ازىرگە ەش شاعىم تۇسپەدى. قازىرگى كەزدە قالانىڭ ساۋدا جەلىلەرىن باقىلاۋ ماقساتىندا ونىمدەردى ساتىپ الۋ جانە سانيتارلىق- ەپيدەميولوگيالىق ساراپتاما جۇرگىزۋ جوسپارلاندى. زەرتتەۋلەر تۋرالى قوسىمشا حابارلايمىز. تاپسىرما كەشە كەلدى، وسى ايدا ساتىپ الامىز. ناقتى دۋباي شوكولادى مەن شاين مۋسكاتىن دا الامىز، - دەدى اقتوبە وبلىستىق سانيتاريالىق- ەپيدەميولوگيالىق باقىلاۋ دەپارتامەنتى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى نۇرلىبەك دوسجانوۆ.
سونىمەن بىرگە ەلگە اكەلىنەتىن يمپورت ءونىمدى ق ر ا ش م اگروونەركاسىپتىك كەشەنىندەگى مەملەكەتتىك ينسپەكسيا كوميتەتى دە باقىلاپ وتىر. اقتوبەدەگى اۋماقتىق ينسپەكتسيا شەكارا بەكەتتەرىندە دە جۇمىس ىستەيدى.
- ق ر اۋماعىن كارانتيندىك نىسانداردان قورعاۋ ءبىزدىڭ ەڭ نەگىزگى مىندەتىمىز. كارانتيندىك نىسان دەگەنىمىز - وسىمدىك تەكتەس ونىمدەردىڭ اۋرۋلارى مەن زيانكەستەرىن انىقتاپ، تەرريتورياعا كىرگىزبەۋ. ەگەر ەنىپ، انىقتالسا، وقشاۋلاپ، جويامىز. جەمىس-جيدەكتەر تۋرالى ايتار بولسام، مىندەتتى تۇردە تەكسەرىلەدى. بيىل 9 ايدا 169 مىڭ توننا يمپورت ءونىم اكەلدى. وعان 3116 تەكسەرۋ اكتىسى تولتىرىلدى. سونىڭ ىشىندە جۇزىمگە توقتالسام، ليتۆادان 1,7 توننا، رەسەيدەن 108 توننا، وزبەكستاننان 73,9 توننا جەتكىزىلدى. ونىڭ سۇرپىن قارامايمىز، انىقتامايمىز. بىزدەر تەك وسىمدىكتىڭ اۋرۋىن، زيانكەستەرىن باقىلايمىز. سەبەبى كەيبىرى وزىمىزدە وسىرىلەتىن وسىمدىككە زيان تيگىزۋى مۇمكىن، - دەدى وسىمدىكتەر كارانتينى جانە فيتوسانيتارلىق باقىلاۋ بەكەتتەرى جونىندەگى مەملەكەتتىك ينسپەكسيا ءبولىمىنىڭ باسشىسى اينۇر كەمەروۆ.
ايتا كەتەيىك، بيىل 280 زاڭبۇزۋشىلىق انىقتالدى. بارلىعى 17,9 ميلليون تەڭگە ايىپپۇل سالىندى. سونىڭ ىشىندە وزبەكستاننان اكەلىنگەن 2,5 توننا شابدالى جويىلدى.
- شابدالىدان كارانتيندىك نىسان انىقتالدى. ودان جەمىس جەگىسى تىركەلگەن سوڭ تاركىلەنىپ، سوت شەشىمىمەن جويىلدى. وسىمدىكتەرگە عانا زيان، ادام دەنساۋلىعىنا ەمەس. بىزدە جوق زيانكەس بولعان سوڭ جەرگىلىكتى جەردە وزگە جەمىس اعاشتارىن ءبۇلدىرۋى مۇمكىن ەدى، - دەدى اينۇر كەمەروۆ.
ۋلانعان اعزاعا كەرى اسەرى بار
قازىر ەلىمىزدە ادامدار قانت ديابەتى، ارتىق سالماق، اللەرگيا دەرتىنە شالدىعىپ جاتىر. بۇل دەرت ءبىر كۇندە دەندەمەدى. بۇل - گازدالعان ءتاتتى سۋسىن، فاستفۋد، تەز دايىندالاتىن كەسپە مەن ءتۇرلى كوز قىزىعىپ، تابەت اشاتىن قوسالارى مول تاعامدارعا اۋەستىكتەن بىرتىندەپ اعزانى ۋلاعان تاعامنان تۋعان اۋرۋ.
