سۋ تاسقىنىن عارىشتان بولجاۋ: اقپاراتتىق جۇيەنىڭ مۇمكىندىگى قانداي

استانا. KAZINFORM - بيىلعى سۋ تاسقىنىنان كەيىن ۇكىمەت باسشىسى سيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگىنىڭ الدىنا عارىشتىق مونيتورينگ جۇرگىزۋ ارقىلى تاسقىندى بولجاۋعا ارنالعان وتاندىق اقپاراتتىق جۇيە ازىرلەۋ مىندەتىن قويعان ەدى.

- كوكتەمدەگى الاپات تاسقىن بۇكىل ەلىمىز ءۇشىن ۇلكەن سىناق بولدى. سول قيىن كۇندەردە ءبىز ىنتىماعى جاراسقان ەل ەكەنىمىزدى كورسەتتىك. قازاقستاننىڭ ءار ايماعىنان جينالعان ەرىكتىلەر مەن جاناشىر ازاماتتار زارداپ شەككەن جۇرتقا كومەك قولىن سوزدى. مەنىڭ ەلدىك ىستەن شەت قالماۋ تۋرالى ۇندەۋىمە ءىرى بيزنەس وكىلدەرى دە قولداۋ ءبىلدىردى. مەملەكەتتىڭ باتىل ارەكەتى مەن حالىقتىڭ ءوزارا تىلەكتەس بولۋىنىڭ ارقاسىندا اسا قيىن جاعدايدان امان-ەسەن وتتىك. دەگەنمەن ورتالىق جانە جەرگىلىكتى بيلىك وكىلدەرى وسى وقيعادان ساباق الۋى كەرەك».

مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ بيىلعى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا ەلدى ابىگەرگە سالعان تاسقىن ماسەلەسىنە وسىلاي بولەك توقتالعان بولاتىن.

پرەزيدەنت تاپسىرماسىن ىسكە اسىرۋ شەڭبەرىندە ۇكىمەت تاسقىننىڭ الدىن الۋعا ەرتە كىرىستى. وسىلايشا رەزەرۆتەن باتيمەتريالىق زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋگە شامامەن 576 ميلليون تەڭگە ءبولىندى.

«قازاقستان عارىش ساپارى» ۇلتتىق كومپانياسىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، بۇگىندە تاسقىندى بولجاۋ جانە مودەلدەۋ بويىنشا Tasqyn.gov.kz اقپاراتتىق جۇيەسىن ازىرلەۋ اياقتالۋعا جاقىن. جۇيە 31-جەلتوقساندا ىسكە قوسىلادى دەپ جوسپارلانىپ وتىر. اقپاراتتىق جۇيەنى ازىرلەۋگە 39 مامان تارتىلعان.

جۇيە ءتورت ساتىدان تۇرادى: دەرەكتەردى جيناۋ، تالداۋ، بولجاۋ جانە مودەلدەۋ

دەرەكتەردى بازاسى كەيىنگى 30 جىل ىشىندەگى (1994-2024 ج. ج. ) «قازگيدرومەت» مەتەوستانسيالارى مەن گيدرو بەكەتتەردىڭ تاريحي گيدرو-مەتەورولوگيالىق دەرەكتەرىن، جەر بەدەرىنىڭ سيفرلىق مودەلىن سۋ تاسقىنى كەزەڭىندەگى ارحيۆتىك عارىشتىق سۋرەتتەردى، سونداي-اق وزەن ارنالارىنىڭ باتيمەتريالىق ءتۇسىرىلىمى تۋرالى مالىمەتتەردى قامتيدى.

تالداۋ اتالعان دەرەكتەردى جۇيەلەۋدى جانە تسيفرلىق فورماتقا اۋدارۋدان تۇرادى. ول سيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگى، سۋ رەسۋرستارى جانە يرريگاتسيا مينيسترلىگى، ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگى جانە توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى مەن ولارعا قاراستى ۇيىمدار بەكىتكەن تاسقىندى بولجاۋ جانە مودەلدەۋ ادىستەمەسىنە سايكەس جۇرگىزىلەدى.

تالداۋ جۇمىستارى GloFAS جاھاندىق سۋ تاسقىنىن الدىن الۋ جۇيەسىنىڭ سۋ شىعىنى بويىنشا بولجامدارى، سول سياقتى ءار اپتا سايىن 75 وزەننىڭ سۋ دەڭگەيى مەن اعىنىنا، قوسىمشا 135 وزەنگە كەلەسى جىلدىڭ 5-اقپانى جانە 5-ناۋرىزىنا دەيىن «قازگيدرومەت» مەكەمەسى ۇسىنعان بولجامدىق دەرەكتەر نەگىزىندە جاسالادى. سونداي-اق «قازسۋشار» مەملەكەتتىك مەكەمەسى رەتتەيتىن سۋ قويمالارىنداعى سۋ جىبەرۋ بولجامى تالداۋعا ارقاۋ بولادى.

وسىلايشا اقپاراتتىق جۇيەدەگى دەرەكتەردى مودەلدەۋ تاسقىننان كەم دەگەندە 30 كۇن بۇرىن بارلىق قازاقستان وزەندەرىندەگى سۋ كولەمىنىڭ كوتەرىلۋ قاۋپى تۋرالى حاباردى ەرتە الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سونىمەن قاتار ەلىمىزدە سۋ باسۋى ىقتيمال ايماقتاردى بولجاۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى.

