ەڭسەنى تۇسىرمەڭىز، اۋتيزمدى جەڭۋگە بولادى - دارىگەر
استانا. KAZINFORM - سوڭعى جىلدارى الەمدە اۋتيزم اۋرۋىنا شالدىققان بالالاردىڭ سانى ارتىپ كەلەدى. وسى رەتتە، جىل سايىن 2-ساۋىردە دۇنيەجۇزىلىك اۋتيزم ماسەلەسى تۋرالى اقپارات تاراتۋ كۇنى اتاپ وتىلەتىنى بەلگىلى.
قازاقستاندا دا اۋتيزم اۋرۋىءجيى تىركەلىپ، احۋال كۇردەلەنە تۇسكەن. ينتەگراتيۆتى كوزقاراسى بار بالالار نيەۆروپاتولوگى ءاسيا موجاقپەن سۇحباتتاسىپ، اۋرۋمەن كۇرەسۋدىڭ جولىن سۇراعان ەدىك.
- قازىر جاس انالار «ساۋ بالا تۋسام ەكەن» دەپ الاڭدايتىن بولعان. ءسابيدىڭ اۋتيزم اۋرۋىمەن ومىرگە كەلۋى نەمەن بايلانىستى؟
- وكىنىشكە قاراي، جىل وتكەن سايىن ەلىمىزدە اۋتيزم اۋرۋىنا شالدىققان بالالاردىڭ سانى ارتىپ كەلەدى. اۋرۋدىڭ سەبەبىن زەرتتەي كەلە، 80 پايىزى انالاردىڭ دەنساۋلىعىنا بايلانىستى ەكەنى انىقتالىپ وتىر. ياعني، ايەل انەميا، گيپوتيرەوز جانە تاعى باسقا جيى كەزدەسەتىن اۋرۋلارعا شالدىعىپ، يممۋندىق جۇيەسى ءالسىز بولسا، سايكەسىنشە ءالسىز بالانى ومىرگە اكەلەدى. كەيىن جۇقپالى اۋرۋلار، ەكپەنىڭ دۇرىس جاسالماۋى بالانىڭ دەنساۋلىعىن ودان سايىن السىرەتىپ، اۋتيزم اۋرۋىن تۋدىرىپ جاتادى.
- مۇنداي دياگنوزبەن ومىرگە كەلگەن ءسابيدى ەمدەۋ شارالارى قانداي؟ اۋرۋدى تولىعىمەن جەڭۋ مۇمكىن بە؟ اتا-انالارعا قانداي كەڭەس بەرەسىز؟
- اتا-انالار دۇرىس تاماقتانۋعا ءمان بەرمەي، بۇعان جەڭىل-جەلپى قارايدى. شىن مانىندە ديەتا ساقتاپ، اۋتيزم بەلگىسى بار بالانىڭ تاماقتانۋىن دۇرىس قاداعالاسا، اۋرۋدى اسقىندىرماۋعا بولادى. ياعني، ءاۋتيزمدى تەك دارىمەن، قۇرىلعىمەن جەڭۋ مۇمكىن ەمەس. بالانىڭ اۋتيزمگە شالدىققان-شالدىقپاعانى كوبىنە 3-4 جاستان بايقاۋعا بولادى. سول سەبەپتى اتا-انا اۋتيزم بەلگىلەرىن ەرتە بايقاسا، وڭالتۋ جۇمىستارى دا تەز باستالادى. سايكەسىنشە، بالانىڭ قوعامعا بەيىمدەلۋى جەڭىل ءارى تەز وتەدى. ا ق ش، رەسەي سياقتى ەلدەردە اۋتيزمگە شالدىققان بالالار تولىعىمەن ەمدەلىپ جاتادى. سوندىقتان دا، «اۋتيزم ەمدەلمەيدى» دەپ ەڭسەنى تۇسىرۋگە بولماس. باستىسى، ەمدەۋ شارالارىن جۇيەلى جۇرگىزگەن ابزال.
- ارا-تۇرا وڭىرلەردە اۋتيزم ورتالىقتارى اشىلىپ جاتقانىن كورىپ قالامىز. جالپى، ەلىمىزدە مۇنداي ورتالىقتار جەتكىلىكتى مە؟
- ورتالىقتار اشىلىپ جاتىر. ءبىراق، ونىڭ بارلىعى بالانى قيمىلداتۋ، زەردەسىن اشۋ سياقتى وڭالتۋ شارالارمەن شەكتەلۋدە. بىزگە شەتەلدەگىدەي ءدارى-دارمەكپەن ەمدەيتىن ورتالىقتار قاجەت. مۇنداي ورتالىقتاردا ءار بالانىڭ دەنساۋلىعى جەكە باقىلاۋعا الىنىپ، قاي مۇشەسىندە اۋىتقۋ بار، قانداي ءدارى قالاي اسەر ەتەتىنى انىقتالادى. سايكەسىنشە، بالانى ەمدەۋ شارالارى جۇيەلى جالعاسىپ، اۋرۋدى جەڭۋگە مۇمكىندىك مول.
- قارجى جيناپ، بالالارىن شەتەلگە ەمدەتۋگە اپاراتىن اتا-انالار كوبەيىپ كەتتى. شەتەلدە جاسالعان وتادان كەيىن بالانىڭ دەنساۋلىعى جاقسارىپ كەتە مە؟ مۇنداي وتالاردىڭ ەلىمىزدە جاسالۋىنا نە كەدەرگى؟
- ا ق ش، رەسەي، تۇركيا سياقتى ەلدەردە ءدىڭ جاسۋشالارىن ترانسپلانتاتسيالاۋ ءساتتى جاسالىپ جاتادى. دەسە دە، شەتەلدە جاقسى جاسايدى ەكەن دەپ وتا جاساتا بەرۋگە بولمايدى. اۋەلى بالانىڭ دەنساۋلىعىن ءجىتى تەكسەرىپ العان ءجون. ەلىمىزدە اۋتيزم ەمدەلمەيدى دەگەن قاتە تۇسىنىك قالىپتاسقان. سوندىقتان دا بىزدە زاماناۋي ورتالىقتار دا، كادرلار دا جوق. وتانداستارىمىز امالسىزدان شەتەل اسۋعا ءماجبۇر.