- ادامداردىڭ اسقازانى، ءوت جولى، ىشەكتەرى قازىر دۇرىس اس قورىتا المايدى. ءىشىپ-جەپ جۇرگەن تاماعىمىز زيان، ونىڭ ۇستىنە تاعى ءتۇرلى جارناماسى بار تاعامدى تۇتىنامىز. ماسەلەن دۋباي شوكولادىن قانت ديابەتى بار ادام جەمەۋى كەرەك. ودان ءارى جۇرەك- قان تامىرلارى اۋرۋىنا شالدىعادى. ۇلكەندەر عانا ەمەس، جاستار، جاسوسپىرىمدەردىڭ دە قانى قويۋلانىپ كەتكەن. ادام قانت ديابەتىمەن اۋىرماسا دا مۇنداي شوكولاد سوعان يتەرمەلەيدى. ءبىر ايتا كەتەرلىگى، ەگەر سول دۋباي شوكولادىنىڭ قۇرامىنا كىرەتىن دۇنيەلەردى ادامدار بولەك-بولەك تۇتىنسا، مۇنداي اسەرى بولمايدى. ال ءبارىن قوسقاندا ونى قورىتۋ قيىنداي تۇسەدى. سونىمەن بىرگە قازىر ادامدار دەر كەزىندە ۇيىقتامايدى، ۇيقى بەزىنىڭ جۇمىسى بۇزىلعان. تەلەفون قاراپ ۋاقىت وتكىزەدى، ءسويتىپ اعزاسىن بۇزىپ الادى، - دەيدى دارىگەر جاۋحار كالمانوۆا.
اقتوبە مەديتسينا ورتالىعىنىڭ دارىگەرى، اللەرگولوگ گۇلمار بيسەمبايەۆا دا ءتۇرلى دامدەۋىشى بار دۇنيەلەردەن اۋلاق جۇرۋگە شاقىرادى. سەبەبى ءسۇت جانە ءسۇت ونىمدەرى، بال مەن ءتۇرلى جاڭعاق قاشاندا اللەرگيا قوزدىرۋشى تاعام تۇرىنە جاتادى.
- قولدىڭ ءسۇتى، ايران، شۇبات تا اللەرگيا قوزدىرعىشى بولىپ كەلەدى كەيدە. قازىرگى كەزدە بال قوسىلعان قىمىزعا دا اللەرگياسى بار ادامدار ءجيى كەلىپ جاتىر. سونىمەن بىرگە مايلى ەت، بالىق، جۇمىرتقانى دا ولشەممەن، تالعاممەن جەۋ كەرەك. ءار ادامنىڭ اعزاسى ءارتۇرلى بولعان سوڭ قوزدىرعىشتار دا ءتۇرلى اسەر ەتەدى. سۋسىندار، ۇن ونىمدەرى، تورتتار مەن بالىشتەر، جاڭعاقتار مەن بوياۋى مەن دامدەۋىشى كوپ تاعامدار قاۋىپتى. ىستالعان، قاقتالعان، بۇقتىرىلعان ونىمدەر، كوفە مەن كۆاس تا تىزىمدە بار. ادامدار سۋعا جانە بۋعا پىسكەن تاعامداردى تۇتىنۋى ءتيىس. اسىرەسە سورپا ىشكەن ابزال. ال ءسۇت ونىمدەرىن دۇكەننەن العان دۇرىس. ولار مايلى ەمەس، - دەدى اللەرگولوگ.
تاماققا اللەرگياسى بار ادامدار بۇرىن دا بولعان، قازىر دە بار. ولاردىڭ كوبىنە اسقازانى، ىشەك قۇرىلىسى مەن ءوتى اۋىرادى. اعزادا ءتۇرلى قۇرتتاردىڭ كوبەيۋى دە اللەرگيانى ورشىتەدى.
- الدىمەن اللەرگيانى قوزدىرۋشىنى انىقتاۋ كەرەك. ۋاقىتىلى تاماق ءىشىپ، ۇيىقتاۋ دا ماڭىزدى. سونىمەن بىرگە پارازيتتەردىڭ مولشەرىن ءبىلۋ ءۇشىن جىل سايىن اناليز تاپسىرۋ ماڭىزدى. ترەندكە ەرۋ - قاۋىپتى. ءبارىن قاراپ وتىرمىز. كونسەرۆاتسيا، بوياعىش زاتتار مەن دامدەۋىشتەر كوپ. اعزاعا پايدالى تاعامدى كورىپ تۇرعانىم جوق. كەيبىرى قولدان جاسالعان، تابيعي ەمەس، جاساندى جولمەن وسكەنى دە بار. ءبارى ادام اعزاسىنا زياندى، - دەدى دارىگەر اللەرگولوگ گۇلمار بيسەمبايەۆا.
تاماقتان كەلەتىن كەسەلدى قازىر ەلىمىزدە ەندوكرينولوگ ماماندار دا باقىلاپ وتىر. ادامدار دايىن ءونىمدى، فاستفۋدتى تۇتىنىپ، اۋەلدەن- اق دەنساۋلىعىن قۇرتىپ العان. قازىر دە سول ترەندكە ەرىپ، ۋلاپ جاتىر.
- دۋباي شوكولادىنىڭ زيانى كوپ دەپ ايتا المايمىن. قۇرامىنداعى فيستاشكا، ياعني، پىستە زياندى ەمەس. ول كەڭ تاراعان جاڭعاق. سونىمەن قاتار شوكولاد بار. تەك كوپ مولشەردە پايدالانۋعا بولمايدى. ەندوكرينولوگ رەتىندە قانتى كوپ دەر ەدىم. سوندىقتان قانت ديابەتىمەن اۋىراتىن ادام جەمەۋى كەرەك. بىزدە كومىرسۋتەگى بار تاعام كوبەيدى. بۇرىن سورپا ىشتىك، كوكونىس بولماسا دا قانتى كوپ تاعامدى تۇتىنبادىق. جاستار تاتتىگە قۇمار، سونىمەن بىرگە مايلى، قوسپاسى كوپ، قۋىرىلعان دۇنيەلەرى مول دونەردى دە كوپ جەيدى. ءسويتىپ سەزىمدىككە شالدىعادى، بالالار اراسىندا قانت ديابەتى دە بار، - دەدى م. وسپانوۆ اتىنداعى بقمۋ جالپى دارىگەرلىك تاجىريبە كافەدراسىنىڭ جەتەكشىسى، ەندوكرينولوگ دارىگەر ايگۇل سارتايەۆا.
ونىڭ ايتۋىنشا، دۇرىس تاماقتانۋ ءۇشىن اقشا كەرەك. قۇنارلى تاعامنىڭ قۇنى قىمبات.
- نان، ماكارون، مايونەز جەيتىن ادامدار دا كوپ. نەگىزى تەپە-تەڭدىك ساقتالۋى ءتيىس. ەت، اقۋىزى بار زاتتاردىڭ پايداسى مول. تاماق تانۋدىڭ وسى زاڭدىلىعىن ساقتايتىندار دا بار شىعار. ءبىراق كوبى ەت تۇتىنبايدى. سەبەبى اقۋىزى بار ونىمدەر قازىر قامباتتاپ جاتىر، - دەدى ايگۇل سارتايەۆا.
ءجۇزىم جەپ تۇنشىعىپ قالدىم - الماتى قالاسىنىڭ تۇرعىنى
الەۋمەتتىك جەلىدەگى ترەند كەيبىر ادامداردىڭ ومىرىنە قاۋىپ ءتوندىردى. سولاردىڭ بىرىمەن سويلەسىپ، ءمان-جايدى بىلدىك.
- مەندە جۇزىمگە اللەرگيا بولعان ەمەس. جامان ويلاماي، ترەندتەگى جەمىستى ساتىپ الدىم. ترەندتە اشىپ، سول كۇيى جەيدى ادامدار. مەن ۇيگە كەلىپ، جۋىپ جەدىم. ءوزىم قوسپاسى بار تاعام جەسەم، اللەرگيا ءورشيتىنىن بىلەمىن. سوندىقتان ساقتىق ءۇشىن تالعاپ الامىن، تازالىق ساقتايمىن. ول كۇنى كوپ تاماق ىشپەدىم. ءجۇزىمدى جەگەن سوڭ ارادا جارتى ساعات وتكەندە كوزىم، بەتىم ىسىنە باستادى. بەتىم جانسىزدانعاندا اللەرگيا ەكەنىن ۇقتىم. مۇرنىم بەتىپ، دەمىم تارىلدى. دەمالۋ قيىندادى. اۋىز قۋىسىمدى، مۇرنىمدى شايىپ، ءدارى قابىلدادىم. ءسويتىپ ءوز- وزىمە كەلدىم، - دەدى الماتى قالاسىنىڭ تۇرعىنى داريعا كوپبايەۆا.
ونىڭ ايتۋىنشا، ترەندكە قىزىققان. بۇعان دەيىن دۋباي شوكولادىن دا جەپ كورگەن. شوكولادقا اللەرگياسى بولماعان.
- ءوزىم قىتاي ءتىلىن بىلەمىن. مەن العان ءجۇزىم قىتايدان اكەلىنگەن. سول جاقتا تۇرىپ، ءومىر سۇرگەن ادام رەتىندە ءوزىم سىرتىنداعى سيپاتتامانى وقىدىم. بۇعان دەيىن بۇل ءجۇزىم قىتايدا بولماعان ەدى. ءتىپتى اقپان ايىندا بارعاندا دا كورمەدىم، - دەدى داريعا كوپبايەۆا.
ايتا كەتەيىك، قازىرگى كەزدە شاين مۋسكات ءجۇزىمىن ءبىرى كورەيادان اكەلىنەدى دەسە، ەندى ءبىرى قىتايدان تاسىمالداناتىنىن ايتادى.
اۆتور
التىناي ساعىندىقوۆا