اقپاراتتىق جۇيە قانشالىقتى ءتيىمدى

- پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى قانات بوزىمبايەۆتىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس، تاسقىندى بولجاۋعا ارنالعان اقپاراتتىق جۇيەنى ىسكە اسىرۋ بيىل 31-شىلدەدە باستالدى. جۇيەدەگى دەرەكتەردى اپروباتسيالاۋ ءۇشىن كوكتەمگى تاسقىن كەزىندەگى عارىشتان تۇسىرىلگەن سۋرەتتەر، «قازگيدرومەتتىڭ» اۋا رايى بولجامى، سونىمەن قاتار «قازسۋشار» مەكەمەسىنىڭ قويمالاردان سۋ جىبەرۋ جانە قويمالاردى تولتىرۋ دەرەكتەرى پايدالانىلدى. مودەلدىڭ دالدىگى «قازگيدرومەت» بولجامدارىنىڭ سەنىمدىلىگىنە بايلانىستى كەيبىر وزەن ۋچاسكەلەرىندە %85 عا دەيىن جەتەدى، - دەلىنگەن «قازاقستان عارىش ساپارى» ۇ ك اگەنتتىك تىلشىسىنە قايتارعان جاۋابىندا.

ودان بولەك، جۇيە توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتتەرى مەن جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار ءۇشىن تاسقىنعا قارسى الدىن الا ءىس-شارالاردى جوسپارلاۋ مەن ءتيىستى شەشىمدەر قابىلداۋدا ءتيىمدى قۇرال بولماق. سەبەبى، جۇيەدە تاسۋ قاۋپى بار وزەندەر بويىنشا ىقتيمال سۋ باسۋ ايماقتارى كورسەتىلەدى، سونداي-اق سۋ شايۋ قاۋپى بار الەۋمەتتىك نىساندار بەلگىلەنەدى. ودان بولەك، تاسقىن ىقتيمال جاعدايدا شىعىندى الدىن الا باعالاۋعا جانە زاردابىن جويۋعا قاتىستى شەشىم قابىلداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. جالپى، اقپاراتتىق جۇيە اۆتوماتتاندىرىلعان رەجيمدە سۋ قويماسىنا كەلەتىن سۋدىڭ كولەمىن، تاسقىننىڭ اۋقىمىن انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

عارىشتىق باقىلاۋ تاجىريبەسى بۇعان دەيىن دە بولعان

بيىل تاسقىن كەزىندە توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى جانە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ سۇرانىستارىن جەدەل وڭدەۋ ماقساتىندا رەسپۋبليكالىق جەدەل شتاب قۇرىلدى. وسى ورايدا «قازاقستان عارىش ساپارى» ۇلتتىق كومپانياسى عارىشتىق ءتۇسىرۋ جانە وزەندەردىڭ تاسۋى مەن سۋ شايعان ايماقتاردى مودەلدەۋ جۇمىستارىن جۇزەگە اسىردى.

تاسقىننىڭ شەگى مەن سۋ شايۋدى باقىلاۋ بارىسىندا وتاندىق عارىشتىق اپپاراتتار تۇسىرگەن 480 سپۋتنيكتىك فوتو پايدالانىلدى.

سونىمەن قاتار ۇلتتىق كومپانيا ازىرلەگەن «Dangers» موبيلدى قوسىمشاسى ارقىلى توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى قىزمەتكەرلەرى مەن ايماقتىق بولىمشە ماماندارى تاسقىن تاۋەكەلى جوعارى ۋچاسكەلەردى كورسەتىپ وتىردى. بۇل قاۋىپتىڭ الدىن الۋعا سەپتىگىن تيگىزدى.

Tasqyn.gov.kz: شەتەل تاجىريبەسى زەرتتەلدى

اقپاراتتىق جۇيەنى ازىرلەۋ بارىسىندا جاھاندىق سۋ تاسقىنى تۋرالى ەسكەرتۋ جۇيەسى (GLOFAS) نەگىزگە الىندى (Copernicus توتەنشە جاعدايلاردى باسقارۋ قىزمەتىنىڭ ءونىمى). بۇل جۇيە الەم بويىنشا، اسىرەسە ءىرى ترانسشەكارالىق وزەن الاپتارىندا، سۋ تاسقىندارىنا دايىندىق شارالارىن قولداۋعا ارنالعان. GloFAS جۇيەسى ينتەگراتسيالانعان، وندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ سۋ باسۋى ىقتيمال وڭىرلەردىڭ كارتاسى مەن تاۋەكەل اۋماقتار (30 كۇن بويى ناقتى ۋاقىت رەجيمىندە) كورسەتىلەدى.

ودان بولەك، سۋ رەسۋرستارى جانە يرريگاتسيا مينيسترلىگى ۇيىمداستىرعان وقىتۋ اياسىندا نيدەرلاندىنىڭ سۋ تاسقىنى باسقارۋ تاجىريبەسى زەرتتەلدى. Delft-FEWS Platform (نيدەرلاندى) - بۇكىل الەم بويىنشا سۋ تاسقىنىنا الدىن الا ەسكەرتۋ جانە بولجاۋ جۇيەسى. Fast Flood مودۋلى پايدالانۋشىعا قازاقستاندى قوسا العاندا تاسقىن جاعدايىن عالامدىق مودەل مەن جەر بەدەرىنىڭ ساندىق مودەلىن، گيدرومەتەورولوگيالىق دەرەكتەردى قولدانۋ ارقىلى وزدىگىنەن مودەلدەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. قازىر قازاقستانعا قاتىستى دەرەكتەردى Tasqyn جۇيەسىندە تەحنيكالىق ينتەگراتسيا جاساۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزىلىپ جاتىر.

ايتا كەتەيىك، قازاندا پرەزيدەنت تەلەراديوكەشەنى سۋ تاسقىنىنان زارداپ شەككەن تۇرعىندار تۋرالى «سەرت» دەرەكتى فيلمىن ءتۇسىردى.

اۆتور

داۋلەت ىزتىلەۋ