روبوتتار ادامعا اينالا ما؟

استانا. قازاقپارات - روبوتتار ادامزات ءومىرىنىڭ اجىراماس بولشەگىنە اينالدى. قازىر ونەركاسىپتىك، مەديتسينالىق، تۇرمىستىق، الەۋمەتتىك، عارىشتىق، اسكەري جانە ءبىلىم بەرۋ سالالارىنداعى روبوتتار كۇندەلىكتى ومىرىمىزگە ەندى. ءتىپتى، ولارعا قاتىستى ءسوز كوبەيدى. ماسەلەن، ادامعا ۇقساس روبوتتى - اندرويد، ايەل بەينەسىندەگى اندرويدتى - گينويد دەپ اتايدى. ودان بولەك، مەحانويد، فۋتۋرويد، مەحاترون، گۋمانويد، نەيروماشينا، كيبەرقۇرىلعى، جاساندى وپەراتور، مەحانيكالىق ادام، بولاشاقتىڭ ادامى دەگەن سينونيم ءسوزدى قولدانۋعا بولادى. مەيلى، «مەحانيكالىق ادام» دەگەنگە كەلىسۋگە بولادى. ءبىراق «بولاشاقتىڭ ادامى» دەگەندى قابىلداۋ قيىنداۋ. ءبىز وسى تۋراسىندا ىزدەنىپ كوردىك.

روبوتتار قالاي پايدا بولدى؟

1495 -جىلى لەوناردو دا ۆينچي «مەحانيكالىق رىتسار» اتتى العاشقى روبوت سىزباسىن جاساپ، قۇراستىردى. تاريحي دەرەكتەردە، بۇل رىتسار قوزعالىس جاساۋعا - وتىرىپ-تۇرۋعا، قولى مەن باسىن قوزعالتۋعا قابىلەتتى بولدى. ولاي بولسا، روبوت كونسەپتسياسىنىڭ پايدا بولعانىنا تۋرا 530 جىل تولدى.

سول كەزدەرى لەوناردو دا ءۆينچيدىڭ جوباسى سەنىمسىز جوبا بولعانىمەن، يدەيا ەۋروپا ەلدەرىن كەزىپ كەتتى. 1700-1800 -جىلى ەۋروپادا ءتۇرلى مەحانيكالىق قۋىرشاقتار (اۆتوماتتار) جاسالدى.

1920 -جىلى قاراشا ايىندا چەح جازۋشىسى كارەل چاپەك «R. U. R.» اتتى عىلىمي- فانتاستيكالىق پەساسىندا العاش رەت «روبوت» ءسوزىن قولداندى.

پەساسىنىڭ ءبىرىنشى بولىمىندە Rossum’s Universal Robots زاۋىتىندا اۋىر ەڭبەكتى اتقاراتىن روبوتتار جاپپاي وندىرىلەدى. عالىمدار روبوتتاردى ۇنەمى جەتىلدىرىپ، ولاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرادى.

ەكىنشى ءبولىم - روبوتتار بۇلىك شىعارىپ، ادامداردى جويىپ جىبەرەدى.

سوڭىندا ەكى روبوت - پريمۋس پەن گەلەنا ءبىر- بىرىنە سۇيىسپەنشىلىك بىلدىرە باستايدى. ەكى نەيروماشينانىڭ سەزىمى ادامعا ۇقساي باستاعاندىقتان، پەسانىڭ فينالى ادامزاتتىڭ جاڭا ءتۇرى پايدا بولادى دەگەن تۇجىرىممەن تۇيىندەلەدى.

قورقىنىشتى ما؟ كارەل چاپەكتىڭ زامانداستارى بۇل بايلامدى قابىلداي الماسا دا، ءبىز روبوتوتەحنيكانىڭ مۇمكىندىگىن جاقسى بىلەمىز. چەح جازۋشىسىنىڭ قيالىنان تۋعان فيلوسوفيالىق تۋىندى لەوناردونىڭ كونتسەپتسياسىنان قۋاتتى بولىپ، 1923 -جىلى 30 تىلگە اۋدارىلىپ، ەۋروپا مەن سولتۇستىك امەريكانىڭ تەاترلارىندا كورسەتىلدى. 1924 -جىلى پەسا ورىس تىلىنە اۋدارىلدى.

ارادا 30 جىل وتكەندە العاشقى روبوتتار پايدا بولا باستادى. راس، 1950-1980 جىلى زاماناۋي گۋمانويد نەيروقۇرىلعىلاردىڭ دامۋ كەزەڭى باستالدى.

1954 -جىلى امەريكاندىق ونەرتاپقىش دجوردج ديەۆول ەڭ العاشقى ونەركاسىپتىك روبوت Unimate-دى پاتەنتتەدى. 1961 -جىلى 45 كەلىگە دەيىن كوتەرە الاتىن مەحانيكالىق قۇرىلعى General Motors فابريكاسىنىڭ جۇمىس ونىمدىلىگىن ارتتىردى. Unimate اۆتوموبيل كورپۋسىن دانەكەرلەدى. بۇل سول كەزدەگى جاڭاشىل جاڭالىق ءارى ۇلكەن جەتىستىك بولدى.

1973 -جىلى الەمدە ادام سياقتى قوزعالا الاتىن العاشقى اندرويد - WABOT-1 تانىستىرىلدى. جاپونيادا قۇراستىرىلعان بۇل روبوتتىڭ باستى ەرەكشەلىگى - سويلەپ، تىڭداپ، قاشىقتىق پەن باعىتتى انىقتاپ، جۇرە الاتىن.

گۋمانويدتىق روبوتتاردىڭ كەلەسى كەزەڭى - 1990-2000 -جىلدارى دامىدى.

حⅺعاسىردىڭ باسىندا جاپونيادا روبوتوتەحنيكا جاساۋ قارقىن الدى. ماسەلەن، 2000 -جىلى ادام سياقتى جۇرەتىن، ءتىپتى باسپالداق ارقىلى كوتەرىلىپ، جۇك كوتەرە الاتىن Honda ASIMO اقىلدى قۇرىلعى، 2003 -جىلى جەتىلدىرىلگەن HRP-2 كوپشىلىككە تانىستىرىلدى.

ادامعا ۇقسايتىن روبوتتار بار

چەح جازۋشىسى كارەل چاپەك كورەگەن ەكەن. ءدال قازىر ادام ءتارىزدى ءجۇرىپ-تۇراتىن، ويلاناتىن، ديالوگقا تۇسەتىن اندرويدتار ارامىزدا ءجۇر.

2010 -جىلدان باستاپ ينتەراكتيۆتى روبوتتار ءداۋىرى باستالدى. ولاردىڭ العاشقى AI ارتىقشىلىعى - ەموتسياسىن ءبىلدىرىپ، ادامدارمەن ەركىن تىلدەسە الادى.

2013 -جىلى ا ق ش-تاعى Boston Dynamic كومپانياسى Atlas بولسا 2015- جىلى گونكونگتەگى Hanson Robotics كومپانياسى Sophia ەسىمدى گينويدتى جاسادى. ودان كەيىن، ۇلى بريتانيادا - Ameca، قىتايدا - Jia Jia، سينگاپۋردە - NADINE، جاپونيادا - Pepper گۋمانويدى قۇراستىرىلدى.

2021 -جىلى يلون ماسك Tesla كومپانياسىنىڭ ءونىمى - Optimus-تى شىعاردى. 2023 جىلى نەيروندىق جەلىمەن قۋاتتالعان، ءتۇستى كورۋ قابىلەتى بار Optimus Gen2 ۇسىنىلدى.

2017 -جىلدىڭ 27-قازانىندا ەر- رياد قالاسىندا وتكەن «بولاشاق ءۇشىن ينۆەستيتسيالىق باستاما» سامميتىندە Sophia ەسىمدى گينويد ساۋد ارابيانىڭ ازاماتتىلىعىن الدى. ءسويتىپ، سوفيا ازاماتتىلىق العان العاشقى روبوت اتاندى.

سوفيا الەم ەلدەرىندە وتكەن كوپتەگەن ءىس-شاراعا ارنايى قاتىسىپ، جۋرناليستەرگە سۇحباتتار بەردى. ماسەلەن، 2017 -جىلى ب ۇ ۇ-نىڭ نيۋ-يوركتەگى شتاب-پاتەرىندە وتكەن جيىنعا، 2018 -جىلى مىسىرداعى شىعارماشىلىق يندۋستريا سامميتىنە، 2023 جىلى جەنەۆاداعى «جاقسىلىق ءۇشىن حالىقارالىق AI» سامميتىندە بوي كورسەتتى. ايتقانداي، 2018 -جىلى 2-3- شىلدەدە سوفيا ءبىزدىڭ ەلگە كەلىپ، جىبەك جولى ەلدەرىنىڭ قالالارى مەرلەرىنىڭ فورۋمىندا قوناق بولدى. روبوت- قىز سوفيا استاناعا عاشىق بولعانىن ايتتى. اتتەڭ، ءبىزدىڭ بيلىك گينويدقا ازاماتتىق بەرگەندە، ەلوردا دا قالار ما ەدى؟!

