ەرتىس ورمانى: ورتەنگەن بايلىقتىڭ ورنى تولا ما
پاۆلودار. KAZINFORM - ەلىمىزدىڭ تەرىسكەيىندەگى تابيعي مول بايلىق - «ەرتىس ورمانى» رەزەرۆاتىنداعى جالقاراعاي ورماندارىن كوزىمىزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ، كەيىنگى ۇرپاققا قالدىرۋ ماسەلەسى بۇگىندە اسا وزەكتى. سوڭعى 21 جىلدا رەزەرۆات ورمانشىلارىنىڭ ەڭبەگى ناتيجەسىندە جانىپ كەتكەن اعاشتاردىڭ 45 مىڭ گەكتاردان استامى قايتا قالپىنا كەلتىرىلگەن. دەيتۇرعانمەن، وبلىستىڭ ورمان قورعاۋ سالاسىندا كوشەتتەردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى، ماتەريالدىق- تەحنيكالىق بازانىڭ توزۋى، كادر تاپشىلىعى، ءورتتىڭ الدىن الۋعا قاجەت ارنايى جابدىقتاردىڭ ازدىعى بايقالىپ وتىر.
ورتەنگەن ورماننىڭ جارتىسىنان استامى قالپىنا كەلتىرىلدى
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ بيىلعى جولداۋىندا قازاقستاننىڭ بىرەگەي جانۋارلار جانە وسىمدىكتەر الەمىن ساقتاۋ ماسەلەسى ءاردايىم وزەكتى بولىپ قالا بەرەتىنىن اتاپ وتكەن ەدى.
«مەملەكەت الداعى ۋاقىتتا دا كەڭ بايتاق دالامىزدى جانە ورمانىمىزدى ورتتەن قورعاۋ ءۇشىن بارلىق قاجەتتى شارانى قابىلدايدى. قازاقستاننىڭ تابيعاتى وتە باي جانە الۋان ءتۇرلى. الايدا ورمان- توعايلار جەرىمىزدىڭ 5 پايىزىن عانا الىپ جاتىر. تابيعاتتىڭ ءار الۋاندىعىن ساقتاۋ ءۇشىن ءبىز ورمان القاپتارىن كوبەيتۋىمىز قاجەت. بۇل مىندەت ەلىمىزدىڭ تۇراقتى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋى ءۇشىن دە وتە ماڭىزدى. ەلىمىزدى كوگالداندىرۋ جۇمىسىنىڭ قارقىنى جامان ەمەس. توقتاپ قالماي، ونى جالعاستىرۋ قاجەت. «سەمەي ورمانى» اياسىندا ورمان تۇقىم باعى بار. بۇل - ورتالىق ازياداعى حالىقارالىق وزىق تالاپتارعا ساي كوشەت وسىرەتىن بىردەن- ءبىر كەشەن. وسى جوبانى باسقا دا ورماندى ايماقتاردا جۇزەگە اسىرعان ابزال. ورمان- توعايدى كوبەيتۋ بۇكىل ەلدى جۇمىلدىراتىن ناعىز حالىقتىق يدەياعا اينالۋى كەرەك»، - دەدى پرەزيدەنت.
«سەمەي ورمانىمەن» ۇشتاسىپ جاتقان پاۆلودار وبلىسىنداعى «ەرتىس ورمانى» رەزەرۆاتىنىڭ الدىندا بۇگىندە زور مىندەتتەر تۇر. ايرىقشا قورعالاتىن اۋماقتىڭ جالپى اۋدانى - 277961 گەكتار بولسا، ونىڭ ىشىندە ورمانمەن كومكەرىلگەن جەرلەر - 163296 گەكتار.
سىرت قاراعاندا، بۇل سيفرلار اسا كوپ بولىپ كورىنبەگەنىمەن، شىن مانىندە جالقاراعاي ورماندارىن ساقتاۋ - وتە جاۋاپتى ءىس.
ەرتىس بويىنداعى قارا ورمان وتكەن عاسىردىڭ 90-جىلدارى اسا كوپ قاسىرەت تارتتى. تاجىريبەلى ورمانشىلاردىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، تاۋەلسىزدىك العاننان بەرگى جىلدارى وڭىرىمىزدەگى جالقاراعاي ورماندارىنىڭ 40 پايىزىنان ايىرىلىپ قالىپپىز. شامامەن 72 مىڭ گەكتاردان استام قاراعاي ورماندارى الاپات ورتتەن جانىپ كەتكەن. وسىدان-اق ايماق ەكولوگياسى مەن تابيعي بايلىعىنا قانشالىقتى وراسان زور شىعىن كەلگەنىن بىلۋگە بولادى. 2003 -جىلى رەزەرۆات قۇرىلعاندا ورمانداعى ءورتتى ازايتىپ، اعاش بەلدەۋلەرىن كوبەيتۋ ماقسات ەتىلگەن ەدى. بۇگىندە سول شىعىننىڭ ءبىراز بولىگى بۇتىندەلدى، ياعني 21 جىل ىشىندە 45435 گەكتار القاپتا ورماندى قالپىنا كەلتىرۋ جانە اعاش ءوسىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى.
مامان تاپشىلىعى - بوگەۋ
«ەرتىس ورمانى» مەملەكەتتىك ورمان تابيعي رەزەرۆاتى باس ديرەكتورىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى قازبەك امەتوۆتىڭ ايتۋىنشا، بيىل 3 مىڭ گەكتارعا جۋىق جەرگە قاراعاي كوشەتتەرىن وتىرعىزۋ جوسپارلانعان.
- رەزەرۆاتتىڭ 2024 -جىلعا ارنالعان ورمانداردى مولىقتىرۋ مەن ورمان ءوسىرۋدىڭ كەشەندى جوسپارىنا سايكەس، 2828 گەكتار الاڭدا ورمان كوشەتتەرىن وتىرعىزۋ جوسپارلانعان. وتىرعىزۋ ماتەريالىنىڭ جالپى سانى - 14 ميلليون 568 مىڭ دانا. جارتىسىن كوكتەمدە وتىرعىزساق، قالعانىن كۇزدە ەگەمىز. جالپى ورمان قورعاۋ باعىتىنداعى جۇمىستارىمىز جوسپارعا سايكەس جۇرگىزىلىپ جاتىر. دەيتۇرعانمەن، ءبىزدىڭ مەكەمەدە ماماندار جەتىسپەۋشىلىگى بار. ماۋسىمدىق جۇمىسكەرلەر، ونىڭ ىشىندە مۇنارا باقىلاۋشىلارى، ءورت سوندىرۋشىلەر، كولىك جۇرگىزۋشىلەرى، تراكتور جۇرگىزۋشىلەرى جەتىسپەي جاتادى.
بۇل ماسەلەنى enbek.kz پورتالى، جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىقتارىمەن، جەرگىلىكتى اكىمدىكتەرمەن بىرتىندەپ شەشىپ جاتقان جايىمىز بار. تورايعىروۆ ۋنيۆەرسيتەتىمەن جانە پاۆلودار مەملەكەتتىك تەحنولوگيالىق كوللەدجىمەن ورمان شارۋاشىلىعى ماماندارىن دايىنداۋ تۋرالى كەلىسىمشارت بار. ال بۇگىندە قىزمەتكەرلەردىڭ شتاتتىق سانى - 307 ادام. ونىڭ ىشىندە 285 ادام - مەملەكەتتىك ينسپەكتور. قىزمەتكەرلەرىمىزدىڭ ورتاشا جاس شاماسى - 40-45 جاس، - دەيدى مەكەمە باسشىسى.
سوڭعى جىلدارى ورمان شارۋاشىلىقتارىن قاجەت تەحنيكامەن قامتاماسىز ەتۋ جاقسارا تۇسكەن. رەزەرۆاتتا 39 ءورت ءسوندىرۋ جانە 21 پاترۋلدىك تەحنيكا، 85 تراكتور (ونىڭ ىشىندە 37 ءورت ءسوندىرۋ تراكتورى) بار. بۇل - بەكىتىلگەن نورماتيۆتەردىڭ 100 پايىزى. بيىل LOVOL-1054 ماركالى سەگىز تراكتورمەن جانە ءبىر گاز 3308 ا س ماركالى ءورت ءسوندىرۋ ماشيناسىمەن تولىقتى. سونداي-اق JAC ماركالى ءبىر پاترۋلدىك اۆتوماشينا ساتىپ الىندى. تاعى 7 تراكتور، 34 بىرلىك Jac T6 شاعىن ورمان ءورتىن ءسوندىرۋ كەشەنىن ساتىپ الۋ جوسپارلانىپ وتىر.
جاڭا جۇيە ورمان ءورتىن ازايتتى
بيىلعى جاز «ەرتىس ورمانىنداعى» ورمان كۇزەتى ءۇشىن جايلى ءوتتى دەۋگە بولادى. جىلدىڭ العاشقى 9 ايىندا 38 ءورت وقيعاسى تىركەلدى. ونىڭ 33 ى نايزاعاي سالدارىنان تۇتانعان. جالپى ورمان القابىنىڭ 4,3 گەكتارىنا 1 ميلليون تەڭگەدەن استام ماتەريالدىق شىعىن كەلتىرىلدى. ورمان ءورتىنىڭ تۋىنداۋىنا سەبەپ بولعان ەكى ادام اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلىپ، ءىرى كولەمدە ايىپپۇل ارقالادى.
بيىل بيۋدجەتتەن 2 ميلليارد تەڭگە ءبولىنىپ، ورمان ورتتەرىن ەرتە انىقتاۋ جانە الدىن الۋ ماقساتىندا تەپلوۆيزورلار جانە جوعارى ساپالى بەينەكامەرالارى بار 23 مۇنارا ورناتىلدى.
ورمان ورتتەرىن ەرتە انىقتاۋ جۇيەسى - ورمان مونيتورينگىنە ارنالعان باعدارلامالىق- اپپاراتتىق كەشەن. وسى كەشەن شۇعىل تۇردە ءىس-شارالاردى قابىلداۋعا جانە ءورت قاۋىپتىلىگى جوعارى ماۋسىمدا ورمان ورتتەرىنەن بولاتىن زالالدى ايتارلىقتاي ازايتۋعا مۇمكىندىك بەردى. ءورتتى انىقتاۋ تاۋلىك بويى 360 گرادۋسقا قارايتىن جانە 30 ك م دەيىنگى راديۋستا جاعدايدى تىركەيتىن بەينەباقىلاۋ كامەرالارىنىڭ كومەگىمەن جۇزەگە اسىرىلادى.
«باقىلاۋ اۋماعى 10 مىڭ گەكتارعا دەيىن جەتەدى. مۇنارالار مەتەورولوگيالىق مونيتورينگ جۇرگىزەتىن جانە نايزاعايلاردىڭ ءتۇسۋىن تىركەيتىن جۇيەمەن جابدىقتالعان. اتالعان جۇيە تاۋلىك بويى جۇمىس ىستەيتىندىكتەن ورمان ورتتەرىن انىقتاپ قانا قويماي، ورمان زاڭناماسىن بۇزۋشىلاردى دا انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. كامەرالار تۇسىرگەن بەينەجازبالار 30 تاۋلىككە دەيىن ساقتالادى»، - دەيدى مەكەمە باسشىسى.
موراتوريدىڭ تەرىس اسەرى دە بار
بۇعان دەيىن ورمان شارۋاشىلىعى جانە جانۋارلار دۇنيەسى كوميتەتىنىڭ بۇيرىعىمەن 2029 -جىلدىڭ 1-قاڭتارىنا دەيىن «ەرتىس ورمانى» تابيعي رەزەرۆاتىندا اعاشتاردى كەسۋگە تىيىم سالىنعانى ءمالىم. الايدا ورمانداعى اعاشتار مەن بۇتالاردىڭ بارلىق ءتۇرى بويىنشا كەسۋگە تىيىم سالۋ ساۋ ەكپەلەردىڭ كەبۋىنە جانە زاقىمدانۋىنا اكەلىپ سوقتىرۋى مۇمكىن ەكەن. رەزەرۆات ماماندارىنىڭ پىكىرىنشە، ءموراتورييدى ەنگىزۋ ورمانداردىڭ وسۋىنە جانە ساقتالۋىنا تەرىس اسەر ەتەدى. سەبەبى، جىل سايىن ۇلكەن اۋماقتاردا اعاش دىڭدەرى قۋراپ جاتادى. ولاردى ۋاقىتىندا تازالاپ وتىرماسا بولمايدى. سوندىقتان كوميتەت الداعى ۋاقىتتا بۇل ماسەلەنى ەسكەرە وتىرىپ، بەلگىلى ءبىر سانيتارلىق وزگەرىستەر قابىلدايدى دەگەن ءۇمىت زور.
ايتىپ وتەيىك، مەكەمەدەگى عىلىم اقپارات جانە مونيتورينگ ءبولىمىنىڭ ماماندارى جىل سايىن وسىمدىكتەر الەمىنە تۇگەندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزەدى. بيىلعى زەرتتەۋ قورىتىندىسى بويىنشا بۇرىن- سوڭدى كەزدەسپەگەن وسىمدىكتىڭ 15 ءتۇرى انىقتالدى، ءبىراق ولار قىزىل كىتاپقا ەنگىزىلمەگەن. نەگىزى جالقاراعاي ورماندارىندا وسىمدىكتەردىڭ 232 ءتۇرى وسەدى، ونىڭ 7 ءتۇرى قازاقستاننىڭ قىزىل كىتابىنا ەڭگىزىلگەن. اتاپ ايتقاندا، «كوكتەمگى ادونيس»، «ۇيقى ءشوپ»، «سارى ۇيقى ءشوپ»، «بۇعى كلادونياسى»، «سەلەۋ»، «كادىمگى ەمەن»، «پاۆلوۆ يتمۇرىنى». رەزەرۆات اۋماعىن بۇلان، ەلىك، قاسقىر، قويان، تۇلكى، سىلەۋسىن، قارساق، بورسىق، ءتيىن، قۇر، ءشىل مەكەندەيدى. مۇندا ەلىمىزدىڭ قىزىل كىتابىنا ەنگەن ورمان سۋسارى، بۇركىت، بەزگەلدەك، ۇكى، يتەلگىنى ۇشىراستىرۋعا بولادى.
وبلىستىڭ ورمان قورعاۋ سالاسىندا قانداي ماسەلەلەر بار؟
ستاتيستيكالىق دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، سوڭعى بەس جىلدا پاۆلودار وبلىسىنداعى ورمان شارۋاشىلىقتارىندا اعاش ۇرلىعىنا قاتىستى 216 وقيعا تىركەلىپ، مەملەكەتكە جالپى سوماسى 64,6 ميلليون تەڭگەدەن استام زالال كەلتىرىلگەن. ءىس جۇزىندە تابيعي ورمان قورىنىڭ 2766,3 تەكشە مەترى وتالىپ كەتكەن. بۇل - از شىعىن ەمەس.
پاۆلودار وبلىستىق ورمان شارۋاشىلىعى جانە جانۋارلار دۇنيەسى اۋماقتىق ينسپەكتسياسىنىڭ باسشىسى رۋسلان تولەپبايەۆتىڭ ايتۋىنشا، سوڭعى جىلدارداعى قۋاڭشىلىق سالدارىنان ەگىلگەن تال- تەرەكتەردىڭ باسىم بولىگى قۋراپ قالعان. بۇعان قوسا، ورمان الاڭدارىندا مالدىڭ باقىلاۋسىز جايىلاتىنى، ورمان ورتتەرى، وبلىس اكىمدىگى قاراماعىنداعى ءۇش ورمان مەكەمەسىندە تۇراقتى ورمان ءتالىمباقتارىنىڭ بولماۋى دا بۇل ماسەلەنى ۋشىقتىرىپ وتىر.
- ايماقتا ءۇش ءتالىمباق بار، ولاردىڭ ەكەۋى - «ەرتىس ورمانىندا»، بىرەۋى - باياناۋىل ۇلتتىق پاركىندە. بۇل ەكى تابيعي قورعاۋ مەكەمەسى ءوز قاجەتتىلىكتەرىن تولىق وتەيدى، ال وبلىس اكىمدىگىنە قاراستى ءۇش ورمان مەكەمەسى اعاش وتىرعىزۋعا ارنالعان ماتەريالدى مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ پورتالى ارقىلى الۋعا ءماجبۇر. پرەزيدەنتتىڭ ورمانداردى مولىقتىرۋدى ۇلعايتۋ جونىندەگى باعدارلاماسىنا بايلانىستى سوڭعى 4 جىلدا كوشەتتەرگە دەگەن سۇرانىس ارتتى. الايدا مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلار كوبىنە سوزىلىپ، كوشەتتەر ورمان تۇقىمدارىن اۋدانداستىرۋ قاعيدالارىنا سايكەس قابىلدانبايدى. تاسىمالداۋ كەزىندە اعاشتاردىڭ تامىر جۇيەسى قۇرعاپ كەتەدى، تاسىمالداۋ رەگلامەنتى ساقتالمايدى. سوندىقتان كوشەتتەر ءوزىمىزدىڭ تۇقىمداردان، ءوزىمىزدىڭ بۇرشىكتەردەن الىنۋى كەرەك. تەك سولاي عانا تىرشىلىككە بەيىمدىلىكتى ارتتىرىپ، ورمان قورىن كوبەيتۋگە بولادى. ال قازىرگى ۋاقىتتا ءۇش ورمان شارۋاشىلىعى مەكەمەسىندە كوشەتتەر تاپشىلىعى 722,2 گەكتار القاپتا بايقالادى، - دەيدى ينسپەكتسيا باسشىسى.
بۇگىندە ورتالىق ازياداعى جالعىز حالىقارالىق ستاندارتتارعا سايكەس اعاش وتىرعىزۋعا ارنالعان ماتەريالداردى ءوسىرۋ بويىنشا ورمان- تۇقىمدىق كەشەن «سەمەي ورمانى» مەملەكەتتىك ورمان تابيعي رەزەرۆاتىنىڭ بازاسىندا جۇمىس ىستەيتىنىن اتاپ وتكەن ابزال. بۇل جوبا قازاقستاننىڭ التى ورمان ايماعىندا جۇزەگە اسىرىلىپ، وعان پاۆلودار وبلىسى دا ەنگەن. اكىمدىك قاراماعىنداعى ورمان قورعاۋ مەكەمەلەرىنىڭ بازاسىندا جابىق تامىر جۇيەسى بار وتىرعىزۋ ماتەريالدارىن وسىرەتىن ءتالىمباقتار قۇرۋ جوسپارلانىپ وتىر.
بۇل جوبانى قارجىلاندىرۋ كوزى رەتىندە ونەركاسىپتى دامىتۋ قورى پايدالانىلىپ، قارجىلاندىرۋ ليزينگ جانە نەسيەلەۋ ارقىلى جۇرگىزىلمەك. جوعارى تەحنولوگيالى ورمان كەشەندەرىن قۇرۋ كوشەت ماتەريالدارىن جىلدام جانە ساپالى وسىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ناتيجەسىندە ول ورمان القاپتارىن كوبەيتۋگە وڭ اسەر ەتەدى دەگەن سەنىم ارتىلىپ وتىر.
جالپى، پاۆلودار وبلىسى اۋماعىنداعى 478,7 مىڭ گەكتار ورمان قورىنا نەبارى 625 ادام جاۋاپتى. «ەرتىس ورمانى» مەن باياناۋىل ۇلتتىق تابيعي پاركىندە ورتكە قارسى تەحنيكامەن قامتاماسىز ەتۋ دەڭگەيى %100 بولسا، جەرگىلىكتى ورمان مەكەمەلەرىندە نەبارى %84 عانا.
- تەحنيكانى جاڭارتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ، ونىڭ ىشىندە ورمان ءورت ءسوندىرۋ ستانسالارىنىڭ مودۋلدەرى ساتىپ الىنىپ جاتىر. الايدا رەزەرۆات پەن ۇلتتىق پاركتەگى تەحنيكانىڭ %80 عا جۋىعى ەسكى، ياعني قولدانىس مەرزىمى وتكەن. سونىمەن قاتار، 11 ورمان شارۋاشىلىعىندا ورتكە قارسى قىزمەت ءۇشىن قويمالار مەن ءورت ءسوندىرۋ قۇرالدارىن ساقتاۋعا ارنالعان عيماراتتار جەتىسپەيدى نەمەسە تالاپتارعا ساي كەلمەيدى.
بۇل عيماراتتاردىڭ بارلىعى 1960-1970 -جىلدارى سالىنعان. 2023 -جىلعى 1-شىلدەدەن باستاپ ورمان قورعاۋ قىزمەتكەرلەرى مەن ماۋسىمدىق جۇمىسشىلاردىڭ جالاقىسىن ەكى ەسەگە ۇلعايتۋ شارالارىنا قاراماستان، وبلىستاعى ورمان شارۋاشىلىقتارىندا جوعارى بىلىكتى كادرلاردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى ماسەلەسى شەشىلمەگەن. اسىرەسە، شالعايداعى ورمان شارۋاشىلىعى بولىمشەلەرىندە بۇل ماسەلە وزەكتى بولىپ وتىر. كادر تاپشىلىعى تۇرعىن ءۇي مەن الەۋمەتتىك قولداۋدىڭ (كوتەرمە اقى، جاعداي جاساۋ) جەتكىلىكسىزدىگىنەن تۋىندايدى. بۇل جاس مامانداردىڭ اۋىلدىق جەرلەردە جۇمىس ىستەۋگە كەلۋىنە كەدەرگى كەلتىرىپ وتىر، - دەپ قالىپتاسىپ وتىرعان ماسەلەلەردى اشىق جەتكىزدى رۋسلان تولەپبايەۆ.
ورمانشىلاردى ىنتالاندىرۋ جەتىسپەيدى
ءبىر كەزدەرى «ەرتىس ورمانى» مەكەمەسىن باسقارعان تاجىريبەلى ورمانشى، ەڭبەك ارداگەرى، اققۋلى اۋداندىق ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتى تولەگەن شاكارمانوۆ سوڭعى 20 جىلدا جوعالتقان ورمان قورىن قايتا قالپىنا كەلتىرۋگە بولادى دەگەن پىكىردە.
- رەزەرۆاتتاعىلار الداعى جىلدارى قاراعاي كوشەتتەرىن ەگۋ، ورماندى كۇزەتۋ جۇمىستارىن جۇيەلى ۇيىمداستىرىپ، ورمان شارۋاشىلىقتارىنىڭ ماتەريالدىق- تەحنيكالىق بازاسى نىعايتىلا بەرسە، كوپ ناتيجەگە قول جەتكىزۋگە بولادى. الايدا مەكەمەنىڭ باسشىلىعى ءجيى اۋىسۋى سوڭعى جىلدارى بەلگىلى ءبىر كەلەڭسىزدىكتەردى تۋدىرىپ وتىر. بۇعان دەيىنگى باسشىلارىنىڭ كەيبىرى زاڭسىزدىققا جول بەرىپ، سوتتالىپ كەتتى. ورمان ۇرلىعى بەلەڭ الىپ، كولدەڭەن كوك اتتىلار ويلارىنا كەلگەنىن جاسادى. بۇل بەيباستاق ارەكەتتەردىڭ سوڭعى جىلدارى ازايعانى بايقالادى. ەندىگى رەتتە ورمان كۇزەتىن نىعايتىپ، قۇقىقتىق تۇرعىدان جاۋاپكەرشىلىكتى كۇشەيتە تۇسەتىن ارنايى زاڭدار قابىلدانۋى كەرەك. ال ورمانشىلاردىڭ مارتەبەسىن كوتەرىپ، ەڭبەكاقىلارىن وسىرگەن ابزال. سوندا ىنتا دا، جۇمىس كورسەتكىشتەرى دە ارتا تۇسەدى، - دەيدى سالا ارداگەرى.
شىنىندا ورمانشىنىڭ ەڭبەگى اۋىر، سونىسىنا قاراماستان جالاقىلارى وتە از. جازعى ۋاقىتتاعى ءورت قاۋىپتى كەزەڭدە ورمانشىنىڭ تاعدىرى ءبىر ورتتە قيىلىپ كەتە بارۋى مۇمكىن. الايدا سونداي الاپات مەزگىلدە باستارىن بايگەگە تىگەتىن قىزمەتكەرلەرگە ەشبىر قوسىمشا تولەماقى قاراستىرىلمايدى. تابيعات بەرگەن مول نەسىبەنى وسى كۇيىندە ساقتاپ قالۋ ءۇشىن ونى قورعاۋشىلاردىڭ ادال ەڭبەگى دە لايىقتى ەسكەرىلۋى كەرەك. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، قالپىنا كەلتىرىلگەن ورمان جامىلعىلارىن شارۋاشىلىققا پايدالانۋ ءۇشىن كەمىندە 70-75 جىل ۋاقىت قاجەت. ال پاۆلودار وبلىسىنداعى جالقاراعاي ورماندارىنىڭ اۋماعى - ەلىمىزدەگى جالپى ورمان قورىنىڭ نەبارى 0,04 پايىزى عانا. ونسىز دا از عانا رەليكتى ورمانعا ستراتەگيالىق تابيعي بايلىق رەتىندە قارايتىن ۋاقىت جەتتى.
ەسكە سالا كەتەيىك، بۇعان دەيىن ەرتىس ورمانىن ورتتەن قورعاۋ جۇيەسى ءالسىز ەكەنىن، ەسكى ستانسالار مەن تەحنيكا ءتىلسىز جاۋعا توتەپ بەرە الماي وتىرعانىن جازعان ەدىك.
ال ەرتىس ورمانىن وتاپ ساتقان بۇرىنعى باس ديرەكتور 150 ميلليون تەڭگە زالال اكەلگەن.
اۆتور
مۇرات اياعان
