پرەزيدەنتتىڭ كليمات جونىندەگى دۇنيەجۇزىلىك سامميتتە سويلەگەن ءسوزىنىڭ تولىق ءماتىنى

پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ كليماتتىڭ وزگەرۋىنە قاتىستى ب ۇ ۇ- نىڭ دۋبايداعى كونفەرەنتسياسى اياسىندا ءوتىپ جاتقان كليمات جونىندەگى دۇنيەجۇزىلىك سامميتتە ءسوز سويلەدى، دەپ حابارلايدى Kazinform اقورداعا سىلتەمە جاساپ.

قۇرمەتتى باس حاتشى!

قۇرمەتتى دەلەگاتتار!

ەڭ الدىمەن، СОР28 سامميتىنە ءتوراعالىق ەتكەنى ءۇشىن جوعارى مارتەبەلى شەيح مۇحاممەد بەن زايد ءال ناحايانعا زور العىسىمدى بىلدىرەمىن.

بۇگىندە جەر شارىنداعى حالىقتىڭ تەڭ جارتىسى كليماتتىڭ وزگەرۋى جوعارى دارەجەدە اسەر ەتەتىن وڭىرلەردە ءومىر ءسۇرىپ جاتىر. شاعىن ارالدارداعى مەملەكەتتەرگە، تەڭىزگە شىعاتىن جولى جوق دامۋشى جانە دامۋى كەنجەلەپ قالعان ەلدەرگە زور ءقاۋىپ ءتونىپ تۇر. قازىرگى گەوساياسي تۇراقسىزدىق جانە ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىكتىڭ بولماۋى دا كليمات ماسەلەسىنە نازار اۋدارۋدى قيىنداتىپ وتىر. قازاقستان بولاشاق ۇرپاق ءۇشىن قورشاعان ورتانى ساقتاۋعا باعىتتالعان ناقتى شارالار قابىلداۋ جونىندەگى ب ۇ ۇ- نىڭ كوكەيتەستى ۇندەۋىن تولىق قولدايدى. ءبىز پاريج كەلىسىمىن راتيفيكاتسيالاعان ايماقتاعى ءبىرىنشى ەلمىز جانە 2060-جىلعا دەيىن كومىرتەگى بەيتاراپتىعىنا قول جەتكىزۋ ستراتەگياسىن قابىلدادىق. قازاقستاننىڭ جاڭا ەكولوگيا كودەكسى ۇلتتىق ەكونوميكامىزدىڭ ءاربىر سەكتورىندا «جاسىل» تەحنولوگيالاردى كەڭىنەن قولدانۋعا ىقپال ەتەدى.

ەلىمىزدە جەل مەن كۇن ەنەرگياسىن پايدالانۋ، سونداي-اق «جاسىل» سۋتەگىن ءوندىرۋ ءۇشىن زور الەۋەت بار. ءبىز وسى مۇمكىندىكتى پايدالانۋ ماقساتىندا سەرىكتەستەرىمىزبەن اراداعى تىعىز ىنتىماقتاستىقتى جالعاستىرامىز. قازاقستان - ۋران ەكسپورتتايتىن الەمدەگى جەتەكشى مەملەكەت. بۇل رەتتە ەلىمىز دۇنيەجۇزى بويىنشا ۋراننىڭ 43 پايىز تاسىمالىن قامتاماسىز ەتەدى. ءبىز جاھاندىق دەڭگەيدە ەلەكتر ەنەرگياسىن كومىرتەگى قالدىقتارىنسىز ءوندىرۋ ىسىندە شەشۋشى ءرول اتقارامىز.

شىن مانىندە، الداعى ونجىلدىقتا اسا ماڭىزدى مينەرالدار، سونىڭ ىشىندە سيرەك كەزدەسەتىن مينەرالدار الەمدى دەكاربونيزاتسيالاۋ دەڭگەيى بويىنشا باعا جەتپەس رەسۋرسقا اينالادى. قازاقستان وتپەلى كەزەڭدە وسىنداي مينەرالداردىڭ نەگىزگى جەتكىزۋشىسى بولۋعا دايىن.

سونىمەن قاتار ءبىز جەكەلەگەن «جاسىل» باستامالاردى بەلسەندى تۇردە قولدايمىز. مىسالى، قازاقستاننىڭ قاپتاۋشىلار قاۋىمداستىعى پلاستيكالىق قالدىقتاردان قۇتىلۋ جونىندەگى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ ارقىلى ەكولوگيانى قورعاۋعا ءوز ۇلەسىن قوسىپ وتىر.

كليماتتى قورعاۋ ءۇشىن ەكونوميكاسى دامىپ كەلە جاتقان ەلدەردەن ۇلتتىق وركەندەۋى مەن جاڭعىرۋىن قۇربان ەتۋدى تالاپ ەتپەگەن ءجون. بۇل ءپرينتسيپتى ءارى ادىلەتتى ۇستانىم دەپ سانايمىن. كەرىسىنشە، اتالعان ماقساتتار قاتار ءجۇرۋى جانە ءبىر-بىرىنە دەم بەرۋى كەرەك. وسى ورايدا باتىل قادامدار جاساۋ قاجەت.