2016 -جىلى سوفيا ا ق ش تەلەارناسى CNBC-تىڭ تىلشىسىمەن تىلدەستى. كەيىن، BBC ،CNN ،Forbes ،The New York Times سىندى مەديالارعا سۇحبات بەرىپ، جاساندى ينتەللەكت، روبوتوتەحنيكا جانە بولاشاقتاعى ادام مەن روبوت قارىم- قاتىناسى تۋرالى ويىمەن ءبولىستى. ول نيك بوستروم، يۋۆال نوي حاراري، رەي كۋرتسۆەيل، دۋگلاس حوفشتادتەر، دجوردج ورۋەلل سىندى اۆتوردىڭ كىتاپتارىن وپتيكالىق تاڭبانى تانۋ تەحنولوگياسىن قولدانىپ وقيدى ەكەن.

Tesla كومپانياسى جاساعان Optimus Gen2 جاڭا بۋىنداعى گۋمانويدكە جاتادى. ەگەر ءبىر دانا Optimus Gen2-كە قول جەتكىزسەڭىز، وندا لوگيستيكا جانە قويما جۇمىسىنا، كۇندەلىكتى ءۇي شارۋاسىنا، اۋرۋحانادا پاتسيەنتتەرگە كۇتىم جاساۋعا قولدانىپ، ارقانى كەڭگە سالىپ، شالقايىپ جاتۋعا ابدەن بولادى.

بيىكتىگى 173 س م، سالماعى 55 كەلى بولاتىن روبوتتىڭ قوزعالۋ قابىلەتى جاقسارعان، قولى ادام ساۋساقتارى سياقتى جۇمىس ىستەيدى. اقىلدى، ءوز بەتىنشە تەز شەشىم شىعارادى. ءتىلالعىش Optimus Gen2-دەن اقىل سۇراساڭىز، تالاپ-تىلەگىڭىزدى ءاپ-ساتتە ورىندايدى.

2024 -جىلى ءۇندىستاننىڭ وڭتۇستىگىندەگى كەرالا شتاتىنىڭ مەكتەبىندە ايريس ەسىمدى گينويد- مۇعالىم پايدا بولدى. Makerlabs Edutech كومپانياسىنىڭ ستارتاپ ءونىمى ءوزىنىڭ جىلى كوزقاراسىمەن جانە ءداستۇرلى كيىمىمەن باۋرايدى. باستىسى، ايريس ساباقتى قىزىقتى ءارى جەڭىل وتكىزەدى ەكەن.

جۇلىن جاراقاتى بار ادامدارعا قايتادان جۇرۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن ReWalk، ءۇيدى اۆتوماتتى تۇردە تازالايتىن Roomba، توپىراقتى وڭدەۋ، ەگۋ، سۋارۋ جانە ءونىم جينايتىن AgBot، سونداي-اق روبوت- حيرۋرگ - Da Vinci، روبوت- يت - Sony Aibo، روبوت- باقتاشى - LawnBott جانە تاعى باسقاسىن اتاۋعا بولادى.

جاقىن كەلەشەكتە بيوينجەنەريا روبوتتارعا ءتىرى ورگانيزمنىڭ كەيبىر قاسيەتىن ەنگىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ماسەلەن، ان-درويدقا جاساندى بۇلشىق ەت نەمەسە سەزىم مۇشەسىن ورناتۋعا بولادى. ياعني، عىلىم مەن تەحنولوگيانىڭ ىلگەرىلەۋمەن بىرگە گۋمانويدتاردىڭ ادامعا ۇقساس بولۋ مۇمكىندىگى ارتادى.

روبوتتاردىڭ كەلەشەگى قالاي بولادى؟

بۇل سۇراق عالىمدار، فيلوسوفتار، ساياساتكەرلەر جانە تەحنولوگيا سالاسىنداعى ماماندار اراسىندا ۇلكەن پىكىرتالاس تۋدىرىپ كەلەدى. كەيبىر ساراپشىلار اندرويدتار ەشقاشان ادامنىڭ باسقارۋىنان شىقپايدى دەپ ەسەپتەسە، باسقالارى جاساندى ينتەللەكت تىم دامىپ كەتسە، ادامدارعا قاۋىپ ءتوندىرۋى مۇمكىن دەپ الاڭدايدى.

ساراپشىلاردىڭ ءبىر توبى روبوتتار - باعدارلامالانعان ماشينا، ولار كود پەن الگوريتمدەرگە تاۋەلدى، ەگەر ادام ج ي-دى وشىرگىسى كەلسە، ونى توقتاتا الادى دەگەندى العا تارتادى. روبوتتارعا «قاۋىپسىزدىك تەجەگىشىن» ورناتىپ، ج ي-دىڭ قاۋىپتى ارەكەتىن توقتاتاتىن مەحانيزم بولاتىنىن ايتادى.

2024 -جىلى ە و قابىلداعان جاساندى ينتەللەكت تۋرالى زاڭ جانە ودان كەيىن قابىلداناتىن زاڭدار ادام مەن روبوتتىڭ تەڭسىزدىگىن رەتتەيدى.

بۇعان امەريكالىق بيوحيميك ايزەك ازيموۆتىڭ ءۇش زاڭىن قوسۋ كەرەك.

1-زاڭ: روبوتتىڭ ادامعا زيانى جوق.

2-زاڭ: روبوت ادام بەرگەن كوماندانىڭ ءبارىن ورىنداۋعا ءتيىس، قارسى شىعۋىنا بولمايدى.

3-زاڭ. روبوت ءوزىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋى كەرەك. ءبىراق ءبىرىنشى جانە ەكىنشى زاڭنىڭ قاعيداتىن بۇزباۋى شارت.

ساراپشىلاردىڭ كەلەسى توبى كارەل چاپەكتىڭ عىلىمي-فانتاستيكالىق تۇجىرىمداماسىن قولدايدى. «ماتريتسا» مەن «تەرميناتور» فيلمىندە ورىن العان روبوتتاردىڭ بۇلىگى بولۋى مۇمكىن. ەكونوميكادا روبوتتاردىڭ ۇلەسى كوبەيىپ، ادامدار ەڭبەك نارىعىنان شىعادى. ناتيجەسىندە، ادامزات روبوتقا تاۋەلدەنەدى.

ەگەر روبوتتار جاڭا روبوتتاردى وزدەرى قۇراستىرا الاتىن بولسا، ولاردىڭ سانىن شەكتەۋ قيىن بولادى. مۇنى دا ويلاۋ كەرەك دەگەندى ۇسىناتىندار بار.

AI كەلەشەگىنە بايلانىستى ءۇشىنشى پىكىر بار. اندرويدتار عارىش يگەرۋگە كومەكتەسەدى. ياعني، جاڭا پلانەتالاردا قالا سالىپ، ين-فراقۇرىلىمىن جاقسارتادى. كەيىن ادامدار سوندا كوشىپ، جەردەن تاۋەلسىز جاڭا وركەنيەت قۇرادى. ناتيجە - عارىشتىق ريەۆوليۋتسيا باستالادى.

بيلل گەيتس، دەننيس حونگ، رودني برۋكس، حانس موراۆەتس، جوحان اۋريك، اللەن نيۋەلل، دجەففري حينتون، دجون ماككارتي، مارۆين مينسكي، يوشۋا بەنجيو، دجون حوپفيلد، دجەففري حينتون جانە تاعى باسقا زەرتتەۋشىلەردىڭ بولجامىنا سۇيەنىپ مەحانويدتاردىڭ كەلەشەگى تۋرالى سەناريدى ۇسىنۋعا بولادى.

1-سەناري: 2050 -جىلعا دەيىن گۋمانويدتار كومەكشى رەتىندە ءومىر سۇرەدى.

2-سەناري: 2050-2100 -جىلى كيبەرقۇرىلعى ادام دەڭگەيىنە جەتەدى.

3-سەناري: 2100 -جىلدان كەيىنگى ان-درويد اداممەن باسەكەگە تۇسەدى.

ءبىزدى ەكىنشى سەناري قىزىقتىردى. ساراپشىلار 2050 -جىلدان كەيىن روبوتتار ءوز بەتىمەن شەشىم قابىلدايتىن، شىعارماشىلىقپەن اينالىسۋعا قابىلەتتى بولادى-مىس.

«روبوت ازاماتتىعى» زاڭى قولدانىسقا ەنىپ، نەيروماشينالار رەسمي جۇمىس ىستەپ، سالىق تولەي باستايدى. 2100 -جىلدان كەيىن نەيروينتەرفەيس پەن جاساندى ينتەللەكت جەتىلىپ، ادام مەن روبوتتىڭ ايىرماشىلىعى ازايادى. ولاردىڭ قۇقىعى زاڭمەن بەكىتىلۋى مۇمكىن. كەيبىر روبوتتار تولىقتاي قوعام مۇشەسى بولىپ ءومىر سۇرە باستايدى.

P. S.

سونىمەن، روبوتتاردىڭ كەشەسى، بۇگىنى، كەلەشەگى تۋرالى تالدادىق. الداعى ۋاقىتتا ءوندىرىس اۆتوماتتاندىراتىن، كۇردەلى وتالاردى جاسايتىن، كولىك پەن لوگيستيكانىڭ ساپاسىن ارتتىراتىن، ءبىلىم بەرۋ مەن عىلىمي زەرتتەۋ جۇرگىزەتىن كيبەرقۇرىلعىلاردىڭ سانى ارتا بەرەدى. ءبىز روبوتوتەحنيكانى جەدەل دامىتىپ، وعان قازاقى تانىم- تۇسىنىكتى ەنگىزبەسەك، كەلەشەكتە ەلدىگىمىزدى ساقتاۋ قيىن بولادى.

نۇرلات بايگەنجە