تۇركىستاندىق عالىمدار گوللاند قىزعالداعىنىڭ ەكسكليۋزيۆتى تۇرلەرىن ءوسىرىپ جاتىر
تۇركىستان. KAZINFORM - بۇگىندە تۇركىستان ءوڭىرى رەسپۋبليكاداعى قىزعالداق العاش گۇلدەيتىن مەكەنگە اينالىپ كەلەدى. قازىر دە دالا گۇلدەرى قاۋىزىن اشىپ تۇر. قوجا احمەت ياساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق- تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بوتانيكالىق باعىندا قىزعالداقتىڭ 40 قا جۋىق ءتۇرى ءوسىرىلىپ جاتىر. عالىمدار قولعا العان باستاما اياسىندا دالا گۇلدەرىن جان-جاقتى زەرتتەپ، تۇقىمىن ساقتاپ قالۋ مىندەتى تۇر.
جالپى، وقۋ ورنىنىڭ اۋماعىنداعى جىلىجاي «قازاقستاندا قىزعالداقتىڭ باستاپقى ماتەريالدار كوللەكتسياسىن جاساۋ، ەكسكليۋزيۆتى تۇرلەرى مەن سورتتارىن كوبەيتۋ مەن ءوسىرۋدىڭ يننوۆاتسيالىق تەحنولوگياسىن ازىرلەپ قولدانىسقا ەنگىزۋ» جوباسى بويىنشا سالىنعان. باستى ماقسات - قىزعالداقتىڭ پەرسپەكتيۆتى، جەرسىندىرىلگەن تۇرلەرى مەن سورتتارىن وندىرىسكە ەنگىزۋ، سەلەكتسيا ءۇشىن باستاپقى ماتەريالدار كوللەكتسياسىن جاساۋ، جەدەل كوبەيتۋدىڭ ءتيىمدى ادىستەرىن قاراستىرا وتىرىپ قازاقستاننىڭ گۇل ءوسىرۋ سالاسىن دامىتۋ بولىپ تابىلادى.
بۇگىندە مۇندا بيولوگيا كافەدراسىنىڭ عالىمدارى قىزعالداقتىڭ جابايى وسەتىن تۇرلەرى مەن مادەني سۇرىپتارىنىڭ توپتاماسىن جاساۋ بويىنشا زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدە. جوبا جەتەكشىسى نۇردانا سالىبەكوۆانىڭ ايتۋىنشا، قىزعالداق قازاقتىڭ برەندى بولىپ قالىپتاسۋى ءۇشىن ءالى دە كوپتەگەن عىلىمي زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلۋى قاجەت.
«قازىرگى ۋاقىتتا بۇكىل الەم قازاقستان قىزعالداقتىڭ تاريحي وتانى ەكەنىن مويىندادى، ءبىراق ونىڭ كوپتەگەن تابيعي پوپۋلياتسيالارى تەرىس انتروپوگەندىك اسەرگە بايلانىستى جويىلىپ كەتۋ قاۋپى بار. قىزعالداقتاردىڭ تابيعي جاڭارۋى وتە ۇزاق پروتسەسس. سەبەبى، گۇلدى وسىمدىكتى تۇقىمنان الۋ ءۇشىن 3-4 جىلدان 7 جىلعا دەيىن ۋاقىت قاجەت. ءبىز جەرگىلىكتى اۋا-رايىنا بەيىمدەرىن جانە سۇرانىسقا يەلەرىن ىرىكتەپ، ارنايى كوبەيتۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. ول وتە قيىن جۇمىس. بۇل جۇمىستاردى باستاعانىمىزعا ءۇش جىل بولدى. سوندىقتان قىزعالداقتىڭ قازاقستاندىق سۇرىپتارىن ىرىكتەۋ ءۇشىن باستاپقى ماتەريالدار توپتاماسىن جاساۋ قازىرگى زامانعى بيولوگيالىق عىلىمنىڭ وزەكتى مىندەتى بولىپ تابىلادى» - دەيدى جوبا جەتەكشىسى.
بوتانيكالىق باقتا بيىلعى جىلى قىزعالداقتىڭ 15 سۇرىپىنىڭ 9000 داناسى ەگىلدى. ال، وتكەن جىلى 600 باداناسى وتىرعىزىلعان. ولاردىڭ ىشىندە «Tulipa Curry» ،«Tulipa Royal Virgin» ،«Tulipa Sweet Rosy» ،«Tulipa Novi Sun» سەكىلدى ەكسكليۋزيۆتى تۇرلەرى بار. سونداي- اق، جابايى قىزعالداقتار توپتاماسىنىڭ ىشىندە «جالعان قوسگۇلدى قىزعالداق»، «تۇركىستان قىزعالداعى»، «تىك ساباقتى قىزعالداق»، «ءتورت جاپىراقتى قىزعالداق»، «لەممەرس قىزعالداعى»، «بۋزە قىزعالداعى»، «بيەم قىزعالداعى»، «زينايدا قىزعالداعى» بار. سونىمەن قاتار، بوتانيكالىق باقتىڭ بازاسىندا «قازاقستان»، «استانا» اتتى سۇرىپتار دا بار. ولاردى قازاقستانعا گوللاندىق سەلەكتسيونەرلەر تارتۋ ەتكەن.
«جالپى جوبانى 2019 -جىلى ۋنيۆەرسيتەت باسشىلىعىمەن قولداۋىمەن اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ا. اپۋشەۆ پەن بيولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، دوتسەنت ب. يۋسۋپوۆ ۇيىمداستىرعان بولاتىن. العاشىندا قىزعالداقتىڭ 3 مىڭ داناسىن وسىرگەن جىلىجاي كولەمى قازىر ۇلعايدى. وندا 9 مىڭ ەكسكليۋزيۆتى گوللانديالىق قىزعالداق گۇلدەپ تۇر.
قىزعالداقتاردى كوبەيتۋدىڭ يننوۆاتسيالىق تەحنولوگياسى بويىنشا عىلىمي زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلۋدە. سونىمەن قاتار، قاراتاۋ ورمانشىلىعى مەن ىلە-الاتاۋ ۇلتتىق تابيعي پاركىندە ارنايى زەرتتەۋ ۇلەسكەرلەرى قۇرىلىپ، جۇمىس ىستەپ جاتىر» - دەدى نۇردانا سالىبەكوۆا.
بۇگىندە تۇركىستان ءوڭىرى رەسپۋبليكاداعى قىزعالداق العاش گۇلدەيتىن مەكەنگە اينالىپ كەلەدى. قازىر دە قاۋىزىن اشىپ تۇر. عالىمدار دا قاجەتتى زەرتتەۋدى جۇرگىزىپ جاتىر. بۇل ىسكە بيلوگويا كافەدراسىنىڭ ستۋدەنتتەرىدە كومەكتەسەدى. بولاشاق عالىمدار تەوريا جۇزىندە العان بىلىمدەرىن تاجىريبەمەن ۇشتاستىرادى.
«قىزعالداقتاردى ءوسىرۋدىڭ شەتەلدىك تەحنولوگياسىنىڭ سكرينينگى جانە ولاردىڭ ناقتى توپىراق- كليماتتىق جاعدايلارعا، اسىرەسە اشىق توپىراقتا بەيىمدەلۋى قازاقستاننىڭ باسەكەگە قابىلەتتى گۇل ءوسىرۋ شارۋاشىلىعىنىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتەتىن بولادى. ەۆروپاداعىداي 9 گرادۋستا ءوسىرۋ تەحنولوگياسى ءبىزدىڭ وڭىرگە سايكەس كەلمەيدى. سوندىقتان ءبىزدىڭ ايماق ءۇشىن قىزعالداق ءوسىرۋ تەحنولوگياسىنىڭ نەگىزگى تاسىلدەرى زەرتتەلۋدە. اتاپ ايتار بولساق، تەمپەراتۋرالىق، ىلعالدىلىق، توپىراق جاعدايى ەرەكشەلىكتەرى ءۇشىن وسىرۋگە قولايلى سورتتاردىڭ ۇسىنىمدارى جاسالۋدا» - دەيدى جوبا جەتەكشىسى نۇردانا سالىبەكوۆا.
اۆتور
قايرات زاينيشەۆ