مەتان قالدىقتارىن ازايتۋ - جاھاندىق جىلىنۋ قارقىنىن باسەڭدەتەتىن ەڭ جىلدام ءتاسىل. سوندىقتان قازاقستاننىڭ مەتان قالدىقتارىن ازايتۋ جونىندەگى جاھاندىق مىندەتتەمەگە قوسىلۋعا شەشىم قابىلداعانىن زور قۋانىشپەن مالىمدەيمىن. سونىمەن قاتار ءبىزدىڭ ايماقتاعى ەلدەردىڭ كومىرگە قاتىستى تۇيتكىلدى پروبلەمالارى بار. وسى ماسەلەنى شەشۋ ماقساتىندا قازاقستان وڭىردە ءبىرىنشى بولىپ ادىلەتتى ەنەرگەتيكالىق جۇيەگە كوشۋ جونىندەگى سەرىكتەستىك باعدارلاماسىن (JETP) ىسكە اسىرۋعا ۇمتىلىس جاساپ وتىر. اتالعان ەكى باستاما تابىستى ورىندالۋى ءۇشىن دوستارىمىز بەن سەرىكتەستەرىمىزدى قولداۋ كورسەتۋگە شاقىرامىز.

كەڭىرەك ايتقاندا، حالىقارالىق قوعامداستىق كليمات باعىتىنداعى باعدارلامالارعا بولىنەتىن قارجى كولەمىن ۇلعايتۋعا قاتىستى ءوز مىندەتتەمەلەرىن كۇشەيتەدى دەپ ۇمىتتەنەمىز. ءبىراق قارجىلاندىرۋ - تەك كەدەرگىلەردىڭ باسى عانا. 2050-جىلعا قاراي جاھاندىق تەمپەراتۋرانىڭ 1,5 گرادۋسقا دەيىن كوتەرىلۋىن شەكتەي العانىمىزبەن، ورتالىق ازيا ەلدەرى ءبارىبىر تەمپەراتۋرانىڭ 2,5 گرادۋسقا دەيىن جوعارىلاۋ ماسەلەسىمەن بەتپە-بەت كەلەدى. بۇل سۋ تاپشىلىعىنا، قاتتى ىستىققا، شولگە جانە ەكسترەمالدى گيدرولوگيالىق قۇبىلىستارعا اكەپ سوقتىرادى. سوندىقتان مۇنداي قيىن جاعدايدان قاشىپ قۇتىلا المايمىز جانە وعان بەيىمدەلۋگە ءماجبۇرمىز.

مىسالى، ءبىز حالىقارالىق ارال تەڭىزىن قۇتقارۋ قورىن قولداۋعا كوبىرەك قارجى بولۋگە شاقىرامىز. وزدەرىڭىزگە ءمالىم، ءبىر كەزدەرى ارال تەڭىزى الەمدەگى ءتورتىنشى ءىرى ىشكى سۋ ايدىنى بولعان. قازاقستان كەلەسى جىلى قورعا ءتوراعالىق ەتەدى جانە وسى ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن بارلىق سەرىكتەستى جۇمىلدىرۋعا ۇمىتتەنەدى.

بۇدان بولەك، ب ۇ ۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ كەلەسى سەسسياسى شەڭبەرىندە «ءبىرتۇتاس سۋ» اتتى ءبىرىنشى تاقىرىپتىق سامميت وتەدى. ءبىز فرانسيامەن بىرگە اتالعان جيىنعا تەڭ ءتوراعا بولاتىنىمىزعا قۋانىشتىمىز.

بيىلعى COP28 سامميتىنىڭ تابىستى وتكەنىن ەسكەرە وتىرىپ، بارلىق قاتىسۋشى مەملەكەتتى 2024-جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا ۇيىمداستىرىلاتىن استانا حالىقارالىق فورۋمىنا قاتىسۋعا شاقىرامىن. فورۋم كليماتقا قاتىستى وسى وتكىر ماسەلەلەر بويىنشا ماقساتتى ىنتىماقتاستىقتى СОР28 عا دەيىن جالعاستىراتىن ديالوگ الاڭى بولا الادى.

ورتالىق ازياداعى كليماتتى قورعاۋ جونىندەگى ءىس-قيمىلدارعا تىڭ سەرپىن بەرۋ ماقساتىندا ءبىز ب ۇ ۇ اياسىندا 2026-جىلى قازاقستاندا وڭىرلىك كليماتتىق سامميت وتكىزۋگە شەشىم قابىلدادىق.

حانىمدار مەن مىرزالار!

كليمات جونىندەگى توتەنشە جاعداي - جاھاندىق داعدارىس. وعان بۇكىل الەم بولىپ توتەپ بەرۋ قاجەت. ءبارىمىز جەر شارىن ساقتاۋعا جانە بارشاعا ورتاق ورنىقتى دامۋ ماقساتتارىن قامتاماسىز ەتۋگە جاۋاپتىمىز. قازاقستان ۇجىمدىق ءىس-ارەكەت پەن ىنتىماقتاستىقتىڭ ارقاسىندا عانا كليماتتىق داعدارىس پروبلەماسىن شەشە الاتىنىمىزعا كامىل سەنەدى.

راقمەت!